زیارت‌نامه
زیارت‌نامه متنی است که هنگام زیارت امامان یا امامزادگان خوانده می‌شود. برخی زیارتنامهها مانند زیارت‌نامه حضرت ابوالفضل، زیارت‌نامه حضرت معصومه مأثور هستند و از معصوم نقل شده‌اند. و برخی هم غیرمأثور که توسط عالمان نوشته شده است. زیارتنامهها معمولا ساختار مشابه دارند و با سلام آغاز می‌شوند و با عرض ارادت به معصومین و برائت از دشمنان ادامه می‌یابد و با دعا و بیان درخواست‌های دنیوی و اخروی به پایان می‌رسد.
معرفی
زیارت‌نامه عبارت است از متنی که هنگام زیارت مرقد هریک از اهل‌بیت(ع) یا برخی از امامزادگان خوانده می‌شود و دعایی است که به عنوان تشرف باطنی برای ائمه و امامزادگان می‌خوانند و حاوی سلام و درود زائر نسبت به مدفون در آن مرقدها است.[۱]
عالمان دین کتب متعددی به صورت مجموعه‌های زیارات تدوین کرده‌اند که آمیخته‌ای است از زیارت‌های مستند و منقول از معصومین و زیاراتی که انشای علمای بزرگ است. در این میان زیارت‌نامه‌هایی که از ائمه نقل شده زیاد است. مانند زیارت‌های امین الله، جامعه کبیره، وارث، عاشورا، و زیارت اربعین.[۲]
زیارتنامهها در یک از اعتبار نیستند. برخی از سند معتبری برخوردارند و بعضی سند چندان معتبری ندارند.[۳]
منبع‌شناسی
از منابع اولیه و مهم زیارت‌نامه به کتاب‌هایی مانند کامل الزیارات اثر ابن قولویه قمی، المزار اثر شیخ مفید، المزار الکبیر اثر ابن‌مشهدی (درگذشت ۶۱۰ق)، المصباح الزائر و جناح المسافر از ابن‌طاووس، المزار اثر شهید اول، تحفه الزائر اثر علامه مجلسی، هدیه الزائرین از شیخ عباس قمی، اشاره شده است.[۴]
انواع زیارت‌نامه
زیارت‌نامه به دو دسته مأثور (از امام نقل شده باشد) و غیر مأثور (توسط غیر معصوم مانند عالمان نوشته شده باشد) تقسیم می‌شود.[۵] زیارتنامههای مأثور مانند: زیارت امین الله، زیارت جامعه کبیره، جامعه صغیره، زیارت عاشورا، زیارت اربعین، زیارت ناحیه مقدسه، زیارت آل‌یاسین، زیارت رجبیه، زیارت‌نامه حضرت ابوالفضل و زیارت‌نامه حضرت معصومه هستند.[۶]
و زیارتنامههای غیرمأثور مانند: زیارت‌نامه حضرت عبدالعظیم حسنی و زیارت فرزندان ائمه اطهار(ع).[۷]
ساختار و محتوای زیارتنامهها
زیارتنامهها ساختار مشابهی دارند. به طور کلی زیارتنامهها با اذن دخول یا سلام آغاز می‌شود و با صلوات بر محمد و آل محمد یا معصومی که زیارت می‌شود و نیز عرض ارادت و محبت به ساحت معصومین و ابراز خشم و دشمنی به دشمنان اهل‌بیت(ع) ادامه می‌باید؛ و در نهایت با دعا و بیان درخواست‌های دنیوی و اخروی به پایان می‌رسد.[۸]
زیارتنامههای اهل‌بیت محتوایی ارزشمند دارند و دربردارنده معارف دینی مانند مباحث خداشناسی و توحید، نبوت و امام‌شناسی هستند.[۹]
پانویس
منابع
- مزارها و زیارتنامهها، حیدری، مجتبی، تهران، مشعر، ۱۴۰۴ش.