انتفاضه شعبانیه: تفاوت میان نسخه‌ها
←روزشمار انتفاضه در نجف
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
==آغاز انتفاضه شعبانیه== | ==آغاز انتفاضه شعبانیه== | ||
در پى حمله آمريكا به خاك عراق و فرار سربازان عراقى و بروز شكست و ضعف در نظام صدام، شيعيان كه سال‌ها در خفقان بودند، انقلابى را سامان دادند كه به «انتفاضه شعبانيه» موسوم شد. معروف است كه اين انقلاب يك روز پس از اعلام آتش‌بس بين نيروهاى صدام و نيروهاى | در پى حمله آمريكا به خاك عراق و فرار سربازان عراقى و بروز شكست و ضعف در نظام صدام، شيعيان كه سال‌ها در خفقان بودند، انقلابى را سامان دادند كه به «انتفاضه شعبانيه» موسوم شد. معروف است كه اين انقلاب يك روز پس از اعلام آتش‌بس بين نيروهاى صدام و نيروهاى [[آمریکا|آمريكايى]]، در ۱۴ شعبان ۱۴۱۱ق. (اول مارس ١٩٩١م) و با شليك يك گلوله تانك، از سوى ارتشيان پيوسته به مردم، به تصوير ديوارىِ صدام در ميدان سعد [[بصره]]، آغاز شد و دامنه آن به ديگر شهرهاى شيعه‌نشین كشيده شد. در اين انقلاب، بيشتر مناطق شيعه‌نشين، از جمله بصره، [[ناصريه]]، [[عماره]]، [[كربلا]] و [[نجف]] به دست انقلابي‌ها افتاد.<ref name=":1" /> تظاهرات نجف در ظهر روز يكشنبه ٣ مارس ١٩٩١ مصادف با ١۶ شعبان ١۴١١ شكل گرفت و مراكز حكومتى به سرعت در برابر موج مردم، شكست خورده و اسلحه‌ها به دست مردم افتاد. مجاهدان، [[آستان مقدس امام علی(ع)|حرم امام علی(ع)]] را به عنوان مقر فرماندهى خود انتخاب كردند. در روز بعد، هيئت‌هاى حسينى با شعارهاى خون‌خواهى براى اهل بیت(ع) درحالى كه برخى از آن‌ها مسلح بودند، وارد خيابان‌هاى اصلى شدند و استاندارى را گرفتند.<ref name=":2">مجله پژوهش و حوزه، به نقل از محمد یعقوبی،مسئول حزب فضیله و از نزدیکان سید محمد صدر.</ref> | ||
از سويى كردها نيز در شمال عراق مناطق كردنشين را از دست نيروهاى صدام خارج كردند. این انقلاب بیشتر به صورت خودجوش عمل می‌کرد و نمی‌توان آن را به نام هیچ‌یک از گروه‌ها و احزاب ثبت کرد. يكى از عوامل پيروزى‌هاى اوليه اين انقلاب، دستور ممنوعيت پرواز هواپيماهاى عراقى توسط آمريكا بود كه طبق آن، از هرگونه پرواز هواپيما و بالگرد عراقى بر فراز عراق جلوگيرى مى‌شد.<ref name=":1">برنامه «بلاحدود»، شبكه الجزيره، با حضور عبدالله النفيسى، ١٨/٩/٢٠٠٢.</ref> پس از مدتی آمریکا به صدام اجازه داد بالگردهایش را به پرواز درآورد؛ دلیل این اجازه، خراب بودن راه‌های بازگشت سربازان عراقی از کویت اعلام شد.<ref>صدام؛ زندگى مخفى، ص۴٠٧.</ref> برخی بر این باورند که دلیلی اعلامی از طرف آمریکا برای اجازه پرواز، بهانه بوده و دلیل اصلی آن نگرانی آمریکا از موفقیت خیزش شیعیان بوده است.<ref name=":1" /> با پرواز بالگردها، کشتار شیعیان جنوب آغاز شد. | از سويى كردها نيز در شمال عراق مناطق كردنشين را از دست نيروهاى صدام خارج كردند. این انقلاب بیشتر به صورت خودجوش عمل می‌کرد و نمی‌توان آن را به نام هیچ‌یک از گروه‌ها و احزاب ثبت کرد. يكى از عوامل پيروزى‌هاى اوليه اين انقلاب، دستور ممنوعيت پرواز هواپيماهاى عراقى توسط آمريكا بود كه طبق آن، از هرگونه پرواز هواپيما و بالگرد عراقى بر فراز عراق جلوگيرى مى‌شد.<ref name=":1">برنامه «بلاحدود»، شبكه الجزيره، با حضور عبدالله النفيسى، ١٨/٩/٢٠٠٢.</ref> پس از مدتی آمریکا به صدام اجازه داد بالگردهایش را به پرواز درآورد؛ دلیل این اجازه، خراب بودن راه‌های بازگشت سربازان عراقی از [[کویت]] اعلام شد.<ref>صدام؛ زندگى مخفى، ص۴٠٧.</ref> برخی بر این باورند که دلیلی اعلامی از طرف آمریکا برای اجازه پرواز، بهانه بوده و دلیل اصلی آن نگرانی آمریکا از موفقیت خیزش شیعیان بوده است.<ref name=":1" /> با پرواز بالگردها، کشتار شیعیان جنوب آغاز شد. | ||
تانك‌هاى ارتش عراق زير نظر حسين كامل، داماد صدام در حالى كه پرچم‌هايى با شعار «لا شيعة بعد اليوم»{{یادداشت|برگردان فارسی آن: «پس از امروز، ديگر شيعه‌اى باقى نخواهد ماند.»}} حمل مى‌كردند، عمليات نسل‌كشى شيعيان را آغاز كردند. به گفته على حسن المجيد، ارتش عراق طى سه هفته ٣٠٠هزار نفر را كشت. اين نسل‌كشى حتى برخى از طرف‌هاى غير سياسى شيعه | تانك‌هاى ارتش عراق زير نظر حسين كامل، داماد صدام در حالى كه پرچم‌هايى با شعار «لا شيعة بعد اليوم»{{یادداشت|برگردان فارسی آن: «پس از امروز، ديگر شيعه‌اى باقى نخواهد ماند.»}} حمل مى‌كردند، عمليات نسل‌كشى شيعيان را آغاز كردند. به گفته على حسن المجيد، ارتش عراق طى سه هفته ٣٠٠هزار نفر را كشت. اين نسل‌كشى حتى برخى از طرف‌هاى غير سياسى شيعه و غير شيعه را به حركت واداشت.<ref>شيعيان عرب؛ مسلمانان فراموش شده، ص٢١٢و٢١٣.</ref> | ||
==سرکوب انتفاضه== | ==سرکوب انتفاضه== | ||
با ربوده شدن آيت‌الله العظمى خوئى و حملات بالگردهای گارد رياست‌جمهورى به مردم و پس از آن ورود گارد رياست‌جمهورى به شهرهاى انقلابى و کشتار مردم، نیروهای بعثى بر اوضاع مسلط شده و انقلاب را در جنوب عراق سركوب كردند. برخی این سرکوب را با چراغ سبز بوش پدر دانسته‌اند. اين در حالى بود كه كمك نيروهاى بين‌المللى باعث شد تا گروه‌هاى معارض كرد، در مناطق خود اوضاع را به دست گيرند.<ref name=":3">پایگاه مؤسسة الخوئی الإسلامیة.</ref> مقتدی صدر، ایجاد اختلاف توسط برخی جریان‌ها و افراد در میان تشکل‌ها و هسته‌های مردمی بغداد را دلیل از دست رفتن بغداد و در نهایت سیطره دوباره صدام بر عراق معرفی کرده است. پس از این شکست، خانه‌ها ویران، مردم قلع و قمع و جنایات صدام فزونی یافت.<ref name=":3" /> یکی دیگر از علت‌های شکست انقلاب، بی‌برنامه‌گی بود؛ به گزارش محمد یعقوبی، مسئول حزب فضیله و از نزدیکان سید محمد صدر، پس از تصرف نجف توسط انقلابی‌ها، هیچ کس درباره مرحله بعدی انتفاضه چیزی نمی‌دانست و تمام نمازهای جماعت، جز نماز سید محمد صدر که در حرم برگزار می‌شد، تعطیل شده بود. محمد یعقوبی، نبود رویکرد واحد و مشخص برای سرایت انقلاب به بغداد و دیگر استان‌ها را از دیگر علت‌های شکست انقلاب دانسته است.<ref name=":2" /> | با ربوده شدن آيت‌الله العظمى خوئى و حملات بالگردهای گارد رياست‌جمهورى به مردم و پس از آن ورود گارد رياست‌جمهورى به شهرهاى انقلابى و کشتار مردم، نیروهای بعثى بر اوضاع مسلط شده و انقلاب را در جنوب عراق سركوب كردند. برخی این سرکوب را با چراغ سبز بوش پدر دانسته‌اند. اين در حالى بود كه كمك نيروهاى بين‌المللى باعث شد تا گروه‌هاى معارض كرد، در مناطق خود اوضاع را به دست گيرند.<ref name=":3">پایگاه مؤسسة الخوئی الإسلامیة.</ref> مقتدی صدر، ایجاد اختلاف توسط برخی جریان‌ها و افراد در میان تشکل‌ها و هسته‌های مردمی بغداد را دلیل از دست رفتن بغداد و در نهایت سیطره دوباره صدام بر عراق معرفی کرده است. پس از این شکست، خانه‌ها ویران، مردم قلع و قمع و جنایات صدام فزونی یافت.<ref name=":3" /> یکی دیگر از علت‌های شکست انقلاب، بی‌برنامه‌گی بود؛ به گزارش محمد یعقوبی، مسئول حزب فضیله و از نزدیکان سید محمد صدر، پس از تصرف نجف توسط انقلابی‌ها، هیچ کس درباره مرحله بعدی انتفاضه چیزی نمی‌دانست و تمام نمازهای جماعت، جز نماز سید محمد صدر که در حرم برگزار می‌شد، تعطیل شده بود. محمد یعقوبی، نبود رویکرد واحد و مشخص برای سرایت انقلاب به بغداد و دیگر استان‌ها را از دیگر علت‌های شکست انقلاب دانسته است.<ref name=":2" /> | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==پس از انتفاضه== | ==پس از انتفاضه== | ||
پس از شكست انتفاضه ١٩٩١م. و استقرار دوباره صدام و در حالى كه حوزه نجف سكوت خود را شكسته بود، فشارها بر حوزه نجف بیشتر شد. رژيم بعث، سعی کرد با مطرح کردن مرجعيت عربى، در مقابل مراجع ايرانى، شكافى را در نهاد مرجعيت به وجود آورد.<ref>١٩. Gilles kepel, p٢٣٢</ref> با درگذشت آیت‌الله خویی و ترور برخی از بزرگان حوزه مانند آیت‌الله غروی و بروجردی، کار برای انقلابیان سخت‌تر شده و آیت‌الله سیستانی، به عنوان رهبر جدید حوزه علمیه نجف، رهبری آن دوران را به عهده گرفت.<ref>اسلام السياسى فى العراق بعد سقوط صدام حسين, ص٨۶.</ref> | پس از شكست انتفاضه ١٩٩١م. و استقرار دوباره صدام و در حالى كه حوزه نجف سكوت خود را شكسته بود، فشارها بر حوزه نجف بیشتر شد. رژيم بعث، سعی کرد با مطرح کردن مرجعيت عربى، در مقابل مراجع ايرانى، شكافى را در نهاد مرجعيت به وجود آورد.<ref>١٩. Gilles kepel, p٢٣٢</ref> با درگذشت آیت‌الله خویی و ترور برخی از بزرگان حوزه مانند آیت‌الله غروی و بروجردی، کار برای انقلابیان سخت‌تر شده و آیت‌الله سیستانی، به عنوان رهبر جدید حوزه علمیه نجف، رهبری آن دوران را به عهده گرفت.<ref>اسلام السياسى فى العراق بعد سقوط صدام حسين, ص٨۶.</ref> | ||
==نقش عالمان== | ==نقش عالمان== | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۴: | ||
==نقض حقوق بشر== | ==نقض حقوق بشر== | ||
در گزارش سازمان ملل متحد، درصد تعداد کشتههای عراق در باالترین رتبه جهانی قرار دارد و در این میان کربال بیشترین تعداد کشته، اسیر و مفقود االثر را در میان شهرهای عراق داشته است. | |||
جنایات حزب بعث در روزهای انتفاضه، اعلامیه جهانی حقوق بشر (1984م)، پیمان تحریم نسل کشی (1946م) و بیانیه حمایت از بیماران و زخمیان (1949م)، را نقض کرد. برخی از موارد نقض حقوق بشر توسط [[صدام]] در انتفاضه شعبانیه عبارت است از: | جنایات حزب بعث در روزهای انتفاضه، اعلامیه جهانی حقوق بشر (1984م)، پیمان تحریم نسل کشی (1946م) و بیانیه حمایت از بیماران و زخمیان (1949م)، را نقض کرد. برخی از موارد نقض حقوق بشر توسط [[صدام]] در انتفاضه شعبانیه عبارت است از: | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۵: | ||
تعقیب فعالان سیاسی تا بیرون مرزها در [[آل سعود|سعودیه]] و [[اردن]] ادامه داشت و در نتیجه، همه آنان بازداشت و پس از بازگرداندن به عراق، اعدام شدند. | تعقیب فعالان سیاسی تا بیرون مرزها در [[آل سعود|سعودیه]] و [[اردن]] ادامه داشت و در نتیجه، همه آنان بازداشت و پس از بازگرداندن به عراق، اعدام شدند. | ||
==ویرانی مزارها== | ==ویرانی و هتک مزارها== | ||
در اثنای انتفاضه، قبر مؤمنان در [[قبرستان وادی السلام|وادی السّلام]] و مرقد [[سید ابوالحسن اصفهانی]] و آیت الله حکیم و [[عبدالله مامقانی]] مورد اصابت خمپاره و موشک قرار گرفت.<ref>نقش نجف اشرف در تمدن بشری، ج۲،ص۳۶۹.</ref> | در اثنای انتفاضه، حرم های [[آستان مقدس امام حسین(ع)|امام حسین(ع)]] و [[آستان مقدس امام علی(ع)|امام علی(ع)]] توسط نظام بعث گلوله‌باران شد.<ref name=":4" /> درب اصلی حرم امام حسین(ع) در سمت قبله از جا کنده شد. تکه‌های طلا و نقره درب و دیوار حرم که بر اثر اصابت گلوله خمپاره و مسلسل از جا کنده شده و پراکنده روی زمین ریخته، نصیب فرماندهان بعثی میشود. همه این موارد، درباره حرم حضرت عباس(ع) تکرار شد؛ شبکه ضریح او، مورد هتک قرار گرفت. نیروهای بعثی و گارد ریاست جمهوری به نام‌های [[اهل بیت|معصومان(ع)]] که در جاهای گوناگون حرم نقش بسته، شلیک میکردند. حسین کامل، داماد صدام وارد حرم امام حسین(ع) شده، در برابر بارگاه او ایستاده و فریاد میکشد: «من حسینم و تو نیز حسینی! به زودی مشخص خواهد شد چه کسی غالب و چه کسی مغلوب است!» سپس به یکی از افسرانش که از اهالی موصل است، دستور میدهد تا گلوله توپی به سمت ضریح امام حسین(ع) شلیک کند؛ او سرپیچی کرده، خود را اهل موصل و ملتزم به باورهای شناخته شده دانسته و حرم امام حسین(ع)را مسجدی از مسجدهای خدا می‌دند. معاون حسین کامل نیز از دستور وی سرپیچی میکند. حسین کامل، با سلاح کمری خود هر دو افسر را کشته و خود سوار بر تانکی شده، به سوی حرم امام حسین(ع) حرکت میکند و به افسر درجه‌دار دیگری دستور میدهد تا به سوی حرم حضرت عباس(ع) شلیک کند. | ||
به دستور حسین کامل درهای حرم امام حسین(ع) به روی مردمی که در آن پناه گرفته‌اند، بسته میشود. به گفته شاهدان، حسین کامل در وسط صحن میایستد و فریاد میکشد: «هرکس میخواهد زنده بماند، در کنار من بایستد و هر کس میخواهد بمیرد، در کنار ضریح حسین بایستد تا او نجاتش دهد!» پیرمردی از بین جمعیت بیرون آمده، در کنار ضریح میایستد. به دنبالش زنی به همراه کودکی آمده و در کنار پیرمرد قرار میگیرند. حسین کامل دستور میدهد تا دربهای حرم را باز کنند. جمعیت حاضر بیرون رفته و آن سه تن در کنار ضریح به شهادت میرسند. حسین کامل سه روز در حرم امام حسین(ع) ماند و در این مدت با کفش به روضه منوره حسینی آمد و شد داشت.<ref>انتفاضه شعبانیه در کربلا، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۷۸-۲۰۲۰؛ با استفاده از کتابهای: انتفاضه شعبانیه، نوشته صفاءالدین تبرّائیان؛ الانتفاضة الشعبانیة فی کربلا، نوشته سید سلمان هادی طعمه؛ لازم به ذکر است استاد آل طعمه دست نوشت اثر خود را به تحریریه فصلنامه فرهنگ زیارت سپرد و در این نوشتار، منتخبی از این اثر به فارسی برگردان شد.</ref> | |||
قبر مؤمنان در [[قبرستان وادی السلام|وادی السّلام]] و مرقد [[سید ابوالحسن اصفهانی]] و آیت الله حکیم و [[عبدالله مامقانی]] مورد اصابت خمپاره و موشک قرار گرفت.<ref name=":4">نقش نجف اشرف در تمدن بشری، ج۲،ص۳۶۹.</ref> | |||
==روزشمار انتفاضه در نجف== | ==روزشمار انتفاضه در نجف== | ||