ابوطالب یزدی شهید مروه(کتاب)

کتاب ابوطالب یزدی شهید مروه نوشته سید علی قاضی عسکر، شامل دو بخش است؛ بخش اول بر پایه اسناد چگونگی کشته شدن ابوطالب یزدی ، رویکرد دولت ایران، اعتراضات مردم و علمای شیعه در قبال این واقعه را شرح داده است. همچنین برخی از این اسناد مربوط به نقش واسطه ‌گری مصر بین دولتین ایران و عربستان در رابطه با این واقعه است.

ابوطالب یزدی شهید مروه(کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	سید علی قاضی عسکر
محتوا
زبان	فارسی

بخش دوم نیز شامل تصاویر اسنادی است که کتاب حاضر براساس آن تدوین شده است.

استفراغ کردن غیرعمد ابوطالب یزدی حین طواف در مسجدالحرام، شرطه‌ها را با این پیش فرض که شیعیان قصد ملوث کردن کعبه را دارند به سمت وی کشانده، او را نزد قاضی برده و قاضی حکم بر اعدام ابوطالب می‌دهد. این واقعه منجر به قطع شدن روابط سیاسی ایران و عربستان به مدت 5 سال و نیز عدم اعزام حاجیان از ایران شد.

ابوطالب یزدی چگونه کشته شد؟

در سال 1322ه.ش، زمانی‌که به واسطه جنگ‌های داخلی در عربستان و نیز جنگ جهانی، سفارت ایران در حجاز تعطیل بود،مردم ایران راه‌های دیگری برای رسیدن مکه را انتخاب می کردند. ابوطالب یزدی در جوانی و در سن 22 سالگی همراه همسرش در همین سال از یزد راهی سفر حج شد. او از راه خرمشهر به کویت رفته و از آن‌جا با شتر راهی مکه می‌شود. وی پس از وقوف در عرفات و مشعر و منا روز دهم ذی‌الحجه به مکه بازگشته و در مسافرخانه غذا می‌خورد که بعدا احتمال فاسد بودن غذا نیز مطرح می‌شود. او سپس به مسجدالحرام برای طواف رفته که براثر خستگی و تشنگی و یا در اثر غذای فاسد قی می کند لیکن با دامن احرام خود مانع از ریخته شدن آن می شود. گروهی از حجاج حاضر با این پیش فرض که شیعیان قصد ملوث کردن مکه و مدینه را دارند ابوطالب را کتک زده و محتویات دامن به روی زمین می‌ریزد. شرطه ها در محل حاضر شده و ابوطالب را نزد قاضی می‌برند و قاضی بدون تحقیق و با شهادت دروغ برخی حاضران، حکم اعدام او را اعلام می‌کند. روز بعد ابوطالب یزدی در صفا و مروه و در حضور حاجیان گردن زده شد.

بازتاب قتل ابوطالب در روزنامه ها

تاریخ نشر و محتوای مقالات روزنامه های ایران که این واقعه را بازتاب داده بودند در این بخش آورده شده است. مضمون کلی این روزنامه‌ها محکومیت آل سعود ، قطع رابطه با عربستان و نیز تحریم حج بوده است.

اسامی روزنامه هایی که به این مسأله پرداخته اند بدین ترتیب است:

• آذربایجان، آژیر، اطلاعات، اقدام، امروز و فردا، امید، ایران، باباشمل
• صدای ایران، فردا، فرمان، کانون، کیهان، مردان کار، مهر ایران
• نجات ایران، مشعل، سعادت بشر، ستاره، رعد، تهران، ناهید

رویکرد دولت ایران در قبال قتل ابوطالب

این بخش به اسناد، نامه‌ها و تلگراف‌هایی پرداخته که پس از قتل ابوطالب یزدی در دستگاه دیپلماسی ایران مبادله شده‌است:

به دلیل جنگ های داخلی عربستان و جنگ جهانی ایران در حجاز سفارتخانه نداشت و کشور مصر حافظ منافع ایران در عربستان به شمار می‌رفت. بدین ترتیب ابتدا سفارت ایران در مصر از این واقعه آگاه شده و اطلاعات مربوطه را در اختیار وزارت خارجه ایران قرار می‌دهد. مراتب اعتراض به مقامات سعودی ابزار می‌ شود اما آن‌ها همچنان کشته شدن ابوطالب یزدی را مطابق شرع اسلام می‌دانند. از همین رو نامه‌ای از رییس دفتر مخصوص شاهنشاهی به نخست وزیر نوشته می شود و باتوجه به ایراد شکایت علمای شیعه به شاه، خواستار رسیدگی در این امر می‌شود و هیأت وزیران نیز سفر به حج و رابطه با عربستان را تا مادامی که عربستان تأمین جانی حجاج ایرانی را تقبل نکند و عاملان این جنایت را به مجازات نرساند، لغو می نماید.

برخی از این اسناد، نامه ها و تلگراف ها بدین ترتیب است:

• گزارش سفارت ایران از مصر( سند ش 2)
• تلگراف به وزارت امورخارجه ایران(سندش 4)
• اعتراض سفارت ایران در مصر به وزارت خارجه سعودی(سند ش5)
• نامه رییس دفتر مخصوص شاهنشاهی به نخست وزیر(سند ش 12)

واکنش مردم و علمای شیعه

بخشی از اسناد منتشر شده در این کتاب اختصاص به گزارش واکنش مردم و علمای شیعه نسبت به قتل ابوطالب یزدی دارد. از جمله این اسناد می‌توان به تلگراف آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی و آیت الله سید حسین طباطبایی و ابوالحسن اصفهانی به شاه و نامه آیت الله ابوالحسن صدر و هبه الدین حسینی شهرستانی به وزیر مختار ایران در عراق اشاره کرد.

پاره ای از اسناد نیز منعکس کننده واکنش اعتراضی مردم و بخصوص شیعیان کشورهای عربی به این ماجرا است. از این اسناد می‌توان به ابعاد مختلف انتشار این خبر در کشورهای اسلامی پی برد.

اقدامات دیپلوماتیک

بخش عمده‌ای از اسناد کتاب به نامه‌نگاری مقامات ایرانی و وزارت خارجه ایران با مقامات کشور عربستان و سایر کشورهای اسلامی اختصاص یافته است. از جمله این اسناد تلاش‌های دپلوماتیکی است که کشور مصر برای حل اختلاف بین ایران و عربستان انجام داده است. متن تلگراف‌های ارسال شده بین شاه ایران و عربستان از دیگر اسناد منتشر شده در این کتاب است.

اطلاعات نشر

این کتاب با 364 صفحه در پژوهشکده حج و زیارت تهیه شده و در پاییز 1400 در نشر مشعر به چاپ رسیده است.