مساجد خندق: تفاوت میان نسخه‌ها

در منابع کهن بعدی، تنها نام چهار مسجد با نام‌های [[مسجد فتح]]، [[مسجد سلمان]]، [[مسجد علی‌ بن ابی‌طالب]] و [[مسجد ابوبکر]] آمده است.<ref>اخبار مدینة الرسول از ابن نجّار م 643، ص114.</ref>

[[سمهودی]] (م 911)، مورّخ نامی مدینه هم می‌نویسد: تنها چهار مسجد در این منطقه بوده است.<ref>وفاء الوفا، ج3، صص837- 830.</ref> حتی تا قرن دوازدهم هجری هم تنها همین چهار مسجد بوده است.<ref>ترغیب اهل المودة و الوفاء، ص135.</ref> بدین ترتیب، به نظر میرسد افزایش دو مسجد دیگر به نام‌های مسجد عمر و مسجد فاطمه زهرا(س) که سنیان احیانا، آن را مسجد سعد بن معاذ می‌نامند،<ref>المساجد الاثریه، ص132.</ref> مربوط به هفتادهشتاد سال گذشته باشد.

همچنین بنابر آنچه که محقّقان مختلف نوشته‌اند، یکی از دگرگونی‌هایی که در سال‌های اخیر رخ داد، این است که نام مسجد ابوبکر به مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) و نام مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) به مسجد ابوبکر تغییر یافت! <ref>المدینة المنوره تطورّها العمرانی، صص192 و 193.</ref><ref>المساجد الاثریه، ص135.</ref> شگفت آن که مسجد ابوبکر که در اصل مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) بوده، در حال حاضر در خیابان افتاده و مسجدی که برجای مانده و در اصل منسوب به ابوبکر بوده، به نام مسجد امام علی(ع) باقی مانده است.

یکبار دیگر هم آمدند و در آن مسجد نماز خواندند و دعا کردند. از [[عبدالله بن عمر]] نیز نقل شده است که گفت: [[پیامبر]] در همه مساجدی که در اطراف مسجد روی کوه قرار دارند نماز خوانده است.<ref>مغازی واقدی، ص368 ترجمه فارسی.</ref>

مورّخان و سفرنامه‌نویسان نیز به وجود آن اشاره کرده‌اند. این مسجد دارای شبستان و صحن است و 50/ 8 متر طول و 7 متر عرض دارد. در منابع شیعی آمده است که در مسجد سلمان فارسی نماز خوانده شود.<ref>بحار الانوار، ج97، ص225.</ref>

پایین‌تر از مسجد سلمان و در سمت جنوبِ غربی آن، [[مسجد امام علی‌بن ابی‌طالب(ع)]] بوده است که امروزه به اشتباه مسجد ابوبکر خوانده می‌شود. این مسجد در سال 1414 هجری قمری، با توسعه خیابان، از میان رفت!<ref>المساجد الاثریه، ص146.</ref> در حال حاضر مسجد دیگری که پیش از این به نام ابوبکر بوده یا اساساً نامی نداشته، میان شیعیان، به نام امام علی‌بن ابی‌طالب(ع) شهرت دارد.

آگاهیم که امیر مؤمنان(ع) نقش بسیار اساسی و مهم در غزوه احزاب داشته و طبعاً به نام او و سلمان، مسجدی از قدیم در این دیار باقی مانده است.<ref> بحار الانوار ج20، ص230.</ref> به نوشته سمهودی، پس از آن که این مسجد ویران شد، امیر زین‌الدین ضیغم منصوری، امیر مدینه منوّره، به سال 876 آن را تجدید بنا کرد.

سمهودی با همه تحقیقات خود، اثری از مسجد چهارم که به نام مسجد ابوبکر بوده، نیافته است. البته وی به سخن مورخ پیش از خود؛ مطری (م 741) توجه داشته است که او چهار مسجد را در اینجا معرفی کرده و می‌گوید: به احتمال، مسجد چهارم به نام ابوبکر بوده که اثری از آن برجای نمانده است.<ref>وفاء الوفا، ج3، ص836.</ref> می‌توان حدس زد که مساجد سه گانه بعدی، مربوط به پس از این زمان است.

[[مسجد عمر]]، یکی دیگر از مساجد هفتگانه، پایین‌تر از مسجد سلمان واقع است. به نوشته برخی از محقّقان، تا قرن نهم هجری و حتی پس از آن، تا یک صد و اندی سال پیش، نشانی از این مسجد در منابع دیده نشده است. همو احتمال قریب به یقین داده که مسجد‌ اندکی قبل از سال 1303 قمری ساخته شده باشد. <ref>المدینة المنورّة تطوّرها العمرانی، ص197.</ref> مساحت مسجد عمر 123 متر مربع است.