تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره

تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره

پدید آورندگان
نویسنده	اصغر قائدان
محتوا
موضوع	رخدادها و اماکن مذهبی و تاریخی مکه و مدینه
زبان	فارسی
نشر
تعداد جلد	1
ناشر	نشر مشعر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	سال 1372ش.
ترجمه به	عربی

تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره کتابی درباره رخدادها و اماکن مذهبی و تاریخی مکه و مدینه، به قلم اصغر قائدان نویسنده معاصر است.

هدف از تالیف این کتاب شناساندن پیشینه مکان‌های مقدس مکه و مدینه و چگونگی تخریب آن‌ها در دهه‌های اخیر و نیز آشنایی حج‌گزاران و زائران حرمین شریفین با این مکان‌های مقدس می‌باشد.

کتاب دارای دو مقدمه یک زمینه و دو بخش بنیادین است که از همه امور عربستان سخن به میان آورده و در دو بخش‌اش به همه اطلاعاتی که حج‌گزاران و زائران و دیگران نسبت به حرمین لازم دارند را بیان کرده است.

این کتاب در سال 1372 شمسی و با تصحیح در سال 1386 شمسی به چاپ رسیده است.

شرح اجمالی

نگارنده تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره از پژوهشگران حوزه تاریخ اسلام است و آثاری در قالب کتاب و مقاله در این حوزه پدید آورده است. از آثار دیگر او است: تاریخ و اماکن زیارتی و سیاحتی سوریه (قم، نشر مشعر، 1383ش.) و تاریخ عتبات عالیات.(قم، نشر مشعر، 1383ش.)

کتاب با هدف شناساندن پیشینه مکان‌های مقدس مکه و مدینه و چگونگی تخریب آن‌ها در دهه‌های اخیر و نیز آشنایی حج‌گزاران و زائران حرمین شریفین با این مکان‌های مقدس نگاشته شده است.

نویسنده از منابع کهن چون اخبار مکه ازرقی، اخبار مکه فاکهی، شفاء الغرام فاسی، و آثار معاصر سود برده است و در موارد‌ اندک به منابع غیر مرتبط با موضوع نیز استناد کرده است.

کتاب، آگاهی‌های مربوط به تغییرات و تحولات طبیعی و غیر طبیعی دهه‌های اخیر مکه و مدینه را در بر دارد و با ارقام تازه همراه است. اشتمال بر مسائل و موضوعات پرشمار تاریخی و جغرافیایی و فقهی و کلامی و اجتماعی و داشتن نقشه‌ها و تصاویر و شرح و مقایسه وضع کنونی مکان‌ها و آثار با گذشته آن‌ها از ویژگی‌های این کتاب است.

کتاب دو مقدمه، یک زمینه و دو بخش بنیادین دارد. نویسنده پس از مقدمه، ذیل عنوان «زمینه» از حدود و موقعیّت طبیعی و جغرافیایی، آب و هوا، تولیدات کشاورزی و صنعتی، فرودگاه‌ها، و بنادر مهم عربستان سخن گفته است.

موضوعات بخش اول کتاب

بخش اول در نُه فصل بدین شرح به مکه مکرمه اختصاص یافته است:

1. موضوعاتی مانند موقعیّت جغرافیایی، نام‌های مشهور و تاریخی و فضیلت‌های مکه و مسجدالحرام.

2. پیشینه، بازسازی‌ها و گسترش‌های مسجدالحرام.

3. جغرافیای تاریخی سرزمین مکه.

4. مساجد تاریخی مکه.

5. گورستان تاریخی و کهن ابوطالب و فضیلت‌هایش و چند تن از مشاهیر مدفون در آن و مزار شهدای فَخ.

6. وصف خانه‌ها و مساجد تاریخی مکه، تخریب شده در دوران سعودی.

7. میقات‌های حج، حرم و مساجد آغازین منطقه حرم.

8. موضوعاتی مانند مشعر الحرام، مُزْدَلَفَه، وادی مُحَسّر، سرزمین مِنا و جَمَرات.

9. مکان‌های تاریخی میان مکه و مدینه، مانند مزار شهدای بدر، غدیر خم، مسجد غدیر خم و زیارتگاه اَبواء (مرقد حضرت آمنه بنت وهب).

موضوعات بخش دوم کتاب

بخش دوم با عنوان «تاریخ و آثار اسلامی مدینه منوّره» در هفت فصل بدین شرح سامان یافته است:

1. موقعیّت جغرافیایی و پیشینه مدینه، ورود یهودیان از شامات و مهاجرت اوس و خزرج از یمن به مدینه، نام‌ها و فضیلت‌های مدینه و هجرت پیامبر9.

2. مطالبی در باره مسجدالنبی و آثار تاریخی مربوط به آن، از جمله ستون‌ها، ایوان صُفّه، محراب‌ها، خانه و مرقد مُطهّر پیامبر9، خانه امیر مؤمنان7 و حضرت فاطمه3 همراه با مباحث تاریخی آن‌ها و گسترش‌های گوناگون در گذر زمان.

3. خانه‌ها و مسجدهای ویران شده در دوران سعودی، مکان سقیفه و مسجد بنی‌ساعده.

4. شرح دیگر مساجد تاریخی مدینه، منطقه نبرد اُحُد و احزاب، غزوه بنی‌قُرَیْظَه و بنی‌نضیر و مساجد آن.

5. شرح زیارتگاه‌های مدینه، قبرستان بقیع، بارگاه امامان و زیارتگاه شهدای اُحُد و آرامگاه‌ها و مقابر ویران شده در دوران سعودی.

6. معرفی کوه‌ها، وادی‌ها، حصار و دروازه‌های مدینه.

7. مساجد و مناطق تاریخی پیرامون مدینه و منطقه فدک و خیبر و زیارتگاه ینبوع.

نویسنده در پایان، نقشه استان‌های عربستان را همراه 97 عکس رنگی از مکان‌هایی مهم چون اُحُد، مسجد شجره، قلعه خیبر، فدک و بیابان رَبذه آورده است. این تصاویر به لحاظ چگونگی و کمیت بر تصاویر کتاب‌های معاصر برتری چشمگیر دارد.

چاپ‌ها

کتاب به سال 1372ش. در نشر مشعر منتشر شده و به سال 1386ش. ویراستی دیگر از آن با تجدید نظر و افزایش چاپ گشته است. شیخ ابراهیم خزرجی در سال 1999م. ترجمه عربی کتاب را با عنوان «تاریخ و آثار مکة و المدینه» در انتشارات دارالنبلاء بیروت به چاپ سپرده است.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره.