ابراهیم بن مالک اشتر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسب کامل وی چنین است: ابونعمان، ابراهیم بن مالک اشتر بن‌ حارث بن عبد یغوث بن سلمة (مسلمه) بن ربیعه<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج٧، ص٢١٣.</ref> . نسب وی به [[تیره نخع|تیره نَخَع]] از قبیله [[قبیله مذحج|قبیله مَذحِج]] از قبایل یمنی « [[قحطان|قَحطان]]» می‌رسد؛<ref>جمهرة انساب العرب، ص4١5.</ref> ولی از نام مادر ابراهیم و نسبت قبیلگی او گزارشی در دست نیست.

برخی منابع حضور ابراهیم در نبرد صفین را گزارش می‌کنند<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج٢ ص45٠.</ref> که می‌توان سن ابراهیم را هنگام شرکت در این جنگ حدود ١5 تا ٢١ سال دانست. بنا به نوشته « [[نصر بن مزاحم منقری]]»،  با اینکه ابراهیم در جنگ صفین نوجوانی بیش نبود، در کنار امیرمؤمنان و پدرش مالک، از خود رشادت‌ها نشان داد.<ref>وقعة صفین، ص6٠٣؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج٨، ص٨١.</ref>  

افزون بر آن مطابق گزارش منابع متاخر برادر او « [[اسحاق بن مالک]]» در کربلا حضور داشته، و از شهدا دانسته شده است.<ref>پژوهشی در شهدای کربلا، جمعی از نویسندگان، ص٢٢.</ref> بنابراین باید برای یافتن پاسخ این پرسش در پی دلایل دیگری بود.  

مختار با مشورت ابراهیم اشتر مقدمات قیام را فراهم نمود. آنان تاریخ آغاز قیام را شب پنج‌شنبه چهاردهم ربیع‌الاول سال 66 ه. ق مشخص کردند.<ref>تاریخ الطبری، ج4، ص4٩6؛ الکامل فی التاریخ، ج4، ص٢١6.</ref> اما این قیام دو روز پیش از موعد مقرر شروع شد؛ زیرا ابراهیم اشتر شب سه‌شنبه دوازدهم ربیع‌الاوّل سال 66 ه. ق پس از نماز مغرب با جمعی از یارانش درحالی‌که مسلح بودند به سوی منزل مختار رهسپار شدند و در راه با ماموران امنیتی والی کوفه رویارو شد و آنان راه را بر ابراهیم بستند. در این هنگام، ابراهیم، نیزه یکی از ماموران حکومتی را گرفت و « [[ایاس بن مضارب]]» رئیس پلیس کوفه را کشت. دیگر ماموران شاهد این صحنه، وحشت‌زده متواری شدند و ماجرا را به « [[عبدالله بن مطیع]]» حاکم کوفه گزارش دادند. در پی این واقعه مختار تصمیم گرفت در همان شب قیامش را با شعار «یالَثاراتِ الحُسَیْن» آغاز کند.<ref>تاریخ الطبری، ج4، ص4٩٨؛ فتوح ابن اعثم، ج6، ص١٠٣؛ ر. ک: تاریخ یعقوبی، ج٢، ص٢5٨</ref>  

ابراهیم سپاه ابن‌زیاد را چنان درهم ریخت که عده‌ای از آنان برای فرار خود را به رودخانه افکندند و غرق شدند. او در این نبرد که به [[جنگ نهر خازر]] شهرت دارد،<ref>معجم مااستعجم، ج٢، ص4٨4.</ref> قابلیت‌های فرماندهی خود را بروز داد و این نبرد بارزترین عرصه ظهور و بروز این فرمانده شجاع بود. براساس نقلی در این جنگ، سپاه بیست هزار نفری عراق بر لشکر هشتاد و سه هزار نفری شام به فرماندهی عبیدالله بن زیاد فائق آمد و ابن زیاد نیز در نبردی تن به تن با ابراهیم به هلاکت رسید و بدین ترتیب انتقام خون شهدای کربلا از سپاهیان شام گرفته شد.  

در جنگی که میان ابراهیم‌ بن اشتر و [[محمد بن مروان]]، یک روز پیش از جنگ اصلی میان عبدالملک و مصعب درگرفت، ابن اشتر به سبب خیانت [[عتاب‌ بن ورقاء تمیمی|عَتّاب‌ بن ورقاءِ تمیمی]] که گویا بنا بر توطئۀ قبلی با عبدالملک، دست به عقب‌نشینی زده بود،<ref>علی‌ بن حسین مسعودی، مروج الذهب، ج3، ص106؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج5، ص338؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج5، ص339.</ref> شکست خورد و کشته شد.  

آنگاه [[عبید بن میسره]] (از غلامان [[قبیله بنی‌عذره]]) که ابراهیم را به قتل رسانده بود، سر ابراهیم را از تن جدا کرد سپس سر او را نزد عبدالملک بن مروان بردند و او سر را در دمشق آویخت.<ref>المحبر، ص٢٨٣.</ref> و غلامان حصین‌ بن نمیر، که در جنگ خازر به دست ابراهیم کشته شده بود، پیکر او را آتش زدند.<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج5، ص339.</ref>  

مورخان درباره تاریخ کشته‌شدن ابراهیم اختلاف دارند و قتل ابراهیم بن مالک اشتر را در سیزدهم جمادی الاولی سال ٧٢ ه. ق، یا به روایتی سال ٧١ ه. ق، گزارش کرده‌ و سن ابراهیم را هنگام کشته شدن، 4٠ سال دانسته‌اند.<ref>الکامل فی التاریخ، ج4، صص ٣٢٣-٣٢6.</ref> در برخی منابع نام پنج تن در زمره فرزندان ابراهیم به چشم می‌خورد: نعمان، مالک، محمد، قاسم و خولان.<ref> بحار الانوار، ج5٢، ص٣٣٠؛  کمال‌الدین، ج٢، ص4٠٧.</ref>  

بنا به نقل ثامر عبدالحسن العامری افرادی از [[قبیله خزرج]] تولیت مرقد ابراهیم را بر عهده دارند.<ref>معجم المراقد و المزارات فی العراق، ص٣6.</ref> گفتنی است تکفیری‌ها مرقد ابراهیم را در سال ٢٠٠٧ م ویران کردند. اما شیعیان، آن را بازسازی نمودند.

منابع روایی شیعه و سنی از ابراهیم بن مالک اشتر به عنوان یکی از روات حدیث نام برده‌اند. او یکی از راویان روایت‌های پدرش مالک بن اشتر برشمرده شده و روایت‌هایی را از او نقل کرده است که حدیث وفات [[ابوذر]] در [[ربذه]] از آن جمله است.<ref> الطبقات الکبری، ج4، ص176؛ الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج1، ص253؛ الاصابه فی تمییز الصحابه، ج2، ص32.</ref>