نام‌های کعبه

نام‌های کعبه در قرآن به صورت‌های مختلفی آمده است. بیت، بیت الحرام، کعبه، بیت العتیق، بیت المعمور و بیت‌ الله از نام‌هایی است که به خانه خدا در مکه اطلاق شده است.

نام‌های کعبه در قرآن

در آیات مختلف قرآن برای خانه خدا عناوین و نام‌های متعدد آورده شده است؛ این نام‌ها عبارتند از:

بیت

واژه «بیت» در 7 آیه قرآن بر خانه خدا اطلاق شده است؛ این آیات عبارتند از: آیه ۱۲۵، ۱۲۷ و ۱۵۸ سوره بقره؛ آیه ۹۷ سوره آل عمران؛ آیه ۳۵ سوره انفال، آیه ۲۶ سوره حج و آیه ۳ سوره قریش.

بیتی

واژه «بیتی» در آیه ۱۲۵ سوره بقره و آیه ۲۶ سوره حج آمده است و خداوند متعال در هر دو مورد، این خانه را به خودش نسبت می‌دهد. از این کلمه عنوان بیت الله را هم به کعبه اطلاق کرده‌اند. کعبه تنها مکانی است که خداوند آن را به خود نسبت داد.

بیت الحرام

در قرآن (آیه ۲ و ۹۵ و ۹۷ سوره مائده) نام بیت الحرام به کعبه اطلاق شده است. در آیه ۳۷ سوره ابراهیم نیز کعبه موصوف به بیت مُحرَّم گردیده است.

کعبه

عنوان کعبه در آیات ۹۵ و ۹۷ سوره مائده به کار رفته است. در وجه تسمیه خانه خدا به کعبه، چند قول آمده است: الف: از آنجا که خانه خدا مربع است و عرب‌ها بر خانه چهارگوش و مربع کعبه اطلاق می‌کنند؛ ازاین‌رو، به خانه خدا هم «کعبه» اطلاق شد. ب. هر چیزی که دارای ارتفاع و بلندی از سطح زمین باشد کعبه گویند. به خانه خدا هم کعبه اطلاق می‌شود؛ زیرا هم ارتفاع ظاهری دارد و هم ارتفاع و عظمت معنوی.

بیت العتیق

بیت العتیق در آیات ۲۹ و ۳۳ سوره حج آمده است. در توصیف خانه خدا به «عتیق»، وجوه مختلفی برای معنای این کلمه از جمله قدیم و کهن،‌ حرّ و آزاد، گرانبها و نفیس ذکر شده است.

بیت المعمور

ترکیب وصفی بیت المعمور به معنای خانه آباد از نام‌های خانه خدا یا نام جایی آسمانی به محاذات آن است. این تعبیر در آیه ۴ سوره طور به کار رفته و برخی مفسران مصداق آن را کعبه دانسته‌اند.

نام‌های دیگر

در منابع و فرهنگ اسلامی به کعبه، بیت الله نیز گفته می‌شود. ترکیب بیت‌الله در آیات قرآن نیامده است. همچنین بکه و مسجد الحرام از دیگر نام‌های احتمالی است که به کعبه اطلاق شده است.

منابع

• «بیت المعمور»، معرفت، محمدهادی، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش.
• التفسیر الکاشف، مغنیه، محمدجواد، بیروت، بی‌نا، ۱۹۸۰م.
• التحریر و التنویر، ابن عاشور، محمدطاهر، مؤسسة التاریخ، بی‌تا.
• «اسامی کعبه در قرآن»، جناتی، محمد ابراهیم، میقات حج، شماره ۱، پاییز ۱۳۷۱ش.
• حج و عمره در قرآن و حديث، محمدی ری‌شهری، محمد، قم، ترجمه جواد محدثی، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث،‌ ۱۳۸۶ش.
• فرهنگ قرآن، هاشمی رفسنجانی، اکبر، و دیگران، دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، بی‌تا.
• التبیان فی تفسیر القرآن، طوسی، محمد بن حسن، بیروت، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بی‌تا.
• لسان العرب، ابن منظور، محمد بن مکرم، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
• لغت‌نامه، دهخدا، علی‌اکبر، و دیگران، تهران، مؤسسه لغت‏نامه و دانشگاه تهران، 1373ش.
• «نام‌ها، ویژگی‌ها و احکام کعبه در قرآن»، شکریان، ناصر، میقات حج، شماره ۵۵، سال چهاردهم، بهار ۱۳۸۵ش.
• معجم مقاییس اللغه، ابن فارس، احمد بن فارس، به کوشش عبدالسلام محمد، قم، دفتر تبلیغات، 1404ق.