پیاده‌روی اربعین

پیاده‌روی اربعین از جمله آیین‌های شیعیان است که از چند روز مانده به اربعین از مبدأ شهرهای مختلف عراق، به ویژه نجف، به سمت کربلا آغاز می‌شود و طی این پیاده‌روی، میلیون‌ها نفر به قصد زیارت امام حسین(ع) خود را به کربلا می‌رسانند. تعداد افراد شرکت کننده در این پیاده‌روی، از دو تا سه میلیون نفر در سال ۲۰۰۳م/۱۳۸۱ش به بیش از پانزده میلیون نفر در سال‌های اخیر رسیده است.

معرفی

پیاده‌روی اربعین آیینی زیارتی است. این پیاده‌روی از چند روز مانده به روز اربعین امام حسین(ع) از مبداء شهرهای مختلف عراق به ویژه نجف آغاز می‌شود. مقصد این سفر پیاده، رسیدن به کربلا در روز اربعین است. این پیاده‌روی به صورت فردی و گروهی در قالب گروه‌‌های دوستی، هیئت‌های مذهبی و جمع‌های خانوادگی انجام می‌شود و افراد بسته به شرایط جسمانی، همه یا بخشی از مسیر محل زندگی خود تا کربلا را پیاده می‌پیمایند.

تاریخچه

سفر پیاده برای زیارت، همواره دارای فضیلت دانسته شده و رواج داشته است؛ اما از تاریخ دقیق آغاز یا رواج پیاده‌روی برای زیارت اربعین، اطلاع دقیقی در دست نیست. در برخی پژوهش‌های معاصر، سابقه این آیین را سده سیزدهم قمری دانسته و از سفر پیاده برخی از علما به کربلا یاد کرده‌اند؛ از جمله گفته شده است که در زمان شیخ مرتضی انصاری (۱۲۱۴-۱۲۱۸ق) این مراسم برپا می‌شده و پس از او از رونق افتاده و دوباره در اوایل قرن چهاردهم قمری محدث نوری (درگذشت ۱۳۲۰ق) آن را احیا کرده است.

همچنین در گزارشی از شرکت یک میلیون و ۵۴۶ هزار زائر در پیاده‌روی سال ۱۳۶۵ قمری/ ۱۳۲۴ شمسی یاد شده است. پس از آن نیز از شرکت و اهتمام برخی علمای شیعه از جمله سید محمود شاهرودی (درگذشت۱۳۵۳ش) برای شرکت در پیاده‌روی اربعین سخن گفته شده است.

افزایش تعداد زائران اربعین

بعد از سقوط حکومت صدام و حزب بعث عراق (۲۰۰۲م) و احیای دوباره پیاده‌روی اربعین، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در این پیاده‌روی شرکت می‌کنند. تعداد آنها از دو تا سه میلیون تن در سال ۲۰۰۳م/۱۳۸۱ش به بیش از شانزده میلیون تن در سال ۱۴۰۰ش رسیده است. بر اساس گزارش آستان قدس عباسی شمار زائران اربعین در سال ۱۳۹۸ش، قبل از شیوع کرونا، بیش از پانزده میلیون تن بوده است. روزنامه لوموند فرانسه، پیاده‌روی اربعین را از بزرگ‌ترین راه‌پیمایی‌ها یا گردهمایی‌های مذهبی جهان می‌داند.

مسیرهای پیاده روی

پیاده‌روی اربعین در همه مسیرهای منتهی به کربلا برگزار می‌شود اما راه نجف به کربلا پر تردد‌تر است.

اطلاعات مسیر نجف به کربلا

میزان مسافت	۸۰ کیلومتر
تعداد ستون‌ها	۱۴۵۲ ستون
فاصله بین هر ستون	۵۰ متر (۲۰ستون =۱ کیلومتر)
زمان لازم برای پیاده روی کل مسیر	۲۰ تا ۲۵ ساعت (متوسط روزی ۷ تا ۸ ساعت)
زمان تخمینی سفر پیاده	۳ روز
بهترین زمان شروع سفر	۱۶ صفر
زمان تقریبی رسیدن به کربلا	۱۹ صفر

موکب‌

موکِب به مکان‌هایی گفته می‌شود که توسط مردم در مناسبت‌های مذهبی (به ویژه در ماه محرم و صفر) برای خدمت‌رسانی به زائران یا گروه‌های همراه آنان برپا شده است.

عشایر بومی عراق و ساکنان روستاهای در طول مسیر پیاده‌روی اربعین، مکان‌هایی برای خدمت به زائران ایجاد کرده‌اند که به آن‌ها «موکب» گفته می‌شود و برخی تعداد آن را در سال‌های اخیر بیش از ۱۰۰ هزار موکب دانسته‌اند. این موکب‌ها گاه موقتی است که شامل خیمه‌های پارچه‌ای است و گاه دائمی و به شکل یک ساختمان است. خدماتی که موکب‌ها به زائران ارائه می‌دهند شامل اسکان موقت، توزیع غذا، خدمات بهداشتی و درمانی و خدمات متفرقه مانند واکس زدن کفش‌ها، ماساژ بدن و پاها، تعمیر وسایل و ... است.

موکب‌هایی که به زائران در داخل کربلا خدمت‌رسانی می‌کنند به بیش از ۱۰ هزار موکب رسیده و برخی از این موکب‌ها از کشورهایی همچون لبنان، کویت، ایران، جمهوری آذربایجان، عربستان، هند، انگلیس، سوئد، آلمان، ترکیه، تایلند، فرانسه و هلند بوده است.

از واژه موکب در فرهنگ شیعیان عرب برای اشاره به هیئت نیز استفاده می‌شود.

آداب و رسوم عزاداری اربعین در عراق

هر سال میلیون ها نفر از شیعیان عراق، مراسم عزاداری اربعین را از روز پانزدهم ماه صفر آغاز کرده و عزاداران ۲۰ صفر خود را به کربلا می‌رسانند. این عزاداری مردم عراق با آیین‌هایی مانند هوسه‌خوانی و پذیرایی از زائران انجام می‌شود.

هوسه‌خوانی

از آداب و رسوم عراقی‌ها در مسیر رفتن به کربلا، هوسه‌خوانی است. هوسه به قصاید ویژه قبایل جنوب عراق گفته می‌شود که بیان‌کننده قهرمانی و شجاعت است. از این گونه اشعار در جنگ‌ها، مرثیه‌سرایی‌ها و برانگیختن عزم مردان جهت انجام کارهای سخت و بزرگ استفاده می‌شود. همراهان نیز یک بیت از آن قصیده را تکرار کرده و به صورت دایره‌وار حرکت می کنند.

ورود به کربلا

با شروع عزاداری اربعین از ۱۵ صفر، نخستین کاروانی که وارد کربلا می شود، کاروان شبیه خوانان و تعزیه گردانان است. پس از آنها دسته‌های سینه زنی و زنجیرزنی از شهرهای عراق به سوی کربلا روانه می‌شوند و از 17 صفر تا روز اربعین، از صبح تا پاسی از شب به سینه زنی و زنجیرزنی و عزاداری می پردازند.

سلام بر امام حسین(ع) و ورود به حرم

مراسم اصلی در روز اربعین دو ساعت گذشته از ظهر آغاز می‌شود. زائران، نزدیکِ در ورودی حرم امام حسین(ع) ایستاده و در حالی که بر سینه‌های خود می‌زنند، مرثیه‌ای را می‌خوانند و تکرار می‌کنند و در پایانِ سینه‌زنی دست‌ها را به‌نشانه سلام، به سوی ضریح بالا می‌برند. همچنین نماز زیارت به جای آورده و دعاهای مخصوص زیارت اربعین را می‌خوانند.

برپایی موکب‌ها و پذیرایی از زائران

موکب‌ها در ایام پیاده‌روی اربعین توسط مردم و بخصوص ساکنان روستا‌های عراق در مسیر این پیاده‌روی برپا شده و خدمات مختلف رفاهی، بهداشتی، غذایی و.. به زائران ارائه می‌دهند. بیشتر این موکب‌ها در مسیرهای مختلف منتهی به کربلا قرار دارد.

تک نگاری

مجموعه شش جلدی سر آغاز؛ الگوی مفهومی پیاده‌روی اربعین از نگاه مقام معظم رهبری شامل سخنان آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، درباره پیاده‌روی اربعین است. وی ۵ مأموریت اصلی برای این پیاده‌روی بیان می‌کند که عبارتند از: وحدت، احیای حادثه کربلا، مبارزه حق علیه باطل، حادثه پیاده روی اربعین و الگوسازی که هر کدام در یک جلد توسط سید محمد صادقی آرمان گردآوری شده و در سال ۱۳۹۸ش در انتشارات شهید کاظمی به چاپ رسیده است.

منابع

• «اعلام تعداد زائران اربعین حسینی توسط آستان قدس عباسی»، شبکه جهانی الکفیل، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اکتبر ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «آستان قدس عباسی: حضور بیش از ۱۶ مليون زائر در اربعین امام حسين(ع)»، شبکه جهانی الکفیل، تاریخ درج مطلب: ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «آمار و ارقام حیرت‌انگیز از مراسم پیاده‌روی اربعین امام حسین(ع)»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۸ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «پیاده‌روی اربعین حسینی در سیره و سخن بزرگان»، عبدالرحیم اباذری، در مجله فرهنگ زیارت، سال پنجم، شماره ۱۹ و ۲۰، تابستان و پاییز ۱۳۹۳ش.
• «سرآغاز؛ الگوى مفهومى پیاده‌روی اربعین از نگاه رهبر معظم انقلاب»، خیرگزاری میزان، تاریخ انتشار: ۱۴ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ یازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.

پیوند به بیرون

• «فهم تجربه زیسته زائران در پیاده‌روی اربعینِ سال ۱۳۹۵ (بسترها و زمینه های شکل گیری اَبَر رویداد اربعین)»
• «ادراک معنوی انسان از ابر رویداد مذهبی اربعین حسینی»