صحن کوچک (آستان حسینی)

از ویکی حج
(تغییرمسیر از صحن صغير (آستان حسینی))
صحن کوچک (آستان حسینی)
اطلاعات اوليه
تأسیس سده چهارم و پنجم قمری
مکان در ضلع شرقی صحن بزرگ حرم امام حسین(ع)
نام‌های دیگر الصحن الصغیر
مشخصات
مساحت ۴۸ مترمربع
معماری
بازسازی به دستور نجیب پاشا، در سال ۱۲۶۲ق.

صحن کوچک یا الصحن الصغیر، یکی از صحن‌های حرم امام حسین(ع) بود که در ضلع شرقی صحن بزرگ قرار داشت و یکی از آثار تاریخی و هنری ارزشمند به شمار می‌آمد. ساخت این صحن، به سده‌های چهارم و پنجم قمری بازمی‌گشت. این بنا، در سال ۱۳۶۸ق. توسط شهرداری کربلا تخریب شده و اعتراضاتی را در پی داشت. اکنون از این صحن، اثری وجود ندارد.

موقعیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

صحن کوچک یا الصحن الصغیر، در ضلع شرقی صحن بزرگ حرم امام حسین(ع) که صحن اصلی آن است قرار داشت.[۱] زائر، معمولاً پس از زیارت امام حسین(ع) از دو ورودی صحن کوچک، به زیارت حرم حضرت عباس(ع)، می‌رفت. این صحن، از سمت شرق، بر تقاطع راه‌های شهرهای شمالی، شرقی و جنوبی، واقع شده بود. کنار دروازه شرقی آن که «باب الصّافی» نام داشت، مقبره‌ای مربوط به خاندان سید مهدی صافی، از صاحب منصبان قدیمی کربلا، قرار داشت.[۲]

بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

صحن کوچک، با مساحت ۴۸ مترمربع[یادداشت ۱] از آثار تاریخی و هنری نفیس و ارزشمند به شمار می‌آمد. این صحن کوچک، دیوارهای بلندی داشت و آن‌ها را کاشی‌کاری‌هایی که ممتاز و با نقش‌های گیاهی توصیف شده‌اند، زینت می‌داد.[۱] سقف ورودی‌ها، دارای مقرنس‌هایی بود، که برخی، آن‌ها را به صورت استوانه‌های هندسی‌شکل، با زوایه‌ها و ضلع‌های متنوع و بهم درآمیخته، بسیار ظریف، چشم‌نواز، کم‌یاب و گرانبها توصیف کرده‌اند.[۴]

صحن بزرگ و صحن کوچک با راهرویی دراز و عریض به یکدیگر راه می‌یافت. ویژگی‌های هنری راهرو را مانند صحن کوچک، ولی از نوع بهتر و استوارتر و نیز با سنگ گرانیت و کاشی قدیمی توصیف کرده‌اند. برخی، عناصر معماری این راهرو را تحفه‌هایی دانسته‌اند که موزه‌های دنیا، جهت به دست آوردن مانند آن‌ها، از یکدیگر سبقت می‌گیرند.[۲]

این صحن، دو دروازه داشت؛ یکی دروازه شمالی که «دَرِ صحن کوچک» نامیده می‌شد و دیگری دروازه شرقی که «باب الصّافی» نام داشت.[۲] در صحن کوچک، دو مناره کوچک مزین به آیات قرآن وجود داشت که در سال ۱۲۶۲ق. به دستور نجیب پاشا، والی عثمانی، ساخته شده بود.[۱] این دو مناره، در سمت شمالی صحن و کنار دو مقبره ساخته شده بود که در آن دو مقبره سید ابراهیم قزوینی حائری و سید محمدمهدی بن علی طباطبایی دفن شده بودند.[۵] این دو اتاق را ناصرالدین شاه در سفرنامه خود، وقتی از صحن حرم امام حسین(ع)، به سوی حرم حضرت عباس(ع) در حرکت بوده، گزارش کرده است. به گفته او، در اتاق دست چپ، فاضل دربندی و سید مهدی طباطبایی دفن شده و در اتاق دست راست، سید ابراهیم قزوینی، برادرش سید مهدی، محمدحسین قروینی و محمدحسین اصفهانی صاحب فصول دفن شده‌اند.[۶]

ساخت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تاریخ ساخت این بنا، به دوران خلافت بنی‌عباس در قرن چهارم و پنجم هجری[۲] و روزگار آل بویه[۴] برمی‌گردد.

دو مناره کوچک مزین به آیات قرآن در سال ۱۲۶۲ق. به دستور نجیب پاشا، والی عثمانی، در این صحن، ساخته شده بود.[۱]

کاربرد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی بر این باورند که زمامداران آل بویه، این قسمت از حائر مقدس را آرامگاه خود قرار داده بودند تا قبرهای آنان در بین‌الحرمین، زیر پای زائران قرار گیرد. از همین روی، این ساختمان را فنی و مهندسی، محکم و در عین حال چشم نواز ساختند.[۲]

تخریب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این اثر تاریخی، توسط شهرداری کربلا، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۹۴۸م) به طور کامل تخریب شد. دلیل تخریب، احداث خیابان در گرداگرد حرم امام حسین(ع)، اعلام شد. برخی این دلیل را بهانه‌ای برای ویران کردن این صحن دانسته‌اند. روحانیان شیعه نیز در اعتراض به این اقدام، از برگزاری نماز جماعت در صحن حرم امام حسین(ع) خودداری کردند.[۱]

پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ تاریخ مرقد الحسین والعباس(ع)، صص 183 و 184.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، ص۲۳۳.
  3. المواقع الأثریة و السیاحة فی کربلاء، ص۵۴.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، ص۲۳۲.
  5. المواقع الأثریة و السیاحة فی کربلاء، ص۵۶.
  6. شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، ص۱۱۸.
  1. برخی آن را ۳۰ متر مربع دانسته‌اند.[۳]

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران ۱۳۸۹ش.
  • تاریخ مرقد الحسین والعباس(ع)، سلمان هادی آل طعمة، مؤسسة الاعلمی، بیروت، ۱۴۱۶ق. (۱۹۹۶م).
  • شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، ناصرالدین شاه، به کوشش محمدرضا عباسی، پرویز بدیعی، انتشارات سازمان اسناد ایران، بی‌جا، ۱۳۷۲ش.
  • المواقع الأثریة و السیاحة فی کربلاء، سلمان هادی طعمه، سلمان ، مشعر، تهران، بی‌تا.