الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
←ویژگی‌ها
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة'''، کتابی است نوشته محمد کبریت حسینی (۱۰۱۲–۱۰۷۰ق)، که | '''الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة'''، کتابی است نوشته محمد کبریت حسینی (۱۰۱۲–۱۰۷۰ق)، که به فضائل، مکان‌های تاریخی و مذهبی، جغرافیای شهر [[مدینه]] و رسوم و ویژگیهای مردم آن شهر پرداخته است. | ||
در این کتاب، | در این کتاب، بناهایی که در زمان نگارش آن (۱۰۴۸ق.) وجود داشته و امروزه تخریب شده است، توصیف شده‌اند. مانند [[حرم ائمه بقیع|حرم امامان بقیع]]، مزار [[اسماعیل بن جعفر|اسماعیل پسر امام صادق(ع)]] و دیگر بارگاه‌ها در قبرستان [[بقیع]]. | ||
در این کتاب، از رسوم مردم مدینه درباره [[زیارت]]، [[توسل]]، [[تبرک]] و شفاعت‌خواهی در بارگاه بزرگان گزارش شده است. نویسنده که [[مذهب حنفی|حنفی]] مذهب است، درستی و استحباب این رسوم را بر پایه سخن عالمان [[اهل سنت]]، روایات و قرآن اثبات کرده است. اثبات عصمت [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] و لزوم محبت به آنها از دیگر مطالب این کتاب است. نویسنده، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را از روشن‌ترین مصداق‌های اهل‌بیت(ع) شمرده است. | |||
الجواهر الثمینه، دو بار در سال ۱۴۱۷ق. با دو تحقیق متفاوت چاپ شده است، که در تحقیق «احمد سعید بن سلم» اگاهی‌هایی درباره وضعیت کنونی بناها | |||
از ویژگیهای کتاب، گزارش فضیلتها و محاسن مدینه با استفاده از آیات و روایات، امثال و حکم و اشعار، شناساندن آداب و رسوم و رفتار دینی مردم مدینه وبیان معارف همسو با [[شیعه]] است. نویسنده با توجه به علاقه اش به علوم زراعی، بخشی چشمگیر از گزارشهای خود را به وضعیت کشاورزی، باغها و منابع آبی مدینه در دوره زمانی خود اختصاص داده است. برخی حوادث طبیعی و غیرطبیعی حرمین و تغییرات و بازسازیهای اماکن و آثار اسلامی [[مکه]] و مدینه، که در زمان حیات نویسنده اتفاق افتاده در این کتاب گزارش شده‌اند. | |||
==نویسنده== | ==نویسنده== | ||
محمد بن عبدالله حسینی مدنی، معروف به | محمد بن عبدالله حسینی مدنی، معروف به «محمد کبریت»، تاریخ‌نگار، ادیب، شاعر و فقیه [[مذهب حنفی|حنفی]] است.<ref>نک: الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۲، پاورقی۱.</ref> او متولد [[مدینه]] بوده و به [[امام حسین(ع)]] نسب می‌برد.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۱۰.</ref> وی پس از حفظ قرآن، دانش‌های صرف، نحو، بلاغت، علوم طبیعی و عقلی را در مدینه آموخت.<ref name=":0" /> | ||
در سال ۱۰۳۹ق. به [[ترکیه]] سفر کرد و «سفرنامه رحلة الشتاء و الصیف» را نگاشت. وی از عالمان ترکیه، [[دمشق]] و قاهره دانش آموخت و در شعر و ادب مهارت یافت. او دارای تألیفات پرشماری در تاریخ و ادبیات است. یکی از آثار مرتبط او با مدینه، کتاب «نصر من الله و فتح قریب» درباره سرگذشت فاضلان مدینه است.<ref name=":0" /> وی در ۵۸ سالگی در مدینه درگذشت و در قبرستان [[بقیع]] دفن شد.<ref name=":0">خلاصة الاثر، ج4، ص28-31؛ سلافة العصر، ص256-258؛ هدیة العارفین، ج2، ص288؛ الاعلام، ج6، ص240.</ref> | |||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
کتاب الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، | کتاب الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، که نگارش آن در سال ۱۰۴۸ق. به پایان رسیده،<ref>ص۳۵۴.</ref> به بناها و مکان‌های مقدس [[مدینه]] و جغرافیای این شهر پرداخته و رسوم و ویژگیهای مردم آن را گزارش کرده است. نویسنده، به توصیف بارگاه‌هایی مانند حرم ائمه [[بقیع]] در زمان نگاشتن کتاب پرداخته، که امروزه تخریب شده‌اند. | ||
گفتار | این کتاب در یک مقدمه و دو گفتار به شرح زیر تنظیم شده است: | ||
===مقدمه=== | ===مقدمه=== | ||
در مقدمه، از سبب تألیف و نام کتاب «الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة» که به معنای «گوهرهای گرانبها در محاسن و فضائل مدینه» است سخن گفته<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۰-۲۱.</ref> و به بیان معنای واژگانی و اصطلاحی «مدینه» پرداخته است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۰.</ref> | در مقدمه، از سبب تألیف و نام کتاب «الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة» که به معنای «گوهرهای گرانبها در محاسن و فضائل مدینه» است سخن گفته<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۰-۲۱.</ref> و به بیان معنای واژگانی و اصطلاحی «مدینه» پرداخته است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۰.</ref> | ||
===گفتار | ===گفتار نخست=== | ||
====فضائل مدینه==== | ====فضائل مدینه==== | ||
| خط ۴۹: | خط ۵۴: | ||
===گفتار دوم=== | ===گفتار دوم=== | ||
==== | ====رسوم مردم مدینه==== | ||
در گفتار دوم، به احوال و آداب و رسوم مردم مدینه در ایام گوناگون پرداخته شده است. در این گفتار، در بخش مربوط به هر ماه، رویدادهای مهم، سنت‌ها، آداب و رسوم مردم مدینه در مناسبت‌ها ذکر شده است.<ref>ص۲۸۷–۳۲۵.</ref> | در گفتار دوم، به احوال و آداب و رسوم مردم مدینه در ایام گوناگون پرداخته شده است. در این گفتار، در بخش مربوط به هر ماه، رویدادهای مهم، سنت‌ها، آداب و رسوم مردم مدینه در مناسبت‌ها ذکر شده است.<ref>ص۲۸۷–۳۲۵.</ref> | ||
در پایان گفتار دوم، مطالبی درباره سال شمسی، فصل‌ها و ماه‌های آن، مشخصات نجومی هر یک از آنها و نیز چندین قاعده مربوط به هیئت و نجوم در شیوه محاسبه روزهای سال بیان شده است.<ref>ص۳۲۵–۳۳۳.</ref> | در پایان گفتار دوم، مطالبی درباره سال شمسی، فصل‌ها و ماه‌های آن، مشخصات نجومی هر یک از آنها و نیز چندین قاعده مربوط به هیئت و نجوم در شیوه محاسبه روزهای سال بیان شده است.<ref>ص۳۲۵–۳۳۳.</ref> | ||
==== ویژگیهای مردم مدینه ==== | ====ویژگیهای مردم مدینه==== | ||
در آخرین فصل کتاب، درباره مردم مدینه و ویژگیهای [[مجاور|مجاوران]] آن سخن گفته شده است.<ref>ص۳۳۴–۳۴۷.</ref> | در آخرین فصل کتاب، درباره مردم مدینه و ویژگیهای [[مجاور|مجاوران]] آن سخن گفته شده است.<ref>ص۳۳۴–۳۴۷.</ref> | ||
==ویژگی‌ها== | ==ویژگی‌ها== | ||
بسیاری از گزارشهای تاریخی کتاب از | * بسیاری از گزارشهای تاریخی کتاب از بناها و مکان‌ها، حاصل مشاهدات شخصی نویسنده در سده یازدهم قمری است و دارای آگاهی‌های تاریخی، از جمله تغییرات بناها در آن دوران است. | ||
* حکمتها، لطائف، نکات و داستان،<ref>برای نمونه، ص۴۳، ۱۲۷.</ref> مباحث قرآنی و حدیثی<ref>برای نمونه، ص۸۲–۸۹، ۲۲۱.</ref> و مسائل مربوط به علومی مانند نجوم،<ref>ص۱۸۴–۱۸۵، ۳۳۱–۳۳۲.</ref> پزشکی<ref>برای نمونه، ص۲۰۰–۲۰۴، ۲۳۷–۲۴۲.</ref> و کشاورزی<ref>برای نمونه، ص ۲۲۸–۲۴۶.</ref> در لابه‌لای مطالب کتاب فراوان وجود دارد. | |||
* نویسنده با اینکه [[مذهب حنفی|حنفی]] است، افزون بر احادیث نبوی(ص)،<ref>برای نمونه، ص۴۶–۵۱، ۸۳، ۹۴–۹۶، ۱۷۸، ۲۰۲، ۲۶۷–۲۶۸.</ref> روایات فراوانی نیز از [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] نقل کرده است؛ مانند روایاتی از [[امام علی(ع)]]،<ref>برای نمونه، ص۱۲۷، ۳۴۰.</ref> [[امام حسن(ع)]]،<ref>ص۲۲۱، ۲۶۷.</ref> [[امام باقر(ع)]]<ref>ص۲۰۳، ۲۲۱.</ref> و [[امام صادق(ع)]].<ref>ص۱۲۶–۱۲۷، ۱۳۹، ۲۰۳.</ref> | |||
==چاپ== | ==چاپ== | ||
الجواهر | کتاب الجواهر الثمینة، دو بار در سال ۱۴۱۷ق. به چاپ رسیده است؛ یک بار با تحقیق محمد حسن اسماعیل شافعی، توسط انتشارات دارالکتب العلمیه، در بیروت، در ۲۴۸ صفحه و بار دیگر با تحقیق احمد سعید بن سلم، در ۳۸۵ صفحه.<ref group="یادداشت">بدون ذکر انتشارات و محل نشر.</ref> | ||
< | در چاپ اخیر، تعلیقاتی توسط تصحیح‌کننده، درباره تغییرات دوره معاصر در مدینه، به آن افزوده شده است؛ برای نمونه، تخریب آثار و مساجدی که نویسنده به وجود آنها اشاره کرده<ref>برای نمونه، ص ۱۰۴–۱۰۸، ۱۷۱، ۲۵۳، ۲۸۱، ۲۸۶.</ref> و موقعیت کنونی مکان‌ها و نام‌های امروزی آنها بیان شده است.<ref>برای نمونه، ص۹۲، ۹۸، ۱۴۴.</ref> در این چاپ، ملحقاتی نیز به کتاب افزوده شده است؛ مانند تعیین محدوده حرم [[مدینه]]، توسط هیأتی متشکل از برخی عالمان معاصر.<ref>ص۳۵۷–۳۶۴.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||