ستون توبه
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | پیامبر |
| مکان | مسجدالنبی |
| نام‌های دیگر | ستون ابولبابه |
| وقایع مرتبط | ابولبابه برای توبه خود به این ستون بست تا زمانی‌که توبه وی پذیرفته شد. |
| مشخصات | |
| وضعیت | چهارمين ستون از سوي منبر، دومين ستون از سوي قبر شريف پيامبر و سومين ستون درون روضه از سوي قبله |
ستون توبه، يکی از ستون‌های مسجدالنبی و محل توبه ابولبابه بوده‌است.
ستون توبه، یادآور اتفاقی است که در جنگ بنی قریضه رخ داد. یهودیان، پس از جنگ احزاب پیمان خود را با پیامبر نقض کرده و با مشرکین همراه شدند. در پی این رخداد، قلعه یهودیان در محاصره قرار گرفت؛ آن‌ها از پیامبر درخواست کردند تا هم‌پیمانشان، یعنی ابولبابه را برای مشورت نزد آن‌ها بفرستد.
ابولبابه در پاسخ به سوال یهودیان که اگر تسلیم نشوند، چه اتفاقی خواهد افتاد، تلویحا به آن‌ها فهماند که کشته خواهند شد.
در پی این اقدام، ابولبابه، که حکمی از طرف خود صادر کرده بود، احساس گناه نموده و به مسجدالنبی رفت و خود را به این ستون بست تا توبه وی پذیرفته شد. از این رو این ستون، ستون توبه نام گرفت.
بنا بر نقل منابع، پیامبر نافله نمازهای خود را کنار این ستون می‌خواند.
تبرک جستن از این ستون توصیه شده و زائرین مدینه روز چهارشنبه کنار این ستون نمازخوانده و عبادت می‌کنند.
مکان ستون توبه
ستون توبه ، چهارمين ستون از سمت منبر، دومين ستون از سمت قبر شريف پيامبر و سومين ستون درون روضه از سمت قبله[۱]و فاصله آن تا قبر شريف دو ستون است.[۲] ستون مهاجرين يا قرعه (عايشه) در سمت غربی آن قرار دارد و درِِ غربی خانه رسول خدا که به درون مسجد گشوده می‌شود، برابر اين ستون قرار دارد که آن را «باب التوبه» نام نهاده‌اند.[۳]
توبه ابولبابه علت نام‌گذاری ستون
ستون توبه از اين رو که توبه يکی از صحابه به نام ابولبابه بشير بن عبدالمنذر اوسی نزد آن پذيرفته شده، به «ستون ابی‌لبابه» نيز مشهور است.[۴]
بر پايه گزارش مشهور، پس از پيمان‌شکنی یهودیان بنی قریضه در غزوه احزاب و اقدام ايشان بر ضدّ پيامبر، بی درنگ پس از غزوه احزاب، قلعه‌های آن‌ها به فرمان خداوند محاصره شد. یهودیان چون راه چاره را بسته ديدند، با فرستادن نمايندههایی نزد پيامبر از او خواستند تا ابولبابه، هم‌پيمان اوسی ايشان، را برای مشورت نزد آن‌ها بفرستد.
هنگامی که ابولبابه نزد يهوديان رسيد، در پاسخ آن‌ها درباره تسليم شدنشان به پيامبر، با دست به گلوی خود اشاره كرده و به آنان فهماند که در صورت تسليم شدن، به سبب پيمان‌شکنی، کشته خواهند شد. بر پايه گفته خود ابولبابه، وی هنوز گامی برنداشته بود كه احساس خيانت به خداوند و پيامبر وجودش را فراگرفت و برای رهایی از عذاب وجدان، به جای بازگشت از مأموريت و ارائه گزارش به رسول خدا، يکسره به مسجد رفت و خود را با طناب به ستونی بست و سوگند ياد كرد كه اجازه ندهد جز پيامبر كسی او را از آن ستون باز کند.[۵]
پيامبر وقتی از ماجرای ابولبابه آگاه شد، فرمود: اگر او خود نزد من می‌آمد، برايش آمرزش می‌خواستم. ولی اكنون كه كارش به اين جا كشيده است، تا هنگامی كه خداوند او را نبخشايد، وی را از ستون نمیگشايم.[۶] سرانجام پس از شش[۷]، هفت[۸] يا 20 شبانه روز[۹] آيه {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَخُونُوا اللهَ و الرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُم وَأَنتُم تَعلَمُونَ} (انفال/8، 27) نازل و توبه او پذيرفته شد.[۱۰]
به گزارش اُم سلمه، همسر رسول خدا، وی در سحرگاه، ايشان را خندان ديد. چون علت آن را پرسيد، پيامبر از قبولی توبه ابولبابه خبر داد. اُم سلمه با اجازه پيامبر اين مژده را به ابولبابه داد. به دنبال آن، مردم به سوی ابولبابه هجوم آوردند تا او را از ستون بگشايند. وی به انجام اين کار جز به دست پيامبر قانع نشد.[۱۱] بر پايه گزارشی، حضرت فاطمه برای گشودن او وارد مسجد شد. ولی ابولبابه به او نيز اجازه نداد[۱۲] [۱۳]تا آن‌گاه كه پيامبر برای نماز صبح از خانه به مسجد آمد و او را از ستون گشود.[۱۴] گويا از همين هنگام، اين ستون با عنوان توبه يا ابولبابه نامیده شد.[۱۵]
در منابع، از فردی به نام ثمامة بن اثال حنفی ياد شده که در منطقه نجد به اسارت مسلمانان درآمد و در مدينه به همان ستون ابولبابه بسته شد. وی در پی آزاد شدنش از سوی رسول خدا مسلمان شد.[۱۶]
فضیلت ستون توبه
اقامه نماز نافله پیامبر در کنار ستون توبه
بنا بر روايتی، پيامبر بيشترين نمازهاي نافله خود را كنار اين ستون بجامی‌آورد.[۱۷] ذکر شده پیامبر، بعد از نماز صبح كنار این ستون می‌نشست و تهيدستان و ناتوانان و كسانی كه جايگاهی جز مسجد نداشتند، گرد ايشان می‌نشستند و ايشان تا طلوع آفتاب با آنان به گفت‌وگو می‌پرداخت و آياتی را كه در آن شب بر وی نازل شده بود، برای آن‌ها تلاوت میكرد.[۱۸]همچنین در منابع آمده، رسول خدا گاه نزد اين ستون به اعتکاف می‌پرداخت.[۱۹] و نیز به هنگام اعتکاف، فرش يا تخت خويش را پشت ستون توبه قرار می‌داد.[۲۰]
نماز خواندن در روز چهارشنبه، کنار ستون توبه
بر پايه روايات، مستحب است زائر مدينه چهارشنبه تا جمعه در اين شهر اقامت کند و روزه بگيرد و روز چهارشنبه نمازش را نزد ستون توبه به‌جا آورد .[۲۱]همچنين گزاردن نماز[۲۲]، عبادت و دعا[۲۳] و تبرک جستن نزد اين ستون بسيار مستحب است.[۲۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ موسوعة مکة المکرمه، ج2، ص423؛ عمارة و توسعة المسجد النبوي، ص70-71.
- ↑ اخبار المدينه، ص102.
- ↑ تاريخ و آثار اسلامي، ص203-206.
- ↑ سبل الهدي، ج12، ص392؛ عمارة و توسعة المسجد النبوي، ص70-71.
- ↑ المغازي، ج2، ص509؛ السيرة النبويه، ج4، ص196-197؛ الطبقات، ج4، ص376.
- ↑ السيرة النبويه، ج2، ص237؛ السيرة الحلبيه، ج2، ص664.
- ↑ السيرة النبويه، ج2، ص237.
- ↑ المغازي، ج2، ص509.
- ↑ البداية و النهايه، ج4، ص137.
- ↑ اسباب النزول، ص157؛ الکشاف، ج2، ص213؛ مجمع البيان، ج4، ص823.
- ↑ السيرة النبويه، ج2، ص237.
- ↑ امتاع الاسماع، ج10، ص273
- ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 178
- ↑ عمارة و توسعة المسجد النبوي، ص73.
- ↑ السيرة النبويه، ج2، ص237؛ تاريخ و آثار اسلامي، ص192.
- ↑ وفاء الوفاء، ج2، ص180
- ↑ وفاء الوفاء، ج2، ص180
- ↑ السيرة الحلبيه، ج2، ص664.
- ↑ السرائر، ج1، ص652.
- ↑ اخبار المدينه، ص102.
- ↑ الکافي، ج4 ص558؛ النهايه، ص287؛ السرائر، ج1، ص652.
- ↑ المزار، ص65.
- ↑ من لا يحضره الفقيه، ج2، ص572.
- ↑ الغدير، ج5، ص124؛ الزيارة في الکتاب و السنه، ص40.
منابع
- اخبار المدينه ،ابن زباله (م.۱۹۹ق.)، به کوشش صلاح عبدالعزيز السعودي، مرکز بحوث و دراسات المدينه، ۱۴۲۴ق؛
- اسباب النزول، الواحدي (م.۴۶۸ق.)، قاهره، الحلبي و شرکاه، ۱۳۸۸ق؛
- امتاع الاسماع، المقريزي (م.۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحميد، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۲۰ق؛
- البدايه و النهايه، ابن كثير (م.۷۷۴ق.)، به کوشش علي شيري، بيروت، دار احياء التراث العربي، ۱۴۰۸ق؛
- تاريخ و آثار اسلامي مکه مکرمه و مدينه منوره، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛
- حرمين شريفين، حسين قره‌چانلو، تهران، امير کبير، ۱۳۶۲ش؛
- الزياره في الکتاب و السنه، جعفر سبحاني؛
- سبل الهدي و الرشاد، محمد بن يوسف الصالحي (م.۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علي محمد، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۱۴ق؛
- السرائر، ابن ادريس (م.۵۹۸ق.)، قم، نشر اسلامي، ۱۴۱۰ق؛
- السيره الحلبيه، الحلبي (م.۱۰۴۴ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛
- السيره النبويه، ابن هشام (م.۲۱۳/۲۱۸ق.)، به كوشش السقاء و ديگران، بيروت، دار المعرفه؛
- شرائع الاسلام، المحقق الحلي (م.۶۷۶ق.)، به کوشش سيد صادق الشيرازي، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق؛
- الطبقات الكبري، ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، بيروت، دار صادر؛
- عماره و توسعه المسجد النبوي الشريف عبر التاريخ، محمد حسن نادي، المدينه المنوره، ۱۴۱۶ق؛
- الغدير، الاميني (م.۱۳۹۲ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، ۱۳۸۷ق؛
- الکافي، الکليني (م.۳۲۹ق.)، به کوشش علي اکبر غفاري، تهران، دار الکتب الاسلاميه، ۱۳۶۷ش؛
- الکشاف، زمخشري (م.۵۳۸ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، ۱۴۰۷ق؛
- مجمع البيان، الطبرسي (م.۵۴۸ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق؛
- المزار الکبير، محمد بن المشهدي (م.۶۱۰ق.)، به کوشش القيومي، تهران، نشر اسلامي، ۱۴۱۹ق؛
- المغازي، الواقدي (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بيروت، اعلمي، ۱۴۰۹ق؛
- من لا يحضره الفقيه، الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش علي اکبر غفاري، قم، نشر اسلامي؛
- موسوعه مرآه الحرمين الشريفين، ايوب صبري پاشا (م.۱۲۹۰ق.)، محمد حرب، قاهره، دار الآفاق العربيه، ۱۴۲۴ق؛
- موسوعه مکه المکرمه و المدينه المنوره، احمد زکي يماني، مصر، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۸ق؛
- النهايه، الطوسي (م.۴۶۰ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، ۱۴۰۰ق؛
- وفاء الوفاء، السمهودي (م.۹۱۱ق.)، بيروت، دار الكتب العلميه، ۲۰۰۶م.