حرم همسران رسول خدا(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از حرم‌ها و گنبد و بارگاه‌هایی که در داخل [[بقیع]] به وسیله [[وهابیان]] تخریب گردیده، حرمی است منتسب به [[همسران رسول خدا(ص)]]؛ گرچه متاسفانه جزئیات چندانی از کیفیت این حرم در دست نیست؛ ولی تاریخ بنای آن معلوم و مشخص است؛ زیرا [[سمهودی]] (متوفای 911 ه. ق) پس از این‌که از [[مطری]] (متوفای 741 ه. ق) نقل می‌کند که این حرم در زمان وی دارای ساختمان نبوده، بلکه محوطه‌ای بوده که با دیواری از قطعات سنگ، از سایر بقاع مشخص می‌گردیده است، تاریخ بنای این گنبد و بارگاه را معین و بانی آن را نیز معرفی می‌نماید. و می‌گوید: «وکان حظیراً مبنیاً بالحجارة کما ذکره المطری فابتنی علیه قبة الامیر بردیبک المعمار سنة ثلاث و خمسین و ثمانماة».<ref>وفاء الوفا، ج٣، ص٩١٧.</ref>  

بنابراین، حرم همسران رسول خدا(ص) از سال 853 ه. ق دارای ساختمان، گنبد و بارگاه بوده است و بنابر نقل بعضی از نویسندگان، این حرم علاوه بر ساختمان و گنبد و بارگاه در قرن‌های اخیر، دارای ضریح هم بوده است از جمله: مرحوم [[فرهاد میرزا]] می‌نویسد: «... از آنجا به زیارت زوجات حضرت رسول(ص) رفتم. هشت نفر در یک ضریح است و اسامی هر یک را بالای قبرشان به تخته نوشته، گذاشته‌اند».<ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص156.</ref>  

[[دیار بکری]] (متوفای ٩٨٢ه. ق) از [[مناسک کرمانی]] (متوفای 786 ه. ق) ([[شمس‌الدین محمد بن یوسف کرمانی]] فقیه اصولی، محدث، مفسّر و متکلّم. دارای تالیفات متعدّد؛ از جمله شرح بر [[صحیح بخاری]] و حاشیه بر [[تفسیر بیضاوی]] و کتاب مناسک حج است.<ref>معجم‌ المؤلّفین، ج12، ص129.</ref> ) نقل می‌کند که در این حرم، چهار تن از همسران رسول خدا(ص) دفن شده‌اند.<ref>تاریخ الخمیس، ج٢، ص176.</ref>  

[[ابن نجار]] (متوفای 643 ه. ق) که یکی از مورد اعتمادترین مدینه‌شناسان به‌شمار می‌آید، در مورد قبر همسران پیامبر(ص) چنین می‌گوید: «و قبور ازواج النبی و هُنَّ اربعة قبور ظاهرة و لا یعلم تحقیق ما فیها منهن.<ref>اخبار المدینة، ابن نجار، ص١54.</ref> و از قبور معروف در بقیع قبور همسران پیامبر(ص) است که تنها چهار قبر از آنها به چشم می‌خورد؛ ولی تحقیقاً معلوم نیست که این قبور چهارگانه به کدام یک از همسران آن حضرت متعلّق است و کدام یک از این بانوان در آنها مدفون می‌باشند».

از گفتار سمهودی معلوم می‌شود که در زمان او؛ یعنی در اوایل قرن دهم با این‌که این حرم دارای سقف و گنبد بوده و به عنوان مدفن همسران پیامبر(ص) شناخته می‌شده، اما آثار این قبور به‌طور کلی محو و در این محل از آن چهار قبری که ابن نجار یاد می‌کند، خبری نبوده است؛ زیرا وی پس از آن که گفتار قبلی ابن نجار را که آوردیم نقل می‌کند، چنین می‌گوید: «قلت باطن هذا المشهد کلّه ارض مستویة لیس فیها علامة قبور.<ref>وفاء الوفا، ج٣، ص٩١٧.</ref> داخل این حرم مسطّح است و در آن هیچ علامت از قبوری که ابن نجار به آنها اشاره نموده است، به چشم نمی‌خورد».

[[نایب الصدر شیرازی]] یکی دیگر از نویسندگان ایرانی در سفرنامه‌اش می‌گوید: «زوجات آن حضرت هم آنچه در مدینه وفات یافته‌اند در یک بقعه می‌باشند».<ref>سفرنامه نایب‌الصدر، ص٢٢٩.</ref>  

وی سپس می‌گوید: «و اما بانو [[خدیجه]] دختر خویلد، در [[مکه]] و بانو [[میمونه]] در [[سرف|سَرِف]] ([[معجم‌ البلدان]] می‌گوید: سَرِف (به فتح اول و کسر ثانی) محلی است که به فاصله شش میل و بنا به قولی به فاصله دوازده یا نوزده میل از مکه واقع شده است که میمونه همسر پیامبر (ص) در این محل از دنیا رفته و در آنجا به خاک سپرده شده است. صاحب مرآت حرمین می‌گوید: قبر بانو میمونه در سرف، دارای قبه‌ای است) دفن گردیده‌اند».<ref>فصول من تاریخ المدینة، ص168.</ref>  

ابن شبه در مورد قبر [[امّ سلمه]] از [[محمد بن یحیی]] نقل می‌کند که [[محمد بن زید بن علی]] خواست در کنار موضع فاطمه ([[بیت الاحزان]]) برای خود قبری مهیّا کند، از زیر خاک، قطعه سنگ شکسته‌ای پیدا شد که در آن این جمله به چشم می‌خورد: «امّ سلمة زوج النبی» و معلوم شد آن محل قبر امّ سلمه است و لذا وصیت نمود پیکر او را در محل دیگری به خاک بسپارند.<ref>تاریخ‌المدینة، ابن شبه، ج١، ص١٢٠. این دو روایت را با تفاوت مختصر سمهودی در ج٣، ص٩١٧؛ ابن‌نجار در ص١55 آورده است.</ref>  

و در مورد [[امّ حبیبه]] از [[یزید بن سائب]] و او از جدش چنین نقل نموده است که: [[عقیل بن ابی‌طالب]] در محوطه خانه‌اش حلقه چاهی حفر می‌کرد که قطعه سنگی به‌دست آمد و در آن این جمله حک شده بود: «قبر امّ حبیبة بنت صخر بن حرب» عقیل با دیدن این علامت دستور داد چاه را پرکنند و بر روی آن سقفی به عنوان «مدفن امّ حبیبه» ایجاد نمایند. یزید بن سائب اضافه می‌کند: «من گاهی به این مدفن وارد می‌شدم و آن قبر را می‌دیدم».<ref>همان.</ref>