آتش‌سوزی در آستان عسکریین(ع)
آتش‌سوزی آستان عسکریین(ع)، چندین بار در طول تاریخ گزارش شده، که برخی از آن‌ها سال‌های ۶۴۰ و ۱۱۰۶ق. بوده است. علت آتش‌سوزی در سال ۱۱۰۶ق. بی‌مبالاتی برخی از خادمان آن حرم، که از رومی‌ها و گروهی از اعراب بودند، گزارش شده است. این آتش‌سوزی، باعث ایجاد سستی در باور برخی از شیعیان نسبت به کرامت امامان و سرزنش مخالفان شیعه، شده است. محمدباقر مجلسی، در بحارالانوار به اشکالاتی که به این مناسبت به باورهای شیعه مطرح شده، پاسخ گفته است.
سال ۶۴۰ق. ویرایش
رویداد ویرایش
به نوشته مورخان، ساختمانی که ارسلان بساسیری (م.۴۵۱ق) در حدود سال ۴۵۰ق. روی قبر امامین عسکریین(ع) بنا کرده بود، در سال ۶۴۰ق. در آتش سوخت و نام وی که روی بنا ثبت شده بود، در این آتش‌سوزی از بین رفت.[۱]
بازسازی ویرایش
پس از آتش‌سوزی، به دستور مستنصر عباسی، مطابق وضعیت قبل، بازسازی شده[۱] و صندوق‌هایی بر قبر آن دو نصب گردید.[۲]
سال ۱۱۰۶ق. ویرایش
رویداد ویرایش
درآتش‌سوزی سال ۱۱۰۶ق، در آستان مقدس امامین عسکریین(ع) فرش‌های روضه، ضریح، چوب‌ها و درهای حرم در آتش سوخت.[۳]
علت ویرایش
بی توجهی خدام رومی و عرب حرم که به روضه آستان عسکریین(ع) کم اعتنایی می‌کردند، دلیل این آتش‌سوزی دانسته شده است. سادات و بزرگان، به واسطه ناسازگاری اهالی بومی از سامرا کوچ کرده و آستان آن دو امام(ع)، به دست این افراد افتاده بود. گفته شده که عامل آتش‌سوزی، انتقال آتش از چراغ روشنایی داخل روضه، به فرش ها صورت گرفته و از فرش ها به در و دیوار چوبی گسترش یافته است و از آنجا که کسی برای مراقبت و نگهبانی در حرم حضور نداشته تا آتش را خاموش کند،فرش‌ها، ضریح، چوب‌ها و درهای حرم در آتش سوخت.[۳]
حاشیه ویرایش
این رویداد، حاشیه‌هایی را در جامعه به وجود آورد که شعاع آن، به باورها نیز رسید. محمدباقر مجلسی، این آتش‌سوزی را موجب سستی عقیده برخی از شیعیانِ ضعیف الاعتقاد و مستمسکی برای دشمنان امامان(ع) دانسته،[یادداشت ۱] و در کتاب بحارالانوار، به این شبهه پاسخ گفته است.
وی این پیش‌آمدها را موجب زیان به مقام امامان(ع) ندانسته و آن‌ها را «خشم خدا بر مردم» معرفی کرده است. به باور او، ضرورتی ندارد که خدا پیوسته معجزه کند؛ زیرا اعجاز، تابع مصالح کلّی و اسرار بسیار ریز و مهمی است که ما نمی‌توانیم پی به موقعیت یا عدم موقعیت آن ببریم. وی، خود این را، نوعی امتحان و آزمایش برای مردم دانسته است. سپس رویدادهایی شبیه آتش‌سوزی سامرا را در دیگر اماکن مقدس مانند بارگاه حضرت محمد(ع) و کعبه برشمرده و به آن پرداخته است:
- یحیی بن سعید، در کتاب خود جامع الشرائع، در رمضان ۶۵۴ق، از آتش گرفتن سقف‌های مسجدالنبی(ص) و منبر پیامبر(ص) خبر داده است. نویسنده کتاب عیون التواریخ، که از عالمان اهل سنت است، دلیل این آتش‌سوزی را شمعدانی دانسته، که یکی از خادمان در خزانه آویزان کرده و شعله آن به سقف رسیده است. تلاش مردم برای خاموش کردن آن سودی نداشته؛ در نتیجه، تمام سقف‌های مسجد سوخته، برخی از پایه‌ها خراب شده و گچ‌های دیوار ریخته است. سقف حجره پیامبر(ص) نیز سوخته و هرچه باقی بوده روی زمین ریخته است.
- قرامطه، کعبه را ویران کردند و حجر الأسود را از آنجا برداشته و در مسجد کوفه نصب کردند.
مجلسی، پس از برشمردن این موارد، تاکید کرده معجزه‌ای که با قدرت غیر عادی از رویدادهای پیش‌گفته، پیش‌گیری کند دیده نشده است؛ البته او معتقد است معمولاً در چنین رخدادهایی، آثار خشم خدا بر مخالفین در آن نواحی، با فاصله زمانی کمی آشکار شده است؛ چنانچه در آتش‌سوزی سامرا نیز خشم خدا بر این گروه، آشکارا دیده شده است.[۳]
بازسازی ویرایش
وقتی خبر آتش‌سوزی سامرا به سلطان حسین صفوی رسید، دستور داد ویرانی‌ها را با هزینه آن دولت، بازسازی کنند. چهار صندوق مجلّل و ضریحی مشبک که آن را چون آسمان زیبا و درخشان توصیف کرده‌اند،[۳] در ایران ساخته شد و به دست چند تن از عالمان و مشاهیر، به سامرا ارسال شده و در مراسم باشکوهی بر قبور دو امام(ع)، نصب گردید.[۴]
پانوشت ویرایش
- ↑ آنان توقع داشتند، آتش‌سوزی با معجزه یا کرامت، خاموش شود. این توقع، باعث ایجاد سستی در برخی موافقان، و سرزنش در برخی مخالفان شده بود.
منابع ویرایش
- بحار الأنوار، تحقیق و تصحیح جمعی از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- البدایة والنهایة، ابوالفداء اسماعیل بن کثیر الدمشقی (ابن کثیر)، تحقیق علی شیری، دار احیاء التراث العربی، یروت، ۱۴۰۸ق. (۱۹۸۸م).
- الحوادث الجامعة والتجارب النافعة فی المائة السابعة، عبدالرزاق بن احمد (ابن الفوطی البغدادی)، دار الفکر الحدیث، بیروت، ۱۴۰۷ق.
- مآثر الکبراء فی تاریخ سامرا، ذبیح الله المحلاتی، المکتبة الحیدریة، ۱۴۲۶ق.