بدون خلاصۀ ویرایش
Z mohammad (بحث | مشارکتها) جز (removed Category:مشکلات بر‌گزاری; added Category:مشکلات بر‌گزاری حج using HotCat) |
Z mohammad (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تعطیل حج''' به معنای بر‌گزار نشدن [[حج]] از سوی همه یا شماری از مسلمانان است. | '''تعطیل حج''' به معنای بر‌گزار نشدن [[حج]] از سوی همه یا شماری از مسلمانان است. | ||
حجگزاری مسلمانان از اواخر حیات [[رسول الله(ص)]] آغاز گردیده و تا قرن سوم هجری، جز موارد بسیار معدود که بیشتر مربوط به حوادث طبیعی و غیر مترقبه بود، بی‌وقفه انجام میشد. | حجگزاری مسلمانان از اواخر حیات [[رسول الله(ص)]] آغاز گردیده و تا قرن سوم هجری، جز موارد بسیار معدود که بیشتر مربوط به حوادث طبیعی و غیر مترقبه بود، بی‌وقفه انجام میشد. | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۱: | ||
پیش از احرام نیز به سبب‌های گوناگون، بر‌گزاری حج امکان نداشته است. از جمله، در مورد ناسازگاری حج با [[پرداخت بدهی]] <ref>المجموع، ج7، ص68</ref><ref>مواهب الجلیل، ج3، ص467</ref><ref>الحدائق، ج14، ص90</ref> و [[خمس]] و [[زکات]]، <ref>مواهب الجلیل، ج3، ص467</ref><ref>العروة الوثقی، ج4، ص433</ref><ref>مستمسک العروه، ج10، ص190</ref> انجام [[حرام]] یا ترک [[واجب]] <ref>مناسک حج، ص14</ref> برخی [[استطاعت]] را حاصل نمی‌دانند. | پیش از احرام نیز به سبب‌های گوناگون، بر‌گزاری حج امکان نداشته است. از جمله، در مورد ناسازگاری حج با [[پرداخت بدهی]] <ref>المجموع، ج7، ص68</ref><ref>مواهب الجلیل، ج3، ص467</ref><ref>الحدائق، ج14، ص90</ref> و [[خمس]] و [[زکات]]، <ref>مواهب الجلیل، ج3، ص467</ref><ref>العروة الوثقی، ج4، ص433</ref><ref>مستمسک العروه، ج10، ص190</ref> انجام [[حرام]] یا ترک [[واجب]] <ref>مناسک حج، ص14</ref> برخی [[استطاعت]] را حاصل نمی‌دانند. | ||
با این حال، برخی از سبب‌ها، امکان بر‌گزاری حج از افراد منطقه خاص را سلب می‌کند که مصداق تعطیل حج به شمار می‌رود. فقیهان در مورد ناسازگاری حج با [[حفظ نفس]] و جایی که آدمی در معرض هلاک باشد، انجام حج را مجاز ندانسته‌اند. از همین روی، نرسیدن به [[مکه]] به سبب رویدادی طبیعی، ناامن بودن [[راه حج]]، هراس حج‌‌گزار از درندگان یا دشمنان در حفظ جان و مال و آبروی خود، <ref>مغنی المحتاج، ج1، ص465</ref><ref>نک: مستند الشیعه، ج11، ص62</ref><ref>اعانة الطالبین، ج2، ص320</ref> تحمیل هزینه مالی سنگین به سبب مالیات یا باج‌خواهی، نبرد یا درگیری مانع رسیدن حج‌‌گزاران به مکه، و مانند آن‌ها [[استطاعت طریقی]] و [[استطاعت امنیتی|امنیتی]] را که از [[ | با این حال، برخی از سبب‌ها، امکان بر‌گزاری حج از افراد منطقه خاص را سلب می‌کند که مصداق تعطیل حج به شمار می‌رود. فقیهان در مورد ناسازگاری حج با [[حفظ نفس]] و جایی که آدمی در معرض هلاک باشد، انجام حج را مجاز ندانسته‌اند. از همین روی، نرسیدن به [[مکه]] به سبب رویدادی طبیعی، ناامن بودن [[راه حج]]، هراس حج‌‌گزار از درندگان یا دشمنان در حفظ جان و مال و آبروی خود، <ref>مغنی المحتاج، ج1، ص465</ref><ref>نک: مستند الشیعه، ج11، ص62</ref><ref>اعانة الطالبین، ج2، ص320</ref> تحمیل هزینه مالی سنگین به سبب مالیات یا باج‌خواهی، نبرد یا درگیری مانع رسیدن حج‌‌گزاران به مکه، و مانند آن‌ها [[استطاعت طریقی]] و [[استطاعت امنیتی|امنیتی]] را که از شرایط [[وجوب حج]] است، از میان می‌برد. <ref>مستند الشیعه، ج11، ص24-65</ref><ref>الفقه الاسلامی، ج3، ص2083</ref> نیز به باور برخی از فقیهان، اگر حج مستلزم پیمودن مسیر دور و نامتعارف باشد، استطاعت طریقی وجود ندارد. <ref>المغنی، ج3، ص167-168</ref><ref>مستند الشیعه، ج11، ص61</ref><ref>مستمسک العروه، ج10، ص171</ref> | ||
==انجام سفر حج== | ==انجام سفر حج== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۱: | ||
===ناامنی راه حج و باج‌گیری=== | ===ناامنی راه حج و باج‌گیری=== | ||
وجود غارتگران و حمله قبایل به کاروان‌های راه حج، از عوامل تعطیل حج است. ناامنی راه حج، برآمده از ضعف حکومت‌ها بوده است. در سال‌های پایانی سده چهارم ق. با ضعف [[آل‌بویه]]، کوشش قبایل راهزن عرب در راه حج بالا گرفت و سبب شد که در برخی سال‌ها حج کاروان عراق تعطیل گردد. <ref>اتحاف الوری، ج2، ص428-433</ref> از جمله، به سال 393ق. به جهت نگرانی از شخصی به نام [[اصیفر اعرابی]]، [[حج عراق]] تعطیل گشت <ref>مرآة الزمان، ص267</ref> و در 397ق. به سبب تعرض [[ابن جَراح طائی]] به کاروان عراق، کسی نتوانست به حج برود. <ref>الکامل، ج9، ص76</ref><ref>البدایة و النهایه، ج1، ص337</ref><ref>اتحاف الوری، ج2، ص432-433</ref> به سال 409ق. نیز حاجیان از [[بغداد]] بیرون شدند؛ ولی با هجوم بعضی قبایل عرب ناچار به بازگشت شدند. <ref>النجوم الزاهره، ج4، ص242</ref><ref>الدرر الفرائد، ص252</ref> | وجود غارتگران و حمله قبایل به کاروان‌های راه حج، از عوامل تعطیل حج است. ناامنی راه حج، برآمده از ضعف حکومت‌ها بوده است. در سال‌های پایانی سده چهارم ق. با ضعف [[آل‌بویه]]، کوشش قبایل راهزن عرب در راه حج بالا گرفت و سبب شد که در برخی سال‌ها حج کاروان عراق تعطیل گردد. <ref>اتحاف الوری، ج2، ص428-433</ref> از جمله، به سال 393ق. به جهت نگرانی از شخصی به نام [[اصیفر اعرابی]]، [[حج عراق]] تعطیل گشت <ref>مرآة الزمان، ص267</ref> و در 397ق. به سبب تعرض [[ابن جراح طائی|ابن جَراح طائی]] به کاروان عراق، کسی نتوانست به حج برود. <ref>الکامل، ج9، ص76</ref><ref>البدایة و النهایه، ج1، ص337</ref><ref>اتحاف الوری، ج2، ص432-433</ref> به سال 409ق. نیز حاجیان از [[بغداد]] بیرون شدند؛ ولی با هجوم بعضی قبایل عرب ناچار به بازگشت شدند. <ref>النجوم الزاهره، ج4، ص242</ref><ref>الدرر الفرائد، ص252</ref> | ||
ناامنی راه حج تا اندازه‌ای فراگیر بود که [[طغرل سلجوقی]] به سال 447ق. وارد بغداد شد و در توجیه کار خود، خطاب به [[خلیفه عباسی]]، یکی از اهداف این کار را تامین امنیت [[راه حج عراق]] دانست <ref>الانباء، ص189</ref><ref>نک: المنتظم، ج8، ص164</ref><ref>الکامل، ج9، ص609</ref> که 30 سال تعطیل شده بود. <ref>شفاء الغرام، ج2، ص358-361</ref><ref>اتحاف الوری، ج2، ص455-466</ref> البته وی توفیق چندانی در این امر نیافت. <ref>المنتظم، ج8، ص164</ref><ref>نک: اتحاف الوری، ج2، ص444، 446، 450</ref><ref>الدرر الفرائد، ج1، ص539</ref> | ناامنی راه حج تا اندازه‌ای فراگیر بود که [[طغرل سلجوقی]] به سال 447ق. وارد بغداد شد و در توجیه کار خود، خطاب به [[خلیفه عباسی]]، یکی از اهداف این کار را تامین امنیت [[راه حج عراق]] دانست <ref>الانباء، ص189</ref><ref>نک: المنتظم، ج8، ص164</ref><ref>الکامل، ج9، ص609</ref> که 30 سال تعطیل شده بود. <ref>شفاء الغرام، ج2، ص358-361</ref><ref>اتحاف الوری، ج2، ص455-466</ref> البته وی توفیق چندانی در این امر نیافت. <ref>المنتظم، ج8، ص164</ref><ref>نک: اتحاف الوری، ج2، ص444، 446، 450</ref><ref>الدرر الفرائد، ج1، ص539</ref> | ||
| خط ۷۰: | خط ۶۶: | ||
====حمله قرامطه به مکه==== | ====حمله قرامطه به مکه==== | ||
[[ | حمله [[قرامطه]] به مکه نیز از علل تعطیل حج بود که در منابع تاریخی بازتاب فراوان یافته است. منابع از بر‌گزار نشدن حج در سال 317ق. به سبب حمله و کشتار [[ابوطاهر قرمطی]] در مکه یاد کرده‌اند. <ref>تاریخ الاسلام، ج23، ص374</ref><ref>النجوم الزاهره، ج3، ص227</ref> در حمله [[قرمطیان]] به مکه در سال 317ق. <ref>العبر، ج1، ص743-744</ref> تا سال 327ق. <ref>سمط النجوم، ج3، ص489</ref><ref>سمط النجوم، ج4، ص194، 197</ref> حج تعطیل بود و کسی نتوانست به حج برود. <ref>النجوم الزاهره، ج1، ص347</ref><ref>تاریخ الاسلام، ج23، ص374</ref> البته یورش‌های گوناگون ایشان به کاروان حاجیان پیش از تصرف مکه به سال 313ق. <ref>اتحاف الوری، ج2، ص372-374</ref> و پس از آن نیز حرکت چند حج عراقی را با مشکل روبه‌رو کرد و بسیاری از سال‌ها حج ایشان تعطیل شد. <ref>الدرر الفرائد، ج1، ص314</ref> به سال 403ق. نیز به سبب حمله یکی از قرمطیان به نام [[ابوعیسی قرمطی|ابوعیسی]] به [[کوفه]] و محاصره این شهر، مردم عراق و خراسان ایام حج را از دست دادند و نتوانستند حج را به جا آورند. <ref>المنتظم، ج7، ص260</ref><ref>النجوم الزاهره، ج4، ص232</ref><ref>الدرر الفرائد، ص251</ref> | ||
====اختلاف اخشیدیان و عباسیان==== | ====اختلاف اخشیدیان و عباسیان==== | ||
| خط ۸۲: | خط ۷۸: | ||
====اختلاف فاطمیان و عباسیان==== | ====اختلاف فاطمیان و عباسیان==== | ||
[[محمد شَکر]]، حاکم مکه در سال‌های430-453ق. سال‌ها حاجیان عراقی را از آمدن به حج بازداشت؛ زیرا وی مردم را به [[فاطمیان]] دعوت میکرد و با [[عباسیان]] میانهای نداشت. <ref>شفاء الغرام، ج2، ص256</ref> نیز به سال 514ق. [[افضل بن امیر جُیوش]] (515ق.) وزیر فاطمیان مانع حجگزاری عراقیان به سبب گرایش به عباسیان گشت. <ref>حسن الصفا، ص115</ref> | [[محمد شَکر]]، حاکم مکه در سال‌های430-453ق. سال‌ها حاجیان عراقی را از آمدن به حج بازداشت؛ زیرا وی مردم را به [[فاطمیان]] دعوت میکرد و با [[عباسیان]] میانهای نداشت. <ref>شفاء الغرام، ج2، ص256</ref> نیز به سال 514ق. [[افضل بن امیر جیوش|افضل بن امیر جُیوش]] (515ق.) وزیر فاطمیان مانع حجگزاری عراقیان به سبب گرایش به عباسیان گشت. <ref>حسن الصفا، ص115</ref> | ||
ستیز بر سر محمل که نشان‌دهنده جایگاه فرستنده آن بود، نیز از سبب‌های تعطیل حج به شمار می‌رفت. از جمله، به سال 877ق. [[امیر الحاج مصری]] مانع | ستیز بر سر محمل که نشان‌دهنده جایگاه فرستنده آن بود، نیز از سبب‌های تعطیل حج به شمار می‌رفت. از جمله، به سال 877ق. [[امیر الحاج مصری]] مانع | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۳: | ||
به علت سقوط یا مرگ حاکم که اعزام کاروان حج بر عهده او بوده، نیز حج تعطیل می‌شده است. درگیری [[آل جلایر]] با همسایگان و نیز مشکلات داخلی ایشان که از سال 740ق. حدود یک سده حکومت عراق و تجهیز کاروان حج را بر عهده داشتند، موجب تعطیل متناوب حج میشد. <ref>سلسله‌های اسلامی جدید، ص510</ref> از جمله، از سال 795ق. حرکت محمل عراق چند سال قطع شد که گویا به دلیل حمله تیمور به ایران بود. <ref>اتحاف الوری، ج3، ص390</ref><ref>الدرر الفرائد، ص315</ref> | به علت سقوط یا مرگ حاکم که اعزام کاروان حج بر عهده او بوده، نیز حج تعطیل می‌شده است. درگیری [[آل جلایر]] با همسایگان و نیز مشکلات داخلی ایشان که از سال 740ق. حدود یک سده حکومت عراق و تجهیز کاروان حج را بر عهده داشتند، موجب تعطیل متناوب حج میشد. <ref>سلسله‌های اسلامی جدید، ص510</ref> از جمله، از سال 795ق. حرکت محمل عراق چند سال قطع شد که گویا به دلیل حمله تیمور به ایران بود. <ref>اتحاف الوری، ج3، ص390</ref><ref>الدرر الفرائد، ص315</ref> | ||
فروپاشی حکومت [[جلایریان]] به دست | فروپاشی حکومت [[جلایریان]] به دست قَرایوسف قَراقویونُو (810-823ق.) به سال 813ق. چند سال ارسال کاروان حج عراق را به تعطیلی کشاند. <ref>اتحاف الوری، ج3، ص482</ref> به سال 821ق. نبرد قرایوسف با [[شاهرخ تیموری]] و حاکم شام، باعث تعطیلی حج شد. <ref>الدرر الفرائد، ص321</ref> درگذشت قرایوسف به سال 823ق. نیز حج را مدتی با تعطیلی روبه‌رو کرد. <ref>اتحاف الوری، ج3، ص574</ref><ref>الدرر الفرائد، ص321</ref> | ||
===تاخیر کاروان‌ها=== | ===تاخیر کاروان‌ها=== | ||
| خط ۱۸۳: | خط ۱۷۹: | ||
اهمیت دینی و سیاسی و اقتصادی حج برای حاکمان مکه به‌اندازه‌ای بوده که در گذر زمان، تعطیل حج به عنوان حربه‌ای برای تهدید آن‌ها به کار می‌رفته است. از جمله، پس از رسیدن گزارش حمله سربازان [[شریف مکه]] به کشتیهای تجاری فاطمیان در حجاز و قتل و غارت آن، وزیر [[افضل بن بدر جمالی]]، یاری مالی به مکیان را قطع کرد و از حج مصریان به سال 514ق. پیشگیری کرد و دستور داد تا زمانی که شریف مکه همه اموال را بازنگرداند، سفر بازرگانان به حجاز ممنوع گردد. این کارها وضعیت اقتصادی حجاز را آشفته کرد و شریف مکه نیز ناچار به پذیرش خواستههای فاطمیان و عذرخواهی شد و اموال بازرگانان و دیه مقتولان را پرداخت کرد. <ref>العقد الثمین، ج5، ص458</ref><ref>اتحاف الوری، ج2، ص497</ref> | اهمیت دینی و سیاسی و اقتصادی حج برای حاکمان مکه به‌اندازه‌ای بوده که در گذر زمان، تعطیل حج به عنوان حربه‌ای برای تهدید آن‌ها به کار می‌رفته است. از جمله، پس از رسیدن گزارش حمله سربازان [[شریف مکه]] به کشتیهای تجاری فاطمیان در حجاز و قتل و غارت آن، وزیر [[افضل بن بدر جمالی]]، یاری مالی به مکیان را قطع کرد و از حج مصریان به سال 514ق. پیشگیری کرد و دستور داد تا زمانی که شریف مکه همه اموال را بازنگرداند، سفر بازرگانان به حجاز ممنوع گردد. این کارها وضعیت اقتصادی حجاز را آشفته کرد و شریف مکه نیز ناچار به پذیرش خواستههای فاطمیان و عذرخواهی شد و اموال بازرگانان و دیه مقتولان را پرداخت کرد. <ref>العقد الثمین، ج5، ص458</ref><ref>اتحاف الوری، ج2، ص497</ref> | ||
در پی قتل ابوطالب یزدی در مکه، اعتراضات مردم و رسانه‌های ایران بالا گرفت و برخی در صدد برآمدند که با اعزام هیئتی نزد مرجع تقلید وقت، [[آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی]] (1284-1365ق.) تقاضا نمایند تا مادام که [[دولت سعودی]] شیوه خود را تغییر نداده و این اقدام را جبران نکرده، حج را برای ایرانیان و شیعیان تحریم نمایند.<ref>میقات حج، ش34، ص134-135، «مظلومیت پیروان علی بن ابی طالب در کنار خانه خدا»</ref> | در پی قتل ابوطالب یزدی در مکه، اعتراضات مردم و رسانه‌های ایران بالا گرفت و برخی در صدد برآمدند که با اعزام هیئتی نزد مرجع تقلید وقت، [[آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی]] (1284-1365ق.) تقاضا نمایند تا مادام که [[دولت سعودی]] شیوه خود را تغییر نداده و این اقدام را جبران نکرده، حج را برای ایرانیان و شیعیان تحریم نمایند.<ref>میقات حج، ش34، ص134-135، «مظلومیت پیروان علی بن ابی طالب در کنار خانه خدا»</ref> وزارت امور خارجه ایران نیز اعلام کرد در صورت جبران نشدن این رفتار دولت سعودی و تامین نشدن امنیت ایرانیان، از حجگزاری ایرانیان جلوگیری خواهد کرد. <ref>ابوطالب یزدی، ص27، 30-31</ref> | ||
==برای مطالعه بیشتر== | ==برای مطالعه بیشتر== | ||