مسجد امام علی در خندق
مسجد امام علی(ع) از مسجدهای قدیمی مدینه و یکی از مساجد هفتگانه فتح محسوب می‌شود. گزارش‌هایی درباره نمازگزاری رسول خدا(ص) در محدوده مساجد فتح در میانه غزوه خندق وجود دارد. مسجد در جنوبی‌ترین بخش منطقه خندق در بلندی کوه سلع است و در فاصله 43 متری شرق آن، مسجد حضرت زهرا قرار دارد.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | عربستان * مدینه * در بخش غربی کوه سلع |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| تاریخ بنا | |
| رویدادها | نمازخواندن رسول خدا(ص) در محدوده این مسجد در میانه غزوه خندق |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | موجود |
| بخش‌های بنا | صحن غیر مسقف در جهت شمال - محراب |
| ویژگی‌ها | از جمله مساجد موجود در محدوده مساجد فتح |
آن چنان که برخی از محققان نوشته‌اند در سال های اخیر نام مسجد ابوبکر و مسجد علی(ع)، جابجا شده است. مسجد امام علی(ع) کنونی، که سال‌ها پیش بر اساس نقشه‌های قدیمی مدینه (مربوط به سال1947م/1366ه) نام ابوبکر را بر خود داشته، در حال حاضر دارای بنایی بدون ماذنه و یک محراب کوچک است.
مکان
مسجد امام علی(ع) در شهر مدینه و در محدوده مساجد فتح قرار دارد که همان محدوده تاریخی غزوه خندق است.[۱] مسجد امام علی(ع) منتسب در انتهای جنوبی مساجد هفتگانه فتح، در بخش مرتفع کوه سلع قرار دارد.[۲] این مسجد در جهت غرب خود، بسیار نزدیک به مسجد حضرت زهرا(س) است و با آن 43 متر فاصله دارد.[۳]
توصیف بنا
مسجد زمینی مستطیلی شکل و حیاتی در جهت شمال دارد و دیوارهای آن از جنس سنگ بازالت است.[۴][۵]مسجد بدون گلدسته و دارای یک محراب کوچک در داخل دیوار قبله است. ورودی مسجد در جهت شمال است و به حیاطی بدون سقف منتهی می‌شود.[۶]
پیشینه و تاریخچه
سمهودی تاریخنگار مدینه (متوفی911ق.) این مسجد را به شکل توده ای از سنگ دیده که مردم به واسطه نماز در میان آن تبرک‌جویی می‌کردند و در طرف شرقی این بنا آثاری از ستون های مسجد وجود داشته است.[۷] پیشینه ساختمان فعلی مسجد به زمان سلطان عبدالمجید اول (به سال 1270ه/1854م) باز می‌گردد.[۶]
جابجا شدن نام مسجد با مسجد ابوبکر
به گفته برخی از پژوهشگران، در سال های اخیر در محدوده خندق، نام مسجد ابوبکر و علی(ع)، جابجا شده است[۸] و بر اساس نقشه های قدیمی مدینه، این جابجایی مربوط به پس از سال 1947م/1366ه[۹] و پیش از سال 1981میلادی است.[۱۰] به این ترتیب پس از این تاریخ در دوره معاصر، نام مسجد امام علی از مسجد نزدیک خیابان به مسجد نزدیک کوه سلع منتقل شده است.[۱۱]
نماز خواندن پیامبر در محل مسجد
مسجد امام علی(ع) از مسجدهای قدیمی مدینه و یکی از مساجد هفتگانه فتح محسوب می‌شود. گزارش‌هایی درباره نمازگزاری رسول خدا(ص) در محدوده مساجد فتح در میانه غزوه خندق وجود دارد.[۱۲] واقدی(متوفی207هجری) در کتاب مغازی خود، روایتی درباره نماز خواندن پیامبر(ص) در تمامی مساجد منطقه خندق ارائه کرده است.[۱]
تصاویر
وضعیت امروزی مسجد
-
فضای بیرونی مسجد -
-
محراب -
![طراحی متفاوت سقف مسجد که در برخی منابع با عنوان سقف متقاطع توصیف شده است.[۱۳]](/images/thumb/5/52/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_13.png/94px-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_13.png)
طراحی متفاوت سقف مسجد که در برخی منابع با عنوان سقف متقاطع توصیف شده است.[۱۳] -
-
![طراحی متفاوت سقف مسجد که در برخی منابع با عنوان سقف متقاطع توصیف شده است.[۱۳]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_13.png)
تصاویر پیش از سال 2022
-
-
-
-
-
نقشه مسجد -
تصویر از بالا که در آن سقف متقاطع یا سقف چهارتکه مسجد قابل مشاهده است. همچنین در سمت راست تصویر مسجد حضرت زهرا(ص) نیز مشخص می‌باشد.
تصاویر قدیمی‌تر مسجد
-
-
-
خروجی حیاط مسجد -
-
-
در تصاویر هوایی، مسجد قبلی امام علی(ع) که هم اکنون تخریب شده و پیش از تخریب به نام ابوبکر تغییر نام داده بود، مشخص می‌باشد. -
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مغازی، واقدی، ج1، ص488.
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص146.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، کعکی، جزء الرابع، المجلد الرابع، ص163و165.
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص147.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، کعکی، جزء الرابع، المجلد الرابع، ص171و166.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، کعکی، جزء الرابع، المجلد الرابع، ص166.
- ↑ سمهودی، ص189.
- ↑ المدینه المنوره تطورها العمرانی،ص 192 و 191
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، کعکی، جزء الرابع، المجلد الرابع، ص162.
- ↑ المدینه المنوره تطورها العمرانی،ص 193.
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 297
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، کعکی، جزء الرابع، المجلد الرابع، ص162.
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص147.
منابع
- المغازی، واقدی، نشر دانش اسلامی، 1405ه.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- المدینه المنوره تطورها العمرانی و تراثها المعماری، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1981م.
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، مشعر، 1390.