حج پیاده: تفاوت میان نسخه‌ها

از احادیث بر می‌آید که حکمت پابرهنگی هنگام زیارت، تواضع و خشوع در برابر خداوند است.<ref>. الکافی، ج4، ص398؛ تهذیب، ج5، ص97.</ref> حج با پای برهنه از بارزترین نشانه‌های خضوع وتذلّل در پیشگاه خداوند به شمار رفته است<ref>. فقه الحج، ج2، ص66-67.</ref> همچنان که سفر حج با پای پیاده نمایانگر تواضع بنده و انقطاع او از مظاهر دنیا دانسته شده است.<ref>. اخلاق و آداب در حج، ص88؛ جرعه‌ای از صهبای حج، ص43.</ref>

در قرآن کریم در آیه ۲۷ سوره حج/۲۲ «یأتوک رجالا و علی کلّ ضامر»، از حج پیاده «رجالا» در برابر حج سواره «و علی کلّ ضامر» (سوار بر شتران باریک اندام [چالاک] یاد شده است. برخی مفسران تقدم آن را بر حج سواره در این آیه دلیل اهمیت و برتری آن بر حج سواره دانسته‌اند.<ref>. احکام القرآن، ج5، ص65؛ البرهان، ج3، ص249؛ زبدة البیان، ص224.</ref> در احادیث نیز به فضیلت حج پیاده تصریح شده است.<ref>. الاستبصار، ج2، ص141-142؛ الفصول المهمه، ج2، ص175-176.</ref> در روایات پیاده‌روی به سوی کعبه محبوب‌ترین عبادت نزد خداوند خوانده شده و پاداشی بزرگ برای حج پیاده ذکر شده است.<ref>. من لایحضره الفقیه، ج2، ص218؛ الخصال، ج1، ص35؛ المحاسن، ج1، ص70.</ref>

در روایتی از حضرت محمد(ص) برتری پیادگان در حج بر سواران به برتری ماه شب چهارده بر ستارگان تشبیه شده است<ref>. اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص398.</ref> نقل شده که امام صادق(ع) برای شماری از اصحاب خود که پیاده عازم مکه بودند، دعا فرمود.<ref>. المحاسن، ج2، ص355؛ وسائل الشیعه، ج11، ص408.</ref> بر پایه روایات امام مهدی(ع) نیز هر ساله با پای پیاده حج می‌گزارد.<ref>. الکافی، ج1، ص332؛ کمال الدین، ص472-473؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص32ـ33.</ref> از حج پیاده برخی عالمان هم نمونه‌هایی گزارش شده است.<ref>. النجوم الزاهره، ج9، ص327؛ مستدرکات اعیان الشیعه، ج3، ص68؛ موسوعه طبقات الفقهاء، ج3، ص84.</ref>

در فقه حنفی و حنبلی به استناد ذکر پیادگان پیش از سوارگان در آیه ۲۷ سوره حج/۲۲ و احادیث،<ref>. المستدرک، ج1، ص461.</ref> حج پیاده برتر از حج سواره به شمار رفته است<ref>. المبسوط، سرخسی، ج4، ص131؛ کشاف القناع، ج2، ص572-573؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص681.</ref>؛ ولی فقهای شافعی و مالکی به استناد حج سواره حضرت محمد(ص) حج سواره را برتر از حج پیاده دانسته‌اند.<ref>. المجموع، ج7، ص91؛ مواهب الجلیل، ج3، ص514-515؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص10.</ref> به تصریح شماری از منابع فقهی اختلاف نظر درباره فضیلت ادای حج پیاده در عمره نیز وجود دارد.<ref>. مواهب الجلیل، ج3، ص516.</ref>

در منابع فقهی بر پیاده بودن حج گزار هنگام ادای برخی عبادات مربوط به حج و عمره تأکید شده است. این عبادات عبارتند از:

==استطاعت بدون راحله==

از منظر فقیهان شافعی،<ref>. فتح العزیز، ج7، ص7-12؛ مغنی المحتاج، ج1، ص463؛ الحاوی الکبیر، ج4، ص13.</ref> حنفی<ref>. بدائع الصنائع، ج2، ص122؛ البحر الرائق، ج2، ص548؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص506.</ref> و حنبلی<ref>. الشرح الکبیر، ج3، ص170؛ کشاف القناع، ج2، ص450؛ الانصاف، ج3، ص402-403.</ref> ادای حجة الاسلام با پای پیاده بر کسی که توانایی تأمین وسیله نقلیه را ندارد واجب نیست مگر اینکه ـ به نظر شافعیان و حنبلیان ـ فاصله فرد تا مکه کمتر از مسافت قصر (شکسته شدن نماز) یا ـ به نظر حنفیان ـ حج گزار از اهالی مکه باشد. دلیل آنان تفسیر استطاعت به زاد (توشه) و راحله (وسیله نقلیه) در سخن حضرت محمد اکرم(ص) است. اما مالکیان<ref>. نک: بدائع الصنائع، ج2، ص122؛ مواهب الجلیل، ج3، ص457-458؛ البیان و التحصیل، ج4، ص12.</ref> و معدودی از فقهای امامی<ref>. المعتبر، ج2، ص752؛ منتهی المطلب، ج10، ص77؛ مناسک حج، ص10-12.</ref> انجام دادن حجة الاسلام را با پای پیاده بر کسی که توانایی راه رفتن داشته باشد، واجب شمرده‌اند، هرچند توانایی تهیه وسیله نقلیه را نداشته باشد. برخی مالکیان در این باره به آیه ۲۷ حج /۲۲استناد کرده‌اند.<ref>. البیان و التحصیل، ج4، ص12.</ref>

==حج و زیارت با پای برهنه==

بر پایه احادیث برهنه بودن پا هنگام ورود به حرم و نیز در حال طواف مشمول پاداش است و سیره معصومان نیز چنین بوده است.<ref>. المحاسن، ج1، ص68؛ الکافی، ج4، ص398، 412.</ref> بنا بر روایتی از حضرت محمد(ص)، هفتاد تن از حضرت محمدان الهی در حج گزاری خود به احترام حرم، مسیر ذی طوی تا مکه را با پای برهنه پیموده‌اند.<ref>. تلخیص الحبیر، ج7، ص275.</ref> به نظر برخی روایتگران از جای پای موجود در مقام ابراهیم نیز بر می‌آید که آن حضرت هنگام بنای کعبه و قرار گرفتن بر روی این سنگ پابرهنه بوده است.<ref>. مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص162.</ref>

بسیاری از فقهای امامی نذر حج با پای برهنه به شرط توانایی و ضرر نداشتن را صحیح شمرده و آن را منعقد می‌دانند.<ref>. ذخیرة المعاد، ج1، ق3، ص566؛ العروة الوثقی، ج4، ص524-525.</ref> به تصریح بسیاری از آنان وصیت به چنین حجی نیز نافذ است.<ref>. العروة الوثقی، ج4، ص588؛ مصباح الهدی، ج11، ص351-352؛ براهین الحج، ج2، ص194-195.</ref> ولی معدودی از آنان به استناد حدیثی ـ که در آن حضرت محمد(ص) زنی را که نذر کرده بود با پای برهنه عازم مکه شود، به سوار شدن بر مرکب امر فرمود ـ این نذر را نامشروع دانسته و بر آن‌اند که چنین نذری منعقد نمی‌شود.<ref>. الدروس الشرعیه، ج1، ص317؛ الرسائل العشر، ص196.</ref>

به نظر برخی فقهای اهل سنت التزام به نذر حج با پای برهنه ضروری نیست و نذرکننده می‌تواند با کفش مسیر حج را بپیماید.<ref>. مغنی المحتاج، ج4، ص364؛ حواشی الشروانی، ج10، ص89.</ref>

در منابع حدیثی و فقهی برهنه بودن پا در برخی از مقدمات یا واجبات حج و عمره مستحب شمرده شده است؛ از جمله:

افزون بر موارد یاد شده، پابرهنه بودن هنگام به جا آوردن برخی عبادات از جمله هنگام خارج شدن برای نماز عید فطر و نماز عید قربان و نیز نماز جمعه مستحب به شمار رفته است.<ref>. دعائم الاسلام، ج1، ص182؛ منتهی المطلب، ج6، ص44.</ref>

==پانویس==