مناره عبد: تفاوت میان نسخه‌ها
←تخریب
(←تخریب) |
(←تخریب) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| تصویر = مناره عبد۱.jpg | | تصویر = مناره عبد۱.jpg | ||
| توضیح تصویر = مناره عبد، پیش از تخریب. | | توضیح تصویر = مناره عبد، پیش از تخریب. | ||
}} | |بنيانگذار=امیر مرجان|تأسیس=۷۶۷ق.|کاربری=|مکان=[[کربلا]]، [[حرم امام حسین(ع)]]، جانب شرقی صحن.|نام‌های دیگر=مأذنه عبد، مناره مرجان|مساحت=قاعده‌ای به قطر ۲۰متر و ارتفاع نزدیک به ۴۰متر.|وضعیت=از میان رفته|بازسازی=۹۸۲ق. توسط شاه طهماسب صفوی}} | ||
<br />'''مناره عَبِد'''، یا مأذنه عبد یا منار مرجان | <br />'''مناره عَبِد'''، یا '''مأذنه عبد''' یا '''منار مرجان''' مناره‌ای بود در جانب شرقی صحن حرم امام حسین(ع)، که از همه مناره‌های عتبات عالیات بزرگتر و استوارتر بود. برخی آن را از نظر ارزش و موقعیت دومین اثر تاریخی عراق شمرده‌اند. این مناره، در سال ۷۶۷ق. ساخته و در ۱۳۵۹ق. تخریب شده و اکنون اثری از آن باقی نیست. | ||
<br /> | |||
==موقعیت== | ==موقعیت== | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۹: | ||
مناره عَبِد، با قاعده‌ای به قطر بیست متر و ارتفاعی، نزدیک به چهل متر، از تمام مناره‌های عتبات عالیات، بزرگتر و استوارتر بود و به لحاظ ارزش و موقعیت، دومین اثر تاریخی عراق بعد از مناره ملویه واقع در مسجد جامع متوکل در سامراء، به شمار می‌رفت. این مناره، با مصالحی از جنس آجر و گچ ساخته شده و با سنگ مرمر و کاشی قدیمی که امروزه در آثار باستانی عراق و ایران کم‌یاب است، نماکاری شده بود.<ref>مناره عَبِد و موقعیت تاریخی آن، فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۲۴۵.</ref>[[پرونده:مناره عبد۳.jpg|بندانگشتی|سه مناره حرم امام حسین(ع) در یک نما؛ مناره عبد سمت راست تصویر.]] | مناره عَبِد، با قاعده‌ای به قطر بیست متر و ارتفاعی، نزدیک به چهل متر، از تمام مناره‌های عتبات عالیات، بزرگتر و استوارتر بود و به لحاظ ارزش و موقعیت، دومین اثر تاریخی عراق بعد از مناره ملویه واقع در مسجد جامع متوکل در سامراء، به شمار می‌رفت. این مناره، با مصالحی از جنس آجر و گچ ساخته شده و با سنگ مرمر و کاشی قدیمی که امروزه در آثار باستانی عراق و ایران کم‌یاب است، نماکاری شده بود.<ref>مناره عَبِد و موقعیت تاریخی آن، فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۲۴۵.</ref>[[پرونده:مناره عبد۳.jpg|بندانگشتی|سه مناره حرم امام حسین(ع) در یک نما؛ مناره عبد سمت راست تصویر.]] | ||
==ساخت== | ==ساخت== | ||
[[پرونده:مناره عبد۲.jpg|بندانگشتی|کارگران بالای مناره عبد، | [[پرونده:مناره عبد۲.jpg|بندانگشتی|کارگران بالای مناره عبد، در حال تخریب آن.|جایگزین=]] | ||
سازنده این بنا، امین‌الدین بن عبدالله الجایتو، ملقب به مرجان، که تاریخ «حبیب السِیَر» از او به عنوان امیر مرجان است. امیر مرجان غلام زرخرید سلطان اویس بود. پس از درگذشت پدر سلطان اویس، شیخ حسن جلایری، سرسلسه جلایریان (740ـ 835 ق(، سلطان اویس به سلطنت رسید. وی که مرکز حکومتش تبریز بود، امیر مرجان را به فرمانداری عراق منصوب کرد. امیر مرجان، نافرمانی کرده، پرچم استقلال‌طلبی را برافراشت. سلطان اویس، لشکر بزرگی از تبریز به عراق فرستاد که به محض ورود به بغداد، یاران مرجان را شکست دادند. امیر مرجاخن به کربلا گریخته، به حرم امام حسین(ع) پناهنده شد و مناره عبد را با مسجد جامع متصل به آن ساخت که به نام او شهرت یافت. وی، همه دارایی و املاک خود در بغداد، کربلا، عین التمر، رحالیه و دیگر مناطق را وقف نمود تا درآمد آن‌ها، صرف مسجد و مناره شود. از آن پس تمام آن املاک، عنوان «موقوفات حسینی» به خود گرفت. امیر مرجان، در مسجد جامعی که ساخته بود، معتکف شد و به امام حسین(ع) پناه برد. هنگام یکه سلطان اویس از ماجرای غلام خود، مرجان آگاه شد، او را فراخواند و احترام کرد و از اشتباهش درگذشت و به سبب خدماتی که در سال ۷۶۷ق. به حائر کرده بود، به فرمانداری عراق، بازگرداند.<ref>مناره عَبِد و موقعیت تاریخی آن، فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۲۴۶.</ref> | سازنده این بنا، امین‌الدین بن عبدالله الجایتو، ملقب به مرجان، که تاریخ «حبیب السِیَر» از او به عنوان امیر مرجان است. امیر مرجان غلام زرخرید سلطان اویس بود. پس از درگذشت پدر سلطان اویس، شیخ حسن جلایری، سرسلسه جلایریان (740ـ 835 ق(، سلطان اویس به سلطنت رسید. وی که مرکز حکومتش تبریز بود، امیر مرجان را به فرمانداری عراق منصوب کرد. امیر مرجان، نافرمانی کرده، پرچم استقلال‌طلبی را برافراشت. سلطان اویس، لشکر بزرگی از تبریز به عراق فرستاد که به محض ورود به بغداد، یاران مرجان را شکست دادند. امیر مرجاخن به کربلا گریخته، به حرم امام حسین(ع) پناهنده شد و مناره عبد را با مسجد جامع متصل به آن ساخت که به نام او شهرت یافت. وی، همه دارایی و املاک خود در بغداد، کربلا، عین التمر، رحالیه و دیگر مناطق را وقف نمود تا درآمد آن‌ها، صرف مسجد و مناره شود. از آن پس تمام آن املاک، عنوان «موقوفات حسینی» به خود گرفت. امیر مرجان، در مسجد جامعی که ساخته بود، معتکف شد و به امام حسین(ع) پناه برد. هنگام یکه سلطان اویس از ماجرای غلام خود، مرجان آگاه شد، او را فراخواند و احترام کرد و از اشتباهش درگذشت و به سبب خدماتی که در سال ۷۶۷ق. به حائر کرده بود، به فرمانداری عراق، بازگرداند.<ref>مناره عَبِد و موقعیت تاریخی آن، فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۲۴۶.</ref> | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۸: | ||
==تخریب== | ==تخریب== | ||
مناره عبد، پس از این‌که نزدیک به شش سده (۷۶۷-۱۳۵۴ق) پابرجا بود، در ماه‌های پایانی سال ۱۳۵۴ق. (۱۹۳۵م) به دستور یاسین هاشمی، رئیس وقت دولت عراق و توسط صالح جبر ویران شد. علت تخریب، انحنای مناره، خطر سقوط و ایجاد مشکل برای حائر مقدس اعلام شد. برخی علت‌های اعلام شده را حقیقی ندانسته‌اند. آن‌ها بر این باورند که دولت وقت، دنبال استفاده از موقوفات مربوط به مناره عبد، که شامل همه دارایی‌ها و املاک امیر مرجان می‌شد، بود.<ref> مناره عَبِد و موقعیت تاریخی آن، فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۲۴۸؛ دائرة المعارف الحسینیة، ج۲، ص۱۱۳؛ ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، ص۳۲۸ و ۳۲۹. </ref> این تخریب، باعث ناراحتی شیعیان شده، شاعران بسیاری درباره آن شعر سرودند. برای نمونه هادی خراسانی (1297 -1368ق) درباره این رویداد اینگونه سروده است: | مناره عبد، پس از این‌که نزدیک به شش سده (۷۶۷-۱۳۵۴ق) پابرجا بود، در ماه‌های پایانی سال ۱۳۵۴ق. (۱۹۳۵م) به دستور یاسین هاشمی، رئیس وقت دولت عراق و توسط صالح جبر ویران شد. علت تخریب، انحنای مناره، خطر سقوط و ایجاد مشکل برای حائر مقدس اعلام شد. برخی علت‌های اعلام شده را حقیقی ندانسته‌اند. آن‌ها بر این باورند که دولت وقت، دنبال استفاده از موقوفات مربوط به مناره عبد، که شامل همه دارایی‌ها و املاک امیر مرجان می‌شد، بود.<ref> مناره عَبِد و موقعیت تاریخی آن، فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۲۴۸؛ دائرة المعارف الحسینیة، ج۲، ص۱۱۳؛ ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، ص۳۲۸ و ۳۲۹. </ref> این تخریب، باعث ناراحتی شیعیان شده، شاعران بسیاری درباره آن شعر سرودند. برای نمونه هادی خراسانی (1297 -1368ق) درباره این رویداد اینگونه سروده است: | ||
در صحن سیدالشدها بود برقرار | در صحن سیدالشدها بود برقرار | ||