مسجد معرس
مسجد مُعَرَّس از مساجد تاریخی عربستان، که در جنوب غربی مدینه و در کنار مسجد شجره قرار داشت. رسول خدا(ص) در محدوده این مسجد نماز خوانده و استراحت کرده است.
 | |
| وضعیت کنونی | تخریب شده |
|---|---|
| اطلاعات جغرافیایی | |
| مکان | در جنوب غرب مدینه و جنوب شرق مسجد شجره. |
| قدمت | عصر نبوی، صدر اسلام |
| باورها و آیین‌ها | |
| ویژگی یاد شده در متون مذهبی | نماز خواندن و استراحت پیامبر(ص) در محدوده مسجد |
مسجد معرس در قرن هشتم قمری مورد توجه حجاج بوده و در قرن نهم قمری بنای قدیمی ساخته شده با گچ و سنگ‌های تراشیده یکدست داشته است؛ اما بعد از آن به صورت مخروبه توصیف شده و امروزه محدوده مسجد به صورت تلی از خاک باقی مانده است.
نام و مکان ویرایش
مسجد مُعَرَّس با نام مسجد سجده در معرس نیز شناخته شده.[۱] معرس از ماده تعریس به معنای خوابیدن مسافر[۱] در محلی بعد از فرارسیدن شب[۲] به شکلی که تا صبح در آنجا باقی بماند، می‌باشد.[۳] مسجد معرس در جنوب غربی مدینه با فاصله 9.200 کیلومتر از مسجد النبی[۴] و جنوب شرقی مسجد شجره قرار داشته است.[۵]
پیامبر و مسجد معرس ویرایش
رسول خدا(ص) در سفر حج و دیگر سفرها، شب را در محدوده این مسجد تا صبح بیتوته و استراحت می‌کرد.[۳] بنابر گزارشی پیامبر(ص) در این محدوده نماز صبح را خوانده است.[۶]
بنابر برخی نقلها رسول خدا(ص) هنگام خروج از مدینه از کنار شجره (در محدوده مسجد شجره) می‌گذشت[۲] و هنگام ورود به مدینه از معرس عبور می‌کرد که راه کوتاه‌تری بود.[۷] براساس روایات اهل بیت(ع) و نظرات برخی فقها، مستحب است برای کسی که وارد مدینه می‌شود در معرس فرود آید و در آنجا نماز بخواند و استراحت کند.[۸]
تاریخچه ویرایش
محدوده معرس در قرن سوم قمری شناخته شده بود.[۹] گفته شده در حدود قرن سوم قمری، جاری شدن سیل باعث دفن شدن محدوده مسجد شد.[۳] در قرن پنجم قمری دو مسجد در منطقه ذی الحلیفه توصیف شده؛ یکی مسجد ذی الحلیفه که مسجد بزرگی است که مردم در آن مُحرم می‌شوند و دیگری مسجد معرس.[۱۰]
مسجد در قرن هشتم موجود و مورد توجه حجاج بود؛ ولی اشاره‌ای به کیفیت بنای آن نشده است.[۱۱] به گفته سمهودی، تاریخ‌نگار مدینه، مسجد معرس در قرن نهم قمری بنای قدیمی ساخته شده با گچ و سنگ‌های تراشیده یکدست داشته است.[۳] در اواخر قرن 12 و اوایل قرن 13 قمری مسجد شناخته شده و طبق گزارشی به علت سیل مخروبه بوده است.[۱۲] در 1416قمری/1996میلادی مسجد به شکل مخروبه با بقایایی از دیوارها و مناره‌اش باقی بود که بعدها آن مقدار نیز از میان رفت.[۱۳]
نگارخانه ویرایش
-
تصویر هوایی از محدوده مسجد در کنار مسجد شجره -
تل خاک باقی مانده از مسجد در کنار زیر گذر. -
-
جستارهای وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص468.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ وفاء الوفاء سمهودی، ج4، ص148.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ وفاء الوفاء سمهودی، ج۳، ص425.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص472.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص469 و 742؛ وفاء الوفاء سمهودی، ج۳، ص425.
- ↑ الاماکن، ص213؛ تاریخ المدینة المنورة، ص73.
- ↑ عوالی اللائی، ج2، ص221.
- ↑ الکافی، ج9، ص286؛ التهذیب، ج2، ص375؛ منتهی المطلب، ج2، ص888؛ الحدائق الناضرة ج17، ص408.
- ↑ وفاء الوفاء سمهودی، ج4، ص62.
- ↑ المسالك والممالك، ج1، ص406.
- ↑ التعریف بما انست الهجرة، ص191 و 192.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص471.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص475و477.
منابع ویرایش
- الاماکن، محمد بن موسس الحازمی، بی‌جا، بی‌تا.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- المسالك والممالك، أبي عبيد البكري، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1992م.
- وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
- تاریخ المدینة المنوره، عمر بن شبه (ابن شبه)، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
- التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجرة، محمد بن احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز، ۲۰۰۵م.
- الکافی، شیخ کلینی، قم، دارالحدیث، بی‌تا.
- تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.