کاربر:Kamran/صفحه تمرین4

مجموعه مقالات همایش حج و اقتصاد، مجموعه‌ای از مقالات و پژوهش‌هاست که حج را نه تنها به‌عنوان یک مناسک عبادی، بلکه به‌مثابه پدیده‌ای اقتصادی، اجتماعی و بین‌المللی بررسی می‌کند. این اثر در پنج بخش تنظیم شده و هر بخش به جنبه‌ای خاص از رابطه حج با اقتصاد می‌پردازد. این مقالات، در اولین همایش حج و اقتصاد ارائه شده اند که تیر ماه ۱۳۹۱شمسی به همت پژوهشکده حج و زیارت در تهران برگزار شد.

محتوای کتاب

این کتاب نشان می‌دهد که حج تنها یک مناسک عبادی نیست، بلکه شبکه‌ای پیچیده از روابط اقتصادی را در سه سطح خرد، کلان و بین‌الملل شکل می‌دهد. در سطح خرد، موضوع استطاعت و هزینه‌های جانبی زائران مطرح است؛ در سطح کلان، اثرات اقتصادی بر کشور میزبان و سازمان‌های مرتبط بررسی می‌شود؛ و در سطح بین‌الملل، حج به‌عنوان محور همکاری و همگرایی اقتصادی جهان اسلام معرفی می‌گردد.

بخش اول: کلیات

این بخش از کتاب به مبانی و کلیات اقتصاد حج می‌پردازد و مقالات آن از بررسی ظرفیت‌های اقتصادی و مدیریتی حج تا تحلیل‌های اخلاقی، مالی و دینی را در بر می‌گیرد. نویسندگان تلاش کرده‌اند تصویری جامع از ابعاد اقتصادی حج در سطح نظری، فقهی و اجتماعی ارائه دهند. مقالات این بخش:

• «گستره ابعاد اقتصادی حج»
• «بررسی ظرفیت‌های اقتصادی حج ابراهیمی با رویکرد نظام‌وار در پرتو بیانات امام خمینی و مقام معظم رهبری»
• «تحلیل کارآمدی دستگاه حج و ارائه بسته آغازین برای بهره‌ور سازی حج ابراهیمی؛ اقتصاد حج از زاویه‌ای دیگر»
• «ظرفیت‌های اقتصادی حج از دیدگاه امام خمینی»
• «چالش‌های اخلاقی در اقتصاد حج»
• «تأملی در نحوه تأمین مالی حج تمتع»
• «نگاهی کلی به اقتصاد و بازار حج با تأکید بر رفتار اقتصادی ایرانیان و نگاهی به کشورهای اسلامی»
• «معیارهای اقتصادی حج در قرآن و سنت»
• «ابعاد اقتصادی و مالی حج از دیدگاه قرآن و عترت»
• «حج و اقتصاد»

بخش دوم: حج و موضوعات فقهی

این بخش به مسائل فقهی و حقوقی مرتبط با اقتصاد حج اختصاص دارد. مقاله «امکان محرومیت از حج در باب معاملات ممنوعه» به بررسی تأثیر معاملات غیرشرعی بر استطاعت می‌پردازد. سپس، «اوراق عمره ابزاری جایگزین در ثبت‌نام عمره» راهکاری نوین برای مدیریت ثبت‌نام معرفی می‌کند. در ادامه، مقاله «چالش‌ها و راهکارهای تأمین مالی ثبت‌نام عمره» و «پژوهشی فقهی در تأثیر هزینه سوغات و ولیمه حج در استطاعت» به مشکلات مالی و فقهی زائران می‌پردازند.

بخش سوم: حج و اقتصاد خرد

این بخش به سطح فردی و خانوادگی اقتصاد حج می‌پردازد. مقاله «استطاعت؛ محاسبه آن و بررسی رابطه‌اش با شئون» به محاسبه استطاعت و ارتباط آن با جایگاه اجتماعی می‌پردازد. موضوع فرهنگ سوغاتی در مقاله «سوغاتی در حج و ضرورت تغییر فرهنگ موجود» نقد شده است. از منظر مدل‌سازی اقتصادی، مقاله «تخمین تابع تقاضای ایرانیان برای سفر حج» و «برآورد کمی استطاعت مالی حج با رویکرد حداقل معیشت خانوار» تلاش می‌کنند الگوی تقاضا و استطاعت را کمی‌سازی کنند. همچنین، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تعداد زائران در مراسم حج» نشان می‌دهد که متغیرهای اجتماعی نیز در کنار اقتصاد نقش دارند. در پایان، مقاله «برآورد تابع تقاضای حج و عمره در ایران با استفاده از داده‌های تابلویی استان‌های کشور» با رویکرد آماری پیشرفته تفاوت‌های منطقه‌ای در تقاضا را تحلیل می‌کند.

بخش چهارم: حج و اقتصاد کلان

این بخش به سطح کلان اقتصاد حج می‌پردازد. مقاله «بررسی تأثیر سفر حج بر اقتصاد عربستان سعودی» نشان می‌دهد که حج سهم قابل توجهی در اقتصاد میزبان دارد. سپس، «پتانسیل و ظرفیت حج و توزیع درآمد در کشورهای منتخب اسلامی» به مقایسه ظرفیت‌ها و اثرات توزیع درآمد می‌پردازد.

از منظر نظری، مقاله «تأثیر حج ابراهیمی بر رفتار عاملان اقتصادی برای تأمین توسعه پایدار؛ تحلیلی بر اساس مدل رشد فراگیر با نرخ پس‌انداز درونزا» پیوند میان حج و توسعه پایدار را توضیح می‌دهد. در سطح مدیریتی، مقاله «بکارگیری بودجه‌ریزی عملیاتی در سازمان حج و زیارت به منظور تثبیت و کاهش هزینه‌های اداری عملیاتی» به اصلاح ساختار هزینه‌ها می‌پردازد. نهایتاً، مقاله «نقش حج در تحقق توسعه اقتصادی مطلوب اسلام» حج را به‌عنوان ابزاری برای تحقق اهداف اقتصادی اسلامی معرفی می‌کند.

بخش پنجم: حج و اقتصاد بین‌الملل

این بخش به ابعاد بین‌المللی حج اختصاص دارد. مقاله »رابطه حج و گردشگری«  حج را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مصادیق گردشگری مذهبی بررسی می‌کند. سپس، در «سازوکار ایجاد بازار مشترک اسلامی با بهره‌گیری از نشان تجاری و آثار اقتصادی آن بر حج» ، حج به‌عنوان برند مشترک جهان اسلام معرفی می‌شود.

از منظر آماری، مقاله «نگاهی آماری به ظرفیت‌های بازرگانی کشورهای اسلامی با یکدیگر» به تحلیل داده‌های تجاری میان کشورهای اسلامی می‌پردازد. در ادامه، مقاله «حج بارزترین مصداق گردشگری اسلامی» جایگاه حج را در صنعت گردشگری اسلامی تثبیت می‌کند. همچنین، «حج و زمینه‌های همکاری اقتصادی بین کشورهای اسلامی» فرصت‌های همکاری اقتصادی را بررسی کرده و مقاله پایانی با عنوان «حج و همگرایی اقتصادی» حج را به‌عنوان عامل همگرایی اقتصادی جهان اسلام معرفی می‌کند.

اطلاعات نشر

ابن کتاب