مسجد بنی ساعده (داخل مدینه)

مسجد بنی ساعده

تصویر سقیفه بنی ساعده که داخل منازل آنها واقع شده، جایی که مسجد بنی ساعده در آن قرار دارد
اطلاعات اوليه
مکان	عربستان * مدینه *
کاربری	مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد	مسلمانان
وابسته به دین/مذهب	اسلام
تاریخ بنا
زمان پایه‌گذاری	عصر نبوی
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	مفقود
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.470235,39.606811","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u0645\u0633\u062c\u062f \u0628\u0646\u06cc \u0633\u0627\u0639\u062f\u0647\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0645\u0633\u062c\u062f \u0628\u0646\u06cc \u0633\u0627\u0639\u062f\u0647\n","link":"","lat":24.470235,"lon":39.606811,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مسجد بنی ساعده در محدوده خانه‌های مدینه بوده و نسبت به مسجد بنی ساعده در خارج مدینه، به مسجدالنبی نزدیکتر می‌باشد. گفته شده پیامبر اسلام(ص) در مسجد بنی ساعده نماز خوانده است.

ساختمان مسجد موجود نیست و محدوده‌ای خاکی در غرب مسجدالنبی به یادبود این مسجد و سقیفه بنی ساعده وجود دارد که در حال بازسازی است. پیشتر این مکان بوستانی سبز جهت یادبوده سقیفه بنی ساعده با امکان بازدید زائران بوده است.

بنای مسجد به دست علی پاشا در سال ۱۰۳۰ هجری تکمیل شد و تا سال ۱۴۰۰ هجری نیز نشانه‌هایی از مسجد در کنار حصار مدینه در حدود شمال غربی مدینه آن زمان، که باب الشامی نیز در همان محدوده دائر بوده، قرار داشته است.

مکان

این مسجد نزدیک به محلی به نام شیخ النمل بوده که مشهور به سقیفه بنی ساعده است. این همانجایی است که برای شهرداری بستانی به همین نام در آنجا ایجاد شد. بر این اساس عملا محل مسجد و سقیفه بنی ساعده در بازسازی‌های سعودی، در یک پارک در غرب مسجدالنبی جمع شده بود. بستان مورد نظر در سال ۲۰۲۴ تخریب شده و در حال بازسازی است. مَطَری، تاریخ‌نگار مدینه در قرن هشتم قمری، درباره نزدیک هم بودن مکان مسجد و سقیفه، روایتی از سهل بن سعد نقل کرده که در آن، سقیفه در نزد مسجد توصیف شده است.

سقیفه بنی ساعده همراه با چاه بُضاعة در نزدیکی باب الشامی قرار داشته‌اند. سید عباسی (درگذشت: قرن ۱۰ق) در عمدة الاخبار فی مدینة المختار، مکان مسجد را میان باب الشامی و چاه بضاعه (نزدیکتر به باب) و در جهت شرق درب مذکور دانسته؛ یعنی مسجد برای شخصی که از در خارج می‌شود سمت راست و در جهت شمال مدینه است.

بنای مسجد

گفته شده بنای مسجد به دست شخصی به نام علی پاشا در سال ۱۰۳۰ هجری تکمیل شد که طول آن شش متر و عرض آن پنج متر، به صورت غیر مسقف و دارای یک درب بود.

محمد بن مسعود عیاشی، از فقیهان و مفسران شیعه در قرن چهارم هجری، به بنای این مسجد اشاره می‌کند. وی بخشی از مکان مسجد را در قالب یک سرداب یا محیط گودال مانند، محل نماز افسر پلیس مدینه و سربازانش دانسته است. همچنین بخشی از محدوده مسجد را در ذیل حصار مدینه، و درب شمالی مسجد را مسدود شده با سنگ و گل توصیف کرده است.

پیشینه تاریخی

بنابر منابع تاریخی، پیامبر اسلام(ص) در مسجد بنی ساعده در داخل مدینه نماز خواند و در محل سقیفه بنی ساعده (مکان مسقف و سایه دار برای تجمع و مشورت قبیله) نیز نشست.

نگارخانه

وضعیت فعلی محدوده مسجد

• پرونده:1403-05-03 13 51 00-سقیفة بنی ساعدة - Google Maps.png
• 
• 
• 
• 

  تصویر محدوده داخلی کارگاه بازسازی

• 

تصاویر محدوده، پیش از ۲۰۲۴

• 
• 
• 
• 

منابع

• تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض  عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
• تاریخ المدینه المنوره، عمر بن شبه نمیری، بی‌تا، بی‌جا، نسخه موجود در ویکی حج
• وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
• التعریف بما انست الهجرة من معالم دارالهجرة، جمال‌الدین محمدبن‌احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، الریاض، دارة الملک عبدالعزیز، ۱۴۲۶ه.
• المدینة بین الماضی و الحاضر، السید ابراهیم العیاشی، مدینه، مکتبة العلمیه، ۱۹۷۲.
• عمده الاخبار فی مدینه المختار، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.
• پایگاه خبری عربی نبض