اسکان در حج: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۱۴]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363}} | {{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۱۴]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363}} | ||
اسکان حج‌گزاران در مکه و مدینه | '''اسکان در مکه'''، اسکان حج‌گزاران در مکه و مدینه | ||
==پیشینه اسکان در مکه== | ==پیشینه اسکان در مکه== | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
بر اساس گزارش‌های تاریخی، ساخت محل‌هایی جهت اسکان حج‌گزاران، طی قرون پنجم و ششم قمری ادامه داشته است. از جمله، حجاج عراق و خراسان و ماوراءالنهر با رسیدن به مکه، در خانه‌هایی که برای آنها در نظر گرفته شده بود، اسکان می‌یافتند.<ref>. سفر نامه ناصر خسرو، ص122؛ رقابت عباسیان و فاطمیان، ص108.</ref> توصیف این کاروانسراها و مقایسه سطح کیفی آنها از جمله وجود چاه آب، در کتب تاریخی یافت می‌شود. بر پایه این گزارش‌ها مسافران این کاروانسراها نیز متفاوت بوده و اشخاص ثروتمند، اهل علم و محترمین در کاروانسراهای خاصی سکونت می‌یافتند و اهل مکه نیز برای برخی از این مسکن‌ها، خیرات و هدایایی همانند میوه‌های تازه اختصاص می‌دادند.<ref>. رحله ابن بطوطه، ج1، ص392.</ref> نمونه ای از این اماکن، مدرسه قایتبای بود که در ایام موسم، محل اسکان حج‌گزاران می‌گردید و به اسکان امراء و شخصیتهای دولتی اختصاص داشت.<ref>. الإعلام بأعلام بیت الله الحرام، ص231، 237.</ref> | بر اساس گزارش‌های تاریخی، ساخت محل‌هایی جهت اسکان حج‌گزاران، طی قرون پنجم و ششم قمری ادامه داشته است. از جمله، حجاج عراق و خراسان و ماوراءالنهر با رسیدن به مکه، در خانه‌هایی که برای آنها در نظر گرفته شده بود، اسکان می‌یافتند.<ref>. سفر نامه ناصر خسرو، ص122؛ رقابت عباسیان و فاطمیان، ص108.</ref> توصیف این کاروانسراها و مقایسه سطح کیفی آنها از جمله وجود چاه آب، در کتب تاریخی یافت می‌شود. بر پایه این گزارش‌ها مسافران این کاروانسراها نیز متفاوت بوده و اشخاص ثروتمند، اهل علم و محترمین در کاروانسراهای خاصی سکونت می‌یافتند و اهل مکه نیز برای برخی از این مسکن‌ها، خیرات و هدایایی همانند میوه‌های تازه اختصاص می‌دادند.<ref>. رحله ابن بطوطه، ج1، ص392.</ref> نمونه ای از این اماکن، مدرسه قایتبای بود که در ایام موسم، محل اسکان حج‌گزاران می‌گردید و به اسکان امراء و شخصیتهای دولتی اختصاص داشت.<ref>. الإعلام بأعلام بیت الله الحرام، ص231، 237.</ref> | ||
اهمیت اسکان حاجیان و ساخت محلی برای سکونت آنها، موجب شد شخصیت‌ها و خاندان‌های معروفی به ساخت سکونت‌گاه برای حجاج بپردازند و از همین رو در گزارش‌های تاریخی مورد تمجید قرار گرفتند. جواد اصفهانی* ( | اهمیت اسکان حاجیان و ساخت محلی برای سکونت آنها، موجب شد شخصیت‌ها و خاندان‌های معروفی به ساخت سکونت‌گاه برای حجاج بپردازند و از همین رو در گزارش‌های تاریخی مورد تمجید قرار گرفتند. جواد اصفهانی* (م. ۵۵۸ق) از بانیان برخی فعالیتهای مذهبی و خیرخواهانه به صاحب رباط عجم شهرت یافت.<ref>. موسوعه مرآة الحرمین ج3، ص18.</ref> ابراهیم بن محمد بن ابراهیم اصفهانی (م.۷۵۶ق) معروف به العز اصفهانی به سال ۷۴۹ق. کاروانسرایی را برای فقیران،<ref>. العقد الثمین، ج1، ص284.</ref> امیر زین الدین فرامرز محمود افزری کاروانسرایی برای صوفیان غریب،<ref>. شفاء الغرام، ج1، ص432؛ اتحاف الوری، ج3، ص31-32.</ref> عبدالعزیز بن علی بن عثمان اصفهانی، معروف به عجمی (م.۷۶۴ق) مکانی را برای زائران در راه مانده<ref>. العقد الثمین، ج5، ص91-92.</ref> و محمد بن علی گیلانی، معروف به خواجه پیر محمد گیلانی (زاده ۸۰۸ق) کاروانسرا و موقوفاتی ایجاد کردند. همچنین در دوره ایوبیان، کاروانسراهای متعددی برای صوفیان ساخته شد. از نکات جالب توجه طی این قرون، ساخت خانه‌ها یا کاروانسراهایی جهت اسکان زائران منطقه‌ای خاص از سوی متمکنان آن منطقه بود. به گزارش فاسی در مجموع تعداد اماکن سکونت حاجیان تا سال ۸۳۲ ق. به۷۵ کاروانسرا و ۱۱ مدرسه رسید.<ref>. شفاء الغرام، ج1، ص435.</ref> (← کاروانسرا) | ||
در دوره عثمانی (حک: ۶۹۹ تا ۱۳۴۲ق) به جهت نظم اداری حاکم بر عثمانیان، اسکان حج‌گزاران نیز قوانین خاصی یافت. عدم امکان اقامت طولانی مدت در مکه، تشویق به ترک شهر پس از اتمام اعمال و ممانعت از مجاورت مگر برای مریضان یا بازماندگان از مناسک حج، از این جمله است.<ref>- Kanunnamesi’nin dördüncü maddesinin uygulanmasiFî 16 L. sene 1310 ve fî 21 Nisan sene 1309 / [3 Mayis 1893]Hicaz Valisi ve Yaver-i EkremSD, 2261/2</ref> در این دوران مشکلی از جهت سکونت کاروانهای حج نبوده و کاروانها در مسکن مناسب جا داده می‌شدند.<ref>. موسوعه مرآة الحرمین، ج1، ص125؛ مرآة الحرمین، ج1، ص384.</ref> همچنین اسنادی از سکونت و پذیرایی از فقرا و دراویش از جمله اسکان حجاج فقیر بخارا، افغانستان و ازبک و اطعام ایشان و بازسازی تکیه آنها از سوی حکومت عثمانی ثبت شده است.<ref>. میقات حج، ش54، ص187، «حجاج ترکستان، راه‌ها و دشواری‌ها».</ref> | در دوره عثمانی (حک: ۶۹۹ تا ۱۳۴۲ق) به جهت نظم اداری حاکم بر عثمانیان، اسکان حج‌گزاران نیز قوانین خاصی یافت. عدم امکان اقامت طولانی مدت در مکه، تشویق به ترک شهر پس از اتمام اعمال و ممانعت از مجاورت مگر برای مریضان یا بازماندگان از مناسک حج، از این جمله است.<ref>- Kanunnamesi’nin dördüncü maddesinin uygulanmasiFî 16 L. sene 1310 ve fî 21 Nisan sene 1309 / [3 Mayis 1893]Hicaz Valisi ve Yaver-i EkremSD, 2261/2</ref> در این دوران مشکلی از جهت سکونت کاروانهای حج نبوده و کاروانها در مسکن مناسب جا داده می‌شدند.<ref>. موسوعه مرآة الحرمین، ج1، ص125؛ مرآة الحرمین، ج1، ص384.</ref> همچنین اسنادی از سکونت و پذیرایی از فقرا و دراویش از جمله اسکان حجاج فقیر بخارا، افغانستان و ازبک و اطعام ایشان و بازسازی تکیه آنها از سوی حکومت عثمانی ثبت شده است.<ref>. میقات حج، ش54، ص187، «حجاج ترکستان، راه‌ها و دشواری‌ها».</ref> | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
علی‌رغم کنترل جدی کشور عربستان در مورد قرارداد اسکان حاجیان قبل از ورود به این کشور، در سال ۱۴۲۹ق. یکصد حاجی از کشور بورکینافاسو به دلیل تقلبی بودن قرارداد اسکان، ۱۷ ساعت در محل استقبال از حجاج متوقف شدند و نهایتا در یکی از مساکن خیریه، اقامت داده شدند. مسئولان حج عربستان، تحقیقات ویژه‌ای درباره چگونگی ورود این افراد به عربستان، بدون در اختیار داشتن قرارداد اسکان، انجام دادند.<ref>. حج 29، ص513.</ref> در عین حال حجاج فاقد مجوز از مشکلات عربستان ذکر شده‌اند<ref>- http://www.mehrnews.com/TextVersionDetail/1734645</ref> که کارتن خوابی آنها در اطراف مسجدالحرام و در مشاعر منظره نامناسبی به حج داده است و دولت عربستان تلاشهای متعددی برای بهبود این وضعیت نابسامان صورت می‌دهد.<ref>. نشریه زائر، ش5، ص2، «تأکید وزیر حج عربستان بر تکمیل آمادگیها برای حج امسال».</ref> | علی‌رغم کنترل جدی کشور عربستان در مورد قرارداد اسکان حاجیان قبل از ورود به این کشور، در سال ۱۴۲۹ق. یکصد حاجی از کشور بورکینافاسو به دلیل تقلبی بودن قرارداد اسکان، ۱۷ ساعت در محل استقبال از حجاج متوقف شدند و نهایتا در یکی از مساکن خیریه، اقامت داده شدند. مسئولان حج عربستان، تحقیقات ویژه‌ای درباره چگونگی ورود این افراد به عربستان، بدون در اختیار داشتن قرارداد اسکان، انجام دادند.<ref>. حج 29، ص513.</ref> در عین حال حجاج فاقد مجوز از مشکلات عربستان ذکر شده‌اند<ref>- http://www.mehrnews.com/TextVersionDetail/1734645</ref> که کارتن خوابی آنها در اطراف مسجدالحرام و در مشاعر منظره نامناسبی به حج داده است و دولت عربستان تلاشهای متعددی برای بهبود این وضعیت نابسامان صورت می‌دهد.<ref>. نشریه زائر، ش5، ص2، «تأکید وزیر حج عربستان بر تکمیل آمادگیها برای حج امسال».</ref> | ||
=== اسکان شهروندان عربستان === | ===اسکان شهروندان عربستان=== | ||
با توجه به محدودیت مسکن مناسب در موسم حج، شهروندان عربستانی و مسلمانان مقیم در عربستان هر ۵ سال یکبار اجازه تشرف به حج را دارند<ref>. میقات حج، ش28، ص216؛ میقات حج، ش22، ص208، «نگاهی به مطبوعات عربستان».</ref> و قبل از موسم حج باید مجوز دریافت کنند.<ref>. حج 27، ص129.</ref> مؤسسات حج، مسئول امور حجاج داخلی هستند و هزینه اسکان هر نفر ۲۰۰ریال عربستان است.<ref>. میقات حج، ش22، ص208، «نگاهی به مطبوعات عربستان».</ref> | با توجه به محدودیت مسکن مناسب در موسم حج، شهروندان عربستانی و مسلمانان مقیم در عربستان هر ۵ سال یکبار اجازه تشرف به حج را دارند<ref>. میقات حج، ش28، ص216؛ میقات حج، ش22، ص208، «نگاهی به مطبوعات عربستان».</ref> و قبل از موسم حج باید مجوز دریافت کنند.<ref>. حج 27، ص129.</ref> مؤسسات حج، مسئول امور حجاج داخلی هستند و هزینه اسکان هر نفر ۲۰۰ریال عربستان است.<ref>. میقات حج، ش22، ص208، «نگاهی به مطبوعات عربستان».</ref> | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
}} | }} | ||
*اتحاف | *'''اتحاف الوری'''، عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۸ق. | ||
*اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، محمد بن عبدالله الازرقی( | *'''اخبار مکه و ما جاء فیها من''' الآثار، محمد بن عبدالله الازرقی(م.۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح ملحس، مکه، دارالثقافه، ۱۴۱۵ق. | ||
*اخبار مکه فی قدیم الدهر و | *'''اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه'''، محمد بن اسحق الفاکهی (م.۲۷۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دارخضر، ۱۴۱۴ق. (جغرافی، ط۲، مکتبة اسدی، ۱۴۲۴ق) | ||
*ارمغان | *'''ارمغان حج'''، علی مقدم، تهران، عطایی، ۱۳۵۶ش. | ||
*الاعلام باعلام بیت الله | *'''الاعلام باعلام بیت الله الحرام'''، محمد بن احمد النهروالی (م.۹۹۰ق)، تحقیق سعید عبدالفتاح و هشام عبدالعزیز عطا، مکه، مکتبه التجاریه مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق. | ||
*با کاروان ابراهیم در سال | *'''با کاروان ابراهیم در سال ۷۱'''، رسول جعفریان و محمد علی خسروی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۷۱ش. | ||
*با کاروان صفا در سال | *'''با کاروان صفا در سال ۸۲'''، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۳ش. | ||
*برکات سرزمین | *'''برکات سرزمین وحی'''، محمد محمدی ری شهری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۳ش. | ||
*بسوی خدا | *'''بسوی خدا می‌رویم'''، سید محمود طالقانی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۱ش. | ||
*به سوی ام | *'''به سوی ام القری'''، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۷۳ش. | ||
*پنجاه سفرنامه حج | *'''پنجاه سفرنامه حج قاجاری'''، به کوشش رسول جعفریان، تهران، نشر علم، ۱۳۸۹ش. | ||
*التاریخ القویم لمکه و بیت الله | *'''التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم'''، محمد طاهر الکردی، تصحیح عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق. | ||
*تفسیر شاهی (آیات الاحکام)، ابوالفتح بن مختوم جرجانی ( | *'''تفسیر شاهی (آیات الاحکام)'''، ابوالفتح بن مختوم جرجانی (م.۹۷۶ق)، به کوشش اشراقی، تهران، نوید، ۱۳۶۲ش. | ||
*تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ | *'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵–۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش. | ||
*حج | *'''حج ۲۵'''، گزارشی از حج گزاری سال ۱۴۲۵ قمری برابر با سال ۱۳۸۳ شمسی، رضا مختاری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۴ش.. | ||
*حج | *'''حج ۲۷'''، حسن مهدویان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | ||
*حج | *'''حج ۲۸'''، رضا بابائی و علی اکبر جوانفکر، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۷ش. | ||
*حج | *'''حج ۲۹'''، گزارش حج سال ۱۴۲۹ه.ق، حجت الله بیات و سید حسین اسحاقی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۸ش. | ||
*حج در ادب | *'''حج در ادب فارسی'''، خلیل الله یزدانی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۷۹ش. | ||
*حج | *'''حج نیکان'''، علی احمدی میانجی ـ عبدالرحیم اباذری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۹۰ش. | ||
*خاطرات | *'''خاطرات حج'''، محمد عظیمی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی دهخدا، ۱۳۶۳ش. | ||
*رحله ابن بطوطه (ت‍ح‍ف‍ه ال‍ن‍ظار فی غ‍رائ‍ب الام‍ص‍ار و ع‍ج‍ائ‍ب الاس‍ف‍ار)، ابن بطوطه ( | *'''رحله ابن بطوطه (ت‍ح‍ف‍ه ال‍ن‍ظار فی غ‍رائ‍ب الام‍ص‍ار و ع‍ج‍ائ‍ب الاس‍ف‍ار)'''، ابن بطوطه (م.۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق. | ||
*رحلة | *'''رحلة الحجاز'''، ابراهیم المازنی، قاهره، کلمات عربیه. | ||
*رقابت عباسیان و فاطمیان در سیادت بر حرمین شریفین قرن پنجم و ششم هجری: سلیمان | *'''رقابت عباسیان و فاطمیان در سیادت بر حرمین شریفین قرن پنجم و ششم هجری: سلیمان الخراشیه'''، ترجمه رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۵ش. | ||
*سفرنامه منظوم | *'''سفرنامه منظوم حج'''، بانوی اصفهانی، به کوشش رسول جعفریان، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۶ش. | ||
*سفرنامه ناصر | *'''سفرنامه ناصر خسرو'''، ناصر خسرو (م.۴۸۱ق)، تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران، زوار، ۱۳۸۱ش. | ||
*الشرح | *'''الشرح الکبیر'''، عبدالرحمن بن قدامه (م.۶۸۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه. | ||
*شرح وظایف مدیران و عوامل خدماتی | *'''شرح وظایف مدیران و عوامل خدماتی ۱۳۷۶'''، مرکز تحقیقات حج، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۷۶ش. | ||
*شفاء الغرام باخبار البلد | *'''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (م.۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق. | ||
*العقد الثمین فی تاریخ البلد | *'''العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (م.۸۳۲ق) به کوشش محمد عبدالقادرعطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق. | ||
*العقد | *'''العقد الفرید'''، احمد بن محمد بن عبد ربه (۲۴۶–۳۲۸ق)، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق. | ||
* | *'''الکافی'''، محمد بن یعقوب کلینی (م.۳۲۹ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۵ش. | ||
*مأساة | *'''مأساة الزهرا'''، سید جعفر مرتضی عاملی، بیروت، دارالسیره، ۱۴۱۸ق. | ||
*مدیریت حج در کشورهای | *'''مدیریت حج در کشورهای اسلامی'''، اداره کل طرح و برنامه سازمان حج، ۱۳۸۷ش. | ||
*مرآة | *'''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا (م.۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق. | ||
* | *'''المعارف'''، ابن قتیبه دینوری (۲۱۳–۲۷۶ق)، به کوشش ثروت عکاشه، قم، انتشارات شریف الرضی، ۱۳۷۳ش. | ||
*المفصل فی تاریخ العرب قبل | *'''المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام'''، جواد علی عبیدی (۱۳۲۴–۱۴۰۸ق)، بیروت، دارالساقی، ۱۴۲۲ق. | ||
*من لایحضره | *'''من لایحضره الفقیه'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱–۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق. | ||
*موسوعه مرآة الحرمین | *'''موسوعه مرآة الحرمین الشریفین'''، ایوب صبری باشا (م.۱۲۹۰ق)، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق. | ||
*میقات حج (فصلنامه)، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت. | *'''میقات حج (فصلنامه)'''، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت. | ||
*نشریه | *'''نشریه زائر'''، بعثه مقام معظم رهبری. | ||
*نهج | *'''نهج البلاغه'''، شریف الرضی (م ۴۰۶ق)، شرح صبحی صالح، قم، دارالاسوه، ۱۴۱۵ق. | ||
*وفاء الوفاء باخبار | *'''وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی (م.۹۱۱ق)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||