آیه سقایة الحاج: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
'''آیه سقایة الحاج''' نوزدهمین [[آیه]] [[سوره]] [[سوره توبه|توبه]]، درباره آب دادن به حاجیان و تعمیر [[مسجدالحرام]] و ایمان به [[خدا]] و [[قیامت]] و [[جهاد]] در راه خدا | '''آیه سقایة الحاج''' نوزدهمین [[آیه]] [[سوره]] [[سوره توبه|توبه]]، درباره آب دادن به حاجیان و تعمیر [[مسجدالحرام]] و ایمان به [[خدا]] و [[قیامت]] و [[جهاد]] در راه خدا | ||
== واژه شناسی == | |||
سِقایت از ریشه «س ـ ق ـ ی»، مصدر و به معنای آب دادن دیگران است.<ref>لسان العرب، ج6، ص391، «سقی»؛ لغت نامه، ج9، ص13678، «سقایت».</ref> از این رو آیه 19 توبه/9 آیه سقایة الحاج نام گرفته<ref>نهج الحق، ص182؛ الصحیح من سیرة النبی، ج5، ص123.</ref> که واژه سقایت در آن آمده و بیانگر آن است که ایمان به خدا و روز جزا و جهاد در راه خدا از سقایت حاجیان و آباد‌کردن مسجدالحرام برتر است: {أَجَعَلتُم سِقَایةَ الحَاجِّ وَعِمَارَةَ المَسجِدِ الحَرَامِ كَمَن آمَنَ بِاللهِ وَالیومِ الآخِرِ وَجَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللهِ لا یستَوُونَ عِندَ اللهِ وَاللهُ لا یهدِی القَومَ الظَّالِمِینَ}. (توبه/9، 19) | سِقایت از ریشه «س ـ ق ـ ی»، مصدر و به معنای آب دادن دیگران است.<ref>لسان العرب، ج6، ص391، «سقی»؛ لغت نامه، ج9، ص13678، «سقایت».</ref> از این رو آیه 19 توبه/9 آیه سقایة الحاج نام گرفته<ref>نهج الحق، ص182؛ الصحیح من سیرة النبی، ج5، ص123.</ref> که واژه سقایت در آن آمده و بیانگر آن است که ایمان به خدا و روز جزا و جهاد در راه خدا از سقایت حاجیان و آباد‌کردن مسجدالحرام برتر است: {أَجَعَلتُم سِقَایةَ الحَاجِّ وَعِمَارَةَ المَسجِدِ الحَرَامِ كَمَن آمَنَ بِاللهِ وَالیومِ الآخِرِ وَجَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللهِ لا یستَوُونَ عِندَ اللهِ وَاللهُ لا یهدِی القَومَ الظَّالِمِینَ}. (توبه/9، 19) | ||
افزون بر معنای مزبور، واژه سقایت به معنای جای آشامیدن آب<ref>القاموس المحیط، ج4، ص343؛ تاج العروس، ج19، ص530.</ref> و نیز ظرف آب: {جَعَلَ السِّقَایةَ فِی رَحلِ أَخِیهِ} (یوسف/12، 70) آمده است. سقایت و آب دادن به زائران خانه خدا از مناصب و شئون مسجدالحرام بود که اعراب جاهلی بدان افتخار و مباهات می‌کردند. سقایت از مناصبی بود که قُصَی بن کلاب، از اجداد پیامبر گرامی9 بعد از خارج‌کردن مکه از دست قبیله خزاعه، برای اداره مسجدالحرام و زائران خانه خدا آن را پدید آورد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص130؛ الطبقات، ج1، ص60؛ المنمق، ص189.</ref> وی هنگام وفاتش این سمت را به پسرش عبدمناف واگذارد<ref>الطبقات، ج1، ص60؛ اخبار مکه، ج1، ص110؛ التنبیه و الاشراف، ص180.</ref> و از آن پس این سمت در میان فرزندان عبدمناف وجود داشت<ref>السیرة النبویه، ج1، ص132؛ الطبقات، ج1، ص63.</ref> تا در پایان به عباس بن عبدالمطلب رسید. سقایة العباس در مسجدالحرام بنایی داشت که گفته‌اند در جهت جنوبی زمزم بوده است.<ref>اخبار مکه، ج2، ص59.</ref> بر پایه روایتی، رسول خدا9 نیز سقایت زائران خانه خدا را برای بنی‌هاشم و پرده‌داری کعبه را برای بنی‌‌عبدالدار قرار داد.<ref>مسند احمد، ج6، ص401؛ المعجم الاوسط، ج1، ص230؛ ذخائر العقبی، ص15.</ref> | افزون بر معنای مزبور، واژه سقایت به معنای جای آشامیدن آب<ref>القاموس المحیط، ج4، ص343؛ تاج العروس، ج19، ص530.</ref> و نیز ظرف آب: {جَعَلَ السِّقَایةَ فِی رَحلِ أَخِیهِ} (یوسف/12، 70) آمده است. سقایت و آب دادن به زائران خانه خدا از مناصب و شئون مسجدالحرام بود که اعراب جاهلی بدان افتخار و مباهات می‌کردند. سقایت از مناصبی بود که قُصَی بن کلاب، از اجداد پیامبر گرامی9 بعد از خارج‌کردن مکه از دست قبیله خزاعه، برای اداره مسجدالحرام و زائران خانه خدا آن را پدید آورد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص130؛ الطبقات، ج1، ص60؛ المنمق، ص189.</ref> وی هنگام وفاتش این سمت را به پسرش عبدمناف واگذارد<ref>الطبقات، ج1، ص60؛ اخبار مکه، ج1، ص110؛ التنبیه و الاشراف، ص180.</ref> و از آن پس این سمت در میان فرزندان عبدمناف وجود داشت<ref>السیرة النبویه، ج1، ص132؛ الطبقات، ج1، ص63.</ref> تا در پایان به عباس بن عبدالمطلب رسید. سقایة العباس در مسجدالحرام بنایی داشت که گفته‌اند در جهت جنوبی زمزم بوده است.<ref>اخبار مکه، ج2، ص59.</ref> بر پایه روایتی، رسول خدا9 نیز سقایت زائران خانه خدا را برای بنی‌هاشم و پرده‌داری کعبه را برای بنی‌‌عبدالدار قرار داد.<ref>مسند احمد، ج6، ص401؛ المعجم الاوسط، ج1، ص230؛ ذخائر العقبی، ص15.</ref> | ||
== شأن نزول == | |||
در شأن نزول آیه سقایة الحاج نقل شده است که عباس بن عبدالمطلب به جهت عهده‌داری سقایت حاجیان و طلحة بن شیبه به جهت کلیدداری کعبه و عمارت مسجدالحرام بر یکدیگر فخر می‌فروختند. آن دو با ورود علی بن ابی‌طالب نزد خود، او را در این باره داور قرار دادند. وی خود را به سبب سبقت در ایمان میان مردان این امت و هجرت و جهاد در راه خدا و نماز گزاردن به سوی دو قبله با پیامبر9 برتر از هر دو خواند. عباس و طلحه خصومت میان خود و تفاخر علی بن ابی‌طالب بر خویش را نزد پیامبر9 بردند. ایشان سکوت کرد تا آیه {أَجَعَلتُم سِقَایةَ الحَاجِّ...} نازل شد.<ref>جامع البیان، ج10، ص68؛ روض الجنان، ج9، ص192؛ الدرالمنثور، ج3، ص219.</ref> همین شأن نزول با اندکی تفاوت، در روایتی از امام صادق7<ref>اسباب النزول، ص164؛ تفسیر قمی، ج1، ص284؛ تفسیر عیاشی، ج2، ص83.</ref> و نیز منابع دیگر یاد شده است.<ref>جامع البیان، ج10، ص68؛ شواهد التنزیل، ج1، ص321؛ مجمع البیان، ج5، ص27.</ref> | در شأن نزول آیه سقایة الحاج نقل شده است که عباس بن عبدالمطلب به جهت عهده‌داری سقایت حاجیان و طلحة بن شیبه به جهت کلیدداری کعبه و عمارت مسجدالحرام بر یکدیگر فخر می‌فروختند. آن دو با ورود علی بن ابی‌طالب نزد خود، او را در این باره داور قرار دادند. وی خود را به سبب سبقت در ایمان میان مردان این امت و هجرت و جهاد در راه خدا و نماز گزاردن به سوی دو قبله با پیامبر9 برتر از هر دو خواند. عباس و طلحه خصومت میان خود و تفاخر علی بن ابی‌طالب بر خویش را نزد پیامبر9 بردند. ایشان سکوت کرد تا آیه {أَجَعَلتُم سِقَایةَ الحَاجِّ...} نازل شد.<ref>جامع البیان، ج10، ص68؛ روض الجنان، ج9، ص192؛ الدرالمنثور، ج3، ص219.</ref> همین شأن نزول با اندکی تفاوت، در روایتی از امام صادق7<ref>اسباب النزول، ص164؛ تفسیر قمی، ج1، ص284؛ تفسیر عیاشی، ج2، ص83.</ref> و نیز منابع دیگر یاد شده است.<ref>جامع البیان، ج10، ص68؛ شواهد التنزیل، ج1، ص321؛ مجمع البیان، ج5، ص27.</ref> | ||