الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه (کتاب): تفاوت میان نسخهها
←محتوا
(←محتوا) |
(←محتوا) |
||
خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
کتاب الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، دو گفتار اصلی دارد. | کتاب الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، دو گفتار اصلی دارد. | ||
گفتار اول بعد از | گفتار اول بعد از | ||
=== مقدمه === | |||
در مقدمه، از سبب تألیف و نام کتاب «الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة» که به معنای «گوهرهای گرانبها در محاسن و فضائل مدینه» است سخن گفته<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۰-۲۱.</ref> و به بیان معنای واژگانی و اصطلاحی «مدینه» پرداخته است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۰.</ref> | |||
=== گفتار اول === | |||
==== فضائل مدینه ==== | |||
در این بخش، به فضائل مدینه پرداخته شده<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۸-۳۹.</ref> و با استفاده از احادیث، بیش از ۲۵ فضیلت برای مدینه برشمرده شده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۸-۵۳.</ref> | |||
==== جغرافیای مدینه ==== | |||
پس از فضائل مدینه، به جغرافیای مدینه پرداخته شده است. برخی از موضوعات این بخش چنین است: وادیهای پرشمار مدینه، مانند [[وادی عقیق]]؛<ref>ص۱۴۲–۱۶۴.</ref> یازده چشمه؛ شش برکه و چاههای منسوب به [[حضرت محمد(ص)]] که ماجرای انتساب هر یک از آنها به حضرت محمد(ص) و معجزههای او در این زمینه بیان شده است. | |||
مباحث مرتبط با جغرافیای طبیعی و پوشش گیاهی از موضوعات پربسامد کتاب است. از | مباحث مرتبط با جغرافیای طبیعی و پوشش گیاهی از موضوعات پربسامد کتاب است. از خرمای مدینه به تفصیل سخن گفته شده و انواع انگور که در [[قبا]] به دست میآید معرفی شده است.<ref>ص۲۲۸–۲۴۶، ۱۹۰.</ref><ref group="یادداشت">به گفته نویسنده، نخلی در باغ سَرّاره وجود داشته که حضرت محمد(ص) از میوه آن خورده و به همین سبب مردم به آن [[تبرک]] جسته و خرمای آن را به گرانترین قیمت میخریدهاند؛ ولی در زمان او درخت خشک شده است.</ref><ref>ص۱۹۲–۱۹۴.</ref> مطالب مفصلی درباره درخت نخل و اجزاء آن، شیوه کاشت و نگهداری آن، انواع خرما مانند بلح، رطب و تمر و خواص طبی آنها بیان شده است.<ref>ص۲۲۸–۲۴۶.</ref><ref group="یادداشت">از جمله احادیثی در فضیلت و برکت نخل و خرما و خاصیت شفابخشی خرمای برنی و عجوه نقل شده و بهترین خرمای مدینه خرمای برنی دانسته شده که مردم به جهت تبرک آن را به گوشه و کنار جهان میبردهاند.</ref><ref>ص۲۲۸ و۲۴۲–۲۴۵.</ref> | ||
==== بناهای مدینه ==== | |||
بناهای مقدس این شهر پرداخته است. برخی از موضوعات این بخش چنین است: [[مسجد النبی(ص)]]، شامل [[گنبد]]، روضه، حجره، منبر و [[محراب]] نبوی(ص)؛<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۶۰-۱۱۱.</ref> دیگر مسجدها، مانند [[مسجد قبا]]،<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۷۳–۱۹۰.</ref> [[مسجد قبلتین]]،<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۳–۲۲۶.</ref> مساجد منسوب به [[امام علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه(س)]] در نزدیکی [[قبا]]؛<ref>ص۱۸۱.</ref> زیارتگاهها، مانند قبرستان [[بقیع]]<ref>ص۲۶۷–۲۶۹.</ref> و [[کوه احد]].<ref>ص۲۴۹–۲۵۸.</ref> | |||
====بارگاههای بقیع==== | |||
در این بخش، زیارت [[بقیع]] در هر روز به تأسی از حضرت محمد(ص) مستحب دانسته شده است.<ref>ص۲۷۹.</ref> او پس از معرفی قبرهای [[امامان(ع)]]، به گنبد و بارگاهی که در زمان وی بر مزار آنها وجود داشته اشاره کرده و آن را [[گنبد|گنبدی]] بلند با بنایی قدیمی معرفی کرده که دو در آن در هر شب و روز جمعه گشوده میشده است.<ref>ص۲۸۱.</ref> او همچنین ضمن معرفی قبور دیگر بقیع، از وجود بناها و گنبدهایی بر قبر عباس عموی پیامبر، [[ابراهیم بن محمد(ص)|ابراهیم پسر پیامبر]] و [[فاطمه بنت اسد]] یاد کرده است.<ref>ص۲۷۹، ۲۸۳–۲۸۴.</ref> | |||
==== شفاعت، توسل و تبرک ==== | |||
گزارشهای کتاب، حاکی از رواج آموزههایی مانند شفاعت، [[توسل]] و [[تبرک]] میان مردم مدینه از مذهبهای مختلف در آن دوره است. نویسنده [[زیارت حضرت محمد(ص)]] را نعمت بزرگ الهی دانسته و [[آداب زیارت]] را با سیره [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] منطبق دانسته است.<ref>ص۶۳–۶۵.</ref> او با استناد به نص قرآن<ref group="یادداشت">{{آیه|وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُوک فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحیماً | |||
}} و اگر آنان هنگامى كه [با ارتكاب گناه] به خود ستم كردند، نزد تو مىآمدند و از خدا آمرزش مىخواستند، و پيامبر هم براى آنان طلب آمرزش مىكرد، يقيناً خدا را بسيار توبهپذير و مهربان مىيافتند.</ref><ref>سوه نساء(۴)، آیه ۶۴؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۸۸.</ref> پذیرش استغفار و اجابت توبه در حرم نبوی را قطعی دانسته است.<ref>ص۸۴–۸۹.</ref> | |||
نویسنده به ماجرای خشکسالی مدینه و توسل مردم به قبر حضرت محمد(ص) و نزول باران فراوان اشاره کرده است<ref>ص۸۹.</ref> و تصریح کرده که در زمان او سنت مردم مدینه در چنین مواردی، گرد آمدن نزد حجره پیامبر(ص) برای دعا بوده است.<ref>ص۸۹–۹۰.</ref> وی نقل کرده که نگاه کردن به حجره و [[گنبد]] حرم پیامبر(ص) عبادت است، همچنانکه نگاه کردن به [[کعبه]] و [[امام علی(ع)]] عبادت است.<ref>ص۷۷–۷۸.</ref> | |||
نویسنده به سنت تعویض جامه حجره نبوی اشاره و بیان کرده که جامه پیشین برای تبرک میان خادمان حرم تقسیم میشود. به باور او، خارج کردن تربت حجره و [[مسجد النبی(ص)]] و سایر آثار آن برای تبرک جایز است؛ همچنانکه خارج کردن خاکها و سنگهای حرم [[مکه]] و برخی درختان آن و آب [[زمزم]] به جهت تبرک به اجماع عالمان جایز است.<ref>ص۱۰۰–۱۰۱.</ref> | |||
او بر سیره اهل بیت در بوسیدن و مس قبر حضرت محمد(ص) تأکید و موافقت برخی فقیهان و بزرگان اهل سنت مانند [[احمد بن حنبل]] را نقل کرده است. وی به گریه و عزاداری [[حضرت فاطمه(س)]] بر سر قبر پیامبر(ص) و برداشتن [[تربت]] و تبرک به آن نیز، استناد کرده است.<ref>ص۶۶.</ref> وی از تبرک جستن مردم به خانه سعد بن خثیمه به سبب خوابیدن پیامبر(ص) در آن یاد کرده است<ref>ص۱۸۱.</ref> و نیز از برخی فاضلان نقل کرده که دعا و توسل در روز [[عید قربان]] نزد قبر [[اسماعیل بن جعفر|اسماعیل پسر امام صادق(ع)]] در [[بقیع]] موجب روا شدن حاجات میشود.<ref>ص۳۲۴.</ref> | |||
نویسنده به | ====فضیلت اهلبیت(ع)==== | ||
نویسنده با استناد به آیات و روایات از فضیلت [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] و محبت به آنان سخن گفته و کلماتی از بزرگان و عالمان اهل سنت و نیز اشعار فراوان در مدح و منقبت اهل بیت و لزوم محبت و توسل به آنان ذکر کرده و بر عصمت عترت پیامبر(ص) با استناد به آیه تطهیر «إِنَّما یریدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهیرا» (احزاب/۳۳، ۳۳) و احادیثی چون حدیث ثقلین و حدیث سفینه نوح تأکید کرده است. همچنین با نقل روایتی مبنی بر پاکی حضرت فاطمه(س) و دوری آن حضرت و ذریه ایشان از آتش جهنم، امام زین العابدین(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) را از روشنترین مصداقهای اهلبیت(ع) شمرده است.<ref>ص۱۱۶–۱۲۲.</ref> | |||
===گفتار دوم=== | |||
=== گفتار دوم === | |||
گفتار دوم کتاب، به احوال و آداب و رسوم اهل مدینه در ایام مختلف سال اختصاص یافته است. مؤلف در بخش مربوط به هر ماه، حوادث مهم و سنتها و آداب و رسوم مردم مدینه در مناسبتهای مختلف را ذکر کرده است (ص۲۸۷–۳۲۵). | گفتار دوم کتاب، به احوال و آداب و رسوم اهل مدینه در ایام مختلف سال اختصاص یافته است. مؤلف در بخش مربوط به هر ماه، حوادث مهم و سنتها و آداب و رسوم مردم مدینه در مناسبتهای مختلف را ذکر کرده است (ص۲۸۷–۳۲۵). | ||
خط ۵۳: | خط ۵۶: | ||
محمد کبریت در کتاب خود افزون بر احادیث نبوی (برای نمونه، ص۴۶–۵۱، ۸۳، ۹۴–۹۶، ۱۷۸، ۲۰۲، ۲۶۷–۲۶۸)، روایات فراوانی نیز از اهل بیت علیهمالسلام نقل و بدانها استناد کرده است؛ از جمله روایاتی از امام علی(ع) (برای نمونه، ص۱۲۷، ۳۴۰)، امام حسن(ع) (ص۲۲۱، ۲۶۷)، امام باقر(ع) (ص۲۰۳، ۲۲۱) و امام صادق(ع) (ص۱۲۶–۱۲۷، ۱۳۹، ۲۰۳). | محمد کبریت در کتاب خود افزون بر احادیث نبوی (برای نمونه، ص۴۶–۵۱، ۸۳، ۹۴–۹۶، ۱۷۸، ۲۰۲، ۲۶۷–۲۶۸)، روایات فراوانی نیز از اهل بیت علیهمالسلام نقل و بدانها استناد کرده است؛ از جمله روایاتی از امام علی(ع) (برای نمونه، ص۱۲۷، ۳۴۰)، امام حسن(ع) (ص۲۲۱، ۲۶۷)، امام باقر(ع) (ص۲۰۳، ۲۲۱) و امام صادق(ع) (ص۱۲۶–۱۲۷، ۱۳۹، ۲۰۳). | ||
== چاپ == | بسیاری از گزارشهای تاریخی کتاب از ابنیه و امکنه و باغات و منابع آبی مدینه، حاصل مشاهدات شخصی محمد کبریت در قرن یازدهم است و حاوی آگاهیهای تاریخی از جمله درباره تغییرات بناها در دوران اوست. | ||
==چاپ== | |||
الجواهر الثمینة دو بار در سال ۱۴۱۷ق. یکی با تحقیق محمد حسن اسماعیل شافعی توسط انتشارات دارالکتب العلمیه در بیروت در ۲۴۸ صفحه و دیگری با تحقیق احمد سعید بن سلم در ۳۸۵ صفحه (بدون ذکر انتشارات و محل نشر) در قطع وزیری به چاپ رسیده است. ویژگی چاپ اخیر، تعلیقات مصحح درباره تغییرات دورة معاصر در مدینه از جمله تخریب آثار و مساجد مورد اشاره مؤلف (برای نمونه، ص ۱۰۴–۱۰۸، ۱۷۱، ۲۵۳، ۲۸۱، ۲۸۶) و بیان موقعیت فعلی اماکن مذکور در کتاب و اسامی کنونی آنها (برای نمونه، ص۹۲، ۹۸، ۱۴۴) و نیز افزودن ملحقاتی به کتاب مانند تعیین محدوده حرم مدینه توسط هیأتی متشکل از برخی علمای معاصر (ص۳۵۷–۳۶۴) است. | الجواهر الثمینة دو بار در سال ۱۴۱۷ق. یکی با تحقیق محمد حسن اسماعیل شافعی توسط انتشارات دارالکتب العلمیه در بیروت در ۲۴۸ صفحه و دیگری با تحقیق احمد سعید بن سلم در ۳۸۵ صفحه (بدون ذکر انتشارات و محل نشر) در قطع وزیری به چاپ رسیده است. ویژگی چاپ اخیر، تعلیقات مصحح درباره تغییرات دورة معاصر در مدینه از جمله تخریب آثار و مساجد مورد اشاره مؤلف (برای نمونه، ص ۱۰۴–۱۰۸، ۱۷۱، ۲۵۳، ۲۸۱، ۲۸۶) و بیان موقعیت فعلی اماکن مذکور در کتاب و اسامی کنونی آنها (برای نمونه، ص۹۲، ۹۸، ۱۴۴) و نیز افزودن ملحقاتی به کتاب مانند تعیین محدوده حرم مدینه توسط هیأتی متشکل از برخی علمای معاصر (ص۳۵۷–۳۶۴) است. | ||