۵٬۱۲۵
ویرایش
جز (←منابع) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۲۷]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad | {{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۲۷]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad }} | ||
{{جعبه اطلاعات اشخاص | {{جعبه اطلاعات اشخاص | ||
|عنوان | |عنوان = مجدالملک اسعد بن محمد براوستانی قمی | ||
|سرشناسی | |سرشناسی = | ||
|تصویر | |تصویر = | ||
|نام کامل | |نام کامل =شمسالدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک مُشَیِّدالدوله براوستانی قمی | ||
|لقب | |لقب = مجدالملک، مجدالدوله، مُشَیِّدالدوله | ||
|نسب | |نسب = | ||
|زادروز | |زادروز = | ||
|شهر تولد | |شهر تولد = [[قم]] | ||
|کشور تولد | |کشور تولد = ایران | ||
|تاریخ درگذشت | |تاریخ درگذشت =492ق. | ||
|شهر درگذشت | |شهر درگذشت =[[زنجان]] | ||
|کشور درگذشت | |کشور درگذشت =[[ایران]] | ||
|آرامگاه | |آرامگاه =[[کربلا]] | ||
|نام همسر | |نام همسر = | ||
|فرزندان | |فرزندان = | ||
|خویشاوندان سرشناس = | |خویشاوندان سرشناس = | ||
|دین | |دین = [[اسلام]] | ||
|مذهب | |مذهب = [[شیعه]] | ||
|پیشه | |پیشه = | ||
|مناصب | |مناصب = وزیر عهد سلجوقیان | ||
|پس از | |پس از = | ||
|پیش از | |پیش از = | ||
|اساتید | |اساتید = | ||
|شاگردان | |شاگردان = | ||
|تالیفات | |تالیفات = | ||
|وبگاه رسمی | |وبگاه رسمی = | ||
|امضا | |امضا = | ||
}} | }} | ||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
شمسالدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی، وزیر شیعی<ref>الکامل، ج10، ص289-290.</ref> [[برکیارق سلطان سلجوقی]] (حک: 485-498ق.) از براوستان، یکی از روستاهای [[قم]]، برخاست.<ref>معجم البلدان، ج1، ص368.</ref> این نسبت در منابع به تصحیف، براوشتانی، <ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> | شمسالدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی، وزیر شیعی<ref>الکامل، ج10، ص289-290.</ref> [[برکیارق سلطان سلجوقی]] (حک: 485-498ق.) از براوستان، یکی از روستاهای [[قم]]، برخاست.<ref>معجم البلدان، ج1، ص368.</ref> این نسبت در منابع به تصحیف، براوشتانی، <ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> اردستانی، <ref>بقیع الغرقد، ص295.</ref> بلاسانی<ref>الکامل، ج10، ص361.</ref> و شکلهای دیگر<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص134-135؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص482.</ref> آمده است. | ||
==نیابت شرفالملک== | ==نیابت شرفالملک== | ||
شمسالدین براوستانی قمی در دوران ملکشاه سلجوقی (حک: 465-485ق.) نیابت شرفالملک خوارزمی را بر عهده داشت که مستوفی کل (حسابدار کل) بود. سپس جای او را گرفت و لقب مجدالملک یا مجدالدوله یافت.<ref>الکامل، ج10، ص289؛ تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> وی لقب مُشَیِّدالدوله را نیز داشت.<ref>تاریخ بیهق، ص155؛ تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> از آنجا که حسابدار خزانه سلجوقی بود، به او مستوفی هم میگفتند.<ref>النجوم الزاهره، ج5، ص162.</ref> | شمسالدین براوستانی قمی در دوران ملکشاه سلجوقی (حک: 465-485ق.) نیابت شرفالملک خوارزمی را بر عهده داشت که مستوفی کل (حسابدار کل) بود. سپس جای او را گرفت و لقب مجدالملک یا مجدالدوله یافت.<ref>الکامل، ج10، ص289؛ تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> وی لقب مُشَیِّدالدوله را نیز داشت.<ref>تاریخ بیهق، ص155؛ تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> از آنجا که حسابدار خزانه سلجوقی بود، به او مستوفی هم میگفتند.<ref>النجوم الزاهره، ج5، ص162.</ref> | ||
مجدالملک پیشتر در گنجه آذربایجان، نایب و کاتب [[سلطان محمّد سلجوقی]] شده بود.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص722.</ref> | مجدالملک پیشتر در گنجه آذربایجان، نایب و کاتب [[سلطان محمّد سلجوقی]] شده بود.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص722.</ref> | ||
او در اوج قدرت خواجه نظامالملک شافعی (وزیر اعظم)، نزد سلطان ملکشاه سلجوقی مقامی والا داشت. هنگامی که نوه نظامالملک، حاکم [[مرو]]، با نماینده سلطان اختلاف پیدا کرد و زندانی شد، سلطان، مجدالملک را نزد نظام الملک فرستاد و رفتار نوهاش را به او یادآور شد و تهدیدش نمود.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج5، ص220.</ref> | او در اوج قدرت خواجه نظامالملک شافعی (وزیر اعظم)، نزد سلطان ملکشاه سلجوقی مقامی والا داشت. هنگامی که نوه نظامالملک، حاکم [[مرو]]، با نماینده سلطان اختلاف پیدا کرد و زندانی شد، سلطان، مجدالملک را نزد نظام الملک فرستاد و رفتار نوهاش را به او یادآور شد و تهدیدش نمود.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج5، ص220.</ref> | ||
==وزارت سلطان== | ==وزارت سلطان== | ||
مجدالملک از حمایت زبیده، همسر سلطان سلجوقی، که از مخالفان نظامالملک بود، بهره داشت.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج3، ص282.</ref> | مجدالملک از حمایت زبیده، همسر سلطان سلجوقی، که از مخالفان نظامالملک بود، بهره داشت.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج3، ص282.</ref> | ||
بر پایه گزارشی، مجدالملک همراه برخی از صاحب منصبان آن عصر، در مخالفت با خواجه نظامالملک، شاه را به او بدبین کرد.<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> | بر پایه گزارشی، مجدالملک همراه برخی از صاحب منصبان آن عصر، در مخالفت با خواجه نظامالملک، شاه را به او بدبین کرد.<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> | ||
مجدالملک پس از کشته شدن خواجه نظامالملک و قدرت یافتن برخی فرزندان او از جمله عزالملک (487ق.) و فخرالملک و مؤیدالملک، تا مدتی از حکومت و سیاست کناره گرفت و در [[اصفهان]] گوشهگیری اختیار کرد.<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص96.</ref> آنگاه که فخرالملک به وزارت رسید، به دلیل ناتوانی و ناشایستگی وی، همه امور به دست مجدالملک که ریاست استیفای برکیارق را داشت، اداره میشد. | مجدالملک پس از کشته شدن خواجه نظامالملک و قدرت یافتن برخی فرزندان او از جمله عزالملک (487ق.) و فخرالملک و مؤیدالملک، تا مدتی از حکومت و سیاست کناره گرفت و در [[اصفهان]] گوشهگیری اختیار کرد.<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص96.</ref> آنگاه که فخرالملک به وزارت رسید، به دلیل ناتوانی و ناشایستگی وی، همه امور به دست مجدالملک که ریاست استیفای برکیارق را داشت، اداره میشد. | ||
خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
==علت و نحوه کشتهشدن== | ==علت و نحوه کشتهشدن== | ||
مجدالملک متهم به ارتباط با اسماعیلیه الموت بود. این اتهام در دشمنیهای مؤیّدالملک ریشه داشت.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص271.</ref> برخی بر آنند که کشته شدن مجدالملک به سبب گسترش قدرت او و تحکمهایش بر امیران بوده است.<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> | مجدالملک متهم به ارتباط با اسماعیلیه الموت بود. این اتهام در دشمنیهای مؤیّدالملک ریشه داشت.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص271.</ref> برخی بر آنند که کشته شدن مجدالملک به سبب گسترش قدرت او و تحکمهایش بر امیران بوده است.<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> | ||
مجدالملک به دست سپاهیان شورشی و به رغم میل سلطان برای نجات وی، <ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> | مجدالملک به دست سپاهیان شورشی و به رغم میل سلطان برای نجات وی، <ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> در [[زنجان]]<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> به سال 492ق. در 51 سالگی قطعه قطعه شد<ref>الکامل، ج10، ص289؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299؛ تاریخ ادبیات ایران، ج3، ص5.</ref> و بدنش را به اصفهان فرستادند و در آنجا دفن کردند.<ref>الکامل، ج10، ص282.</ref> | ||
==محل دفن== | ==محل دفن== | ||
در گزارشها آوردهاند که وی همیشه کفنی حاوی تربت امام حسین(ع)<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> را که از [[مکه]] برایش آورده بودند، <ref>تاریخ الفی، ج4، ص2609.</ref> | در گزارشها آوردهاند که وی همیشه کفنی حاوی تربت امام حسین(ع)<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> را که از [[مکه]] برایش آورده بودند، <ref>تاریخ الفی، ج4، ص2609.</ref> همراه داشت.<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> بعدها پیکر او را به کربلا بردند و کنار مرقد حسینی به خاک سپردند.<ref>الکامل، ج10، ص299؛ مجالس المؤمنین، ج2، ص460؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> | ||
==خصوصیات== | ==خصوصیات== | ||
مجدالملک را فردی دیندار، مخالف ظلم و خونریزی، <ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> | مجدالملک را فردی دیندار، مخالف ظلم و خونریزی، <ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> انجامدهنده کارهای خیر، و اهل نماز و روزه و شببیداری دانستهاند.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص265.</ref> او تشیع خود را اظهار میکرد و به علویان بسیار یاری مینمود و در عین حال، [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] را به نیکی یاد میکرد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref> | ||
او از مستوفیان فاضل و کاردان آن عهد به شمار میرفت و در حفظ قانون، اداره دیوانها و ضبط حساب توانا بود. فضلا و شاعران را اکرام نموده، به آنان بخشش میکرد<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> و شاعران هم او را مدح گفتهاند.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص270.</ref> | او از مستوفیان فاضل و کاردان آن عهد به شمار میرفت و در حفظ قانون، اداره دیوانها و ضبط حساب توانا بود. فضلا و شاعران را اکرام نموده، به آنان بخشش میکرد<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> و شاعران هم او را مدح گفتهاند.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص270.</ref> | ||
===بزرگداشت دانشوران اهلسنت=== | ===بزرگداشت دانشوران اهلسنت=== | ||
وی دانشوران اهلسنت را گرامی میداشت و با آنها رابطهای نیکو داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> از جمله به عمادالدین، بزرگ شافعیان [[بغداد]]، و [[ابوحامد غزالی]] (م. 505ق.) عنایت داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> همچنین [[ابوالحسن طبری]] معروف به هراس، فقیه شافعی و از اصحاب امام الحرمین [[جوینی]]، از التفات مجدالملک بهره میبرد.<ref>الکامل، ج10، ص291.</ref> | وی دانشوران اهلسنت را گرامی میداشت و با آنها رابطهای نیکو داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> از جمله به عمادالدین، بزرگ شافعیان [[بغداد]]، و [[ابوحامد غزالی]] (م. 505ق.) عنایت داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> همچنین [[ابوالحسن طبری]] معروف به هراس، فقیه شافعی و از اصحاب امام الحرمین [[جوینی]]، از التفات مجدالملک بهره میبرد.<ref>الکامل، ج10، ص291.</ref> | ||
===ایجاد سازگاری بین شیعه و سنی=== | ===ایجاد سازگاری بین شیعه و سنی=== | ||
مجدالملک با سیاست و کیاست توانست میان [[شیعه]] و [[سنی]] سازگاری برقرار کند. او مانع شتم و لعن [[خلفا]] شد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref> کتمان نمیتوان کرد که در دوران وزارت وی، بر قدرت شیعیان افزوده شد و آنان کمتر [[تقیه]] کردند.<ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج2، ص188.</ref> | مجدالملک با سیاست و کیاست توانست میان [[شیعه]] و [[سنی]] سازگاری برقرار کند. او مانع شتم و لعن [[خلفا]] شد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref> کتمان نمیتوان کرد که در دوران وزارت وی، بر قدرت شیعیان افزوده شد و آنان کمتر [[تقیه]] کردند.<ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج2، ص188.</ref> | ||
==آثار مجدالملک در حرمین== | ==آثار مجدالملک در حرمین== | ||
[[عبدالجلیل رازی]] در پاسخ نویسنده سنی کتاب [[بعض فضائح الروافض]] که مجدالملک را به اعتقاد نادرست متهم کرده، به دفاع از وی پرداخته و کارهای نیک او را در [[حرمین]] یادآور شده و به تصریح آورده که هنوز آثار خیر مجدالملک در حرمین مکه و [[مدینه]] و مشاهد امامان معصوم، آشکار و باقی است.<ref>نک: النقض، ص82-84.</ref> | [[عبدالجلیل رازی]] در پاسخ نویسنده سنی کتاب [[بعض فضائح الروافض]] که مجدالملک را به اعتقاد نادرست متهم کرده، به دفاع از وی پرداخته و کارهای نیک او را در [[حرمین]] یادآور شده و به تصریح آورده که هنوز آثار خیر مجدالملک در حرمین مکه و [[مدینه]] و مشاهد امامان معصوم، آشکار و باقی است.<ref>نک: النقض، ص82-84.</ref> | ||
===بقعه امامان معصوم=== | ===بقعه امامان معصوم=== | ||
از آثار خیر وی، ساختمان بقعه امامان معصوم: در [[بقیع]] از جمله گنبد [[امام حسن مجتبی(ع)]] و بقاع امامان [[امام سجاد|سجاد]] و [[امام باقر|باقر]] و [[امام صادق|صادق]]: و [[عباس بن عبدالمطلب]]<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> است.<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، ص89.</ref> | از آثار خیر وی، ساختمان بقعه امامان معصوم: در [[بقیع]] از جمله گنبد [[امام حسن مجتبی(ع)]] و بقاع امامان [[امام سجاد|سجاد]] و [[امام باقر|باقر]] و [[امام صادق|صادق]]: و [[عباس بن عبدالمطلب]]<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> است.<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، ص89.</ref> | ||
آوردهاند که پیشتر یکی از معماران فرستاده مجدالملک، به دست امیر مدینه، [[منظور بن عماره حسینی]]، به سال 495ق. کشته شد.<ref>الکامل، ج10، ص352؛ تاریخ امراء المدینه، ص241.</ref> | آوردهاند که پیشتر یکی از معماران فرستاده مجدالملک، به دست امیر مدینه، [[منظور بن عماره حسینی]]، به سال 495ق. کشته شد.<ref>الکامل، ج10، ص352؛ تاریخ امراء المدینه، ص241.</ref> | ||
بر پایه گزارش برخی منابع معاصر، این بنای مجدالملک واپسین ساخت گنبد اهل بیت در مدینه تا تخریب این بناها به دست [[آلسعود]] و وهابیان است.<ref>مدینهشناسی، ص341.</ref> | بر پایه گزارش برخی منابع معاصر، این بنای مجدالملک واپسین ساخت گنبد اهل بیت در مدینه تا تخریب این بناها به دست [[آلسعود]] و وهابیان است.<ref>مدینهشناسی، ص341.</ref> | ||
===چهار طاق عثمان=== | ===چهار طاق عثمان=== | ||
[[چهار طاق عثمان بن مظعون]] را که اهل سنت [[مقام عثمان بن عفّان]] میپندارند، مجدالملک ساخته است.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> | [[چهار طاق عثمان بن مظعون]] را که اهل سنت [[مقام عثمان بن عفّان]] میپندارند، مجدالملک ساخته است.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> | ||
===بقعه عبدالعظیم=== | ===بقعه عبدالعظیم=== | ||
از دیگر خدمات وی، ساخت بقعه عبدالعظیم حسنی در ری است.<ref>تاریخ قم، ص123.</ref> | از دیگر خدمات وی، ساخت بقعه عبدالعظیم حسنی در ری است.<ref>تاریخ قم، ص123.</ref> | ||
===بازسازی حرم کاظمین=== | ===بازسازی حرم کاظمین=== | ||
نیز در 490ق. حرم کاظمین را بازسازی کرد و بناهای جدیدی به پیرامون آن افزود.<ref>جولة فی اماکن المقدسه، ص109؛ تاریخ قم، ص520.</ref> | نیز در 490ق. حرم کاظمین را بازسازی کرد و بناهای جدیدی به پیرامون آن افزود.<ref>جولة فی اماکن المقدسه، ص109؛ تاریخ قم، ص520.</ref> | ||
===بقعه علی بن باقر=== | ===بقعه علی بن باقر=== | ||
همچنین وی بنیانگذار بقعه علی بن باقر(ع) در مشهد اردهال است.<ref>نور باقر، ص103.</ref> | همچنین وی بنیانگذار بقعه علی بن باقر(ع) در مشهد اردهال است.<ref>نور باقر، ص103.</ref> | ||
===مساجد بیهق=== | ===مساجد بیهق=== | ||
پس از زمین لرزهای بزرگ در خراسان، بارو و مساجد بیهق ویران شدند و تا 464ق. همچنان آثار ویرانی آنها برجا بود. نظامالملک دستور بنای آنها را در 464ق. صادر کرد. پس از درگذشت سلطان ملکشاه، ارسلان ارغو آنها را ویران نمود و مجدالملک از نو آبادشان کرد.<ref>الکامل، ج9، ص591.</ref> | پس از زمین لرزهای بزرگ در خراسان، بارو و مساجد بیهق ویران شدند و تا 464ق. همچنان آثار ویرانی آنها برجا بود. نظامالملک دستور بنای آنها را در 464ق. صادر کرد. پس از درگذشت سلطان ملکشاه، ارسلان ارغو آنها را ویران نمود و مجدالملک از نو آبادشان کرد.<ref>الکامل، ج9، ص591.</ref> | ||
نام مجدالملک را در زمره وزیران نیکو رفتاری آوردهاند که به ساختن مدرسه و مسجد اهتمام داشتهاند.<ref>تاریخ بیهق، ص53؛ النقض، ص435.</ref> | نام مجدالملک را در زمره وزیران نیکو رفتاری آوردهاند که به ساختن مدرسه و مسجد اهتمام داشتهاند.<ref>تاریخ بیهق، ص53؛ النقض، ص435.</ref> | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
خط ۱۸۳: | خط ۱۸۳: | ||
* '''النقض''': عبدالجلیل رازی، به کوشش حسینی ارموی، سپهر، 1371ش. | * '''النقض''': عبدالجلیل رازی، به کوشش حسینی ارموی، سپهر، 1371ش. | ||
* | * | ||
* '''نور باقر(ع) مروری بر زندگی علی بن باقر(ع)''': | * '''نور باقر(ع) مروری بر زندگی علی بن باقر(ع)''': علی محسنی، قم، مشهور، 1383ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} |
ویرایش