Automoderated users، دیوانسالاران، checkuser، ناظمان (CommentStreams)، developer، Moderators، مدیران
۹٬۹۰۹
ویرایش
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
نام اصلی اثر به درستی مشخص نیست و از آن با عناوین رحله الکنانی،<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربیه، ص 102.</ref> یا الاسفار رحله ابن جبیر، اعتبار الناسک فی ذکر الآثار الکریمه والمناسک، تذکیر (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلۀ الی المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربیة، ج1، ص62.</ref> یاد کردهاند. این کتاب بارها به چاپ رسیده و به زبانهای انگلیسی و فرانسوی و فارسی ترجمه شده است. | نام اصلی اثر به درستی مشخص نیست و از آن با عناوین رحله الکنانی،<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربیه، ص 102.</ref> یا الاسفار رحله ابن جبیر، اعتبار الناسک فی ذکر الآثار الکریمه والمناسک، تذکیر (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلۀ الی المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربیة، ج1، ص62.</ref> یاد کردهاند. این کتاب بارها به چاپ رسیده و به زبانهای انگلیسی و فرانسوی و فارسی ترجمه شده است. | ||
== | ==ابن جبیر== | ||
{{اصلی|ابن جبیر}} | {{اصلی|ابن جبیر}} | ||
ابوالحسین محمد بن احمد مشهور به ابن جبیر، ادیب، از رجال دانش آموخته دیوان عصر خویش، شاعر و جهانگرد مالکی [[اندلس|اندلسی]] دهم ربیع الاول سال ۵۴۰ قمری، در شهر [[بلنسیه]]<nowiki/>اند[[اندلس|لس]] (مرکز بخش خودمختار Valencia در اسپانیای فعلی) به دنیا آمد و به سال ۶۱۴ قمری در [[مصر]] درگذشت. | ابوالحسین محمد بن احمد مشهور به ابن جبیر، ادیب، از رجال دانش آموخته دیوان عصر خویش، شاعر و جهانگرد مالکی [[اندلس|اندلسی]] دهم ربیع الاول سال ۵۴۰ قمری، در شهر [[بلنسیه]]<nowiki/>اند[[اندلس|لس]] (مرکز بخش خودمختار Valencia در اسپانیای فعلی) به دنیا آمد و به سال ۶۱۴ قمری در [[مصر]] درگذشت. | ||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
او سه بار به [[حج]] رفت. سفر اول او که شرح آن در سفرنامه او آمده است در سالهای ۵۷۸ تا ۵۸۱ قمری به طول انجامید.<ref>تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص 242-244، نشوارالمحاضره، ج 7، ص330، الرحلات المغربیه، ص102</ref> دومین سفر ابن جبیر از ربیع الاول ۵۸۵ تا ۱۳ شعبان ۵۸۷ قمری طول کشید.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص242.</ref> پس از بازگشت سالها در وطن ماند و وقتی همسرش عاتکۀ دختر ابوجعفر ورقشی وزیر درگذشت، تصمیم به سفر بعدی گرفت<ref>. التاریخ القویم، ج6، ص298.</ref> که از تاریخ دقیق آن اطلاعی در دست نیست. | او سه بار به [[حج]] رفت. سفر اول او که شرح آن در سفرنامه او آمده است در سالهای ۵۷۸ تا ۵۸۱ قمری به طول انجامید.<ref>تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص 242-244، نشوارالمحاضره، ج 7، ص330، الرحلات المغربیه، ص102</ref> دومین سفر ابن جبیر از ربیع الاول ۵۸۵ تا ۱۳ شعبان ۵۸۷ قمری طول کشید.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص242.</ref> پس از بازگشت سالها در وطن ماند و وقتی همسرش عاتکۀ دختر ابوجعفر ورقشی وزیر درگذشت، تصمیم به سفر بعدی گرفت<ref>. التاریخ القویم، ج6، ص298.</ref> که از تاریخ دقیق آن اطلاعی در دست نیست. | ||
==سبک | ==سبک نگارش== | ||
به باور پژوهشگران، سفرنامه، ابن جبیر به لحاظ دقت و نوع اطلاعات و روش و اسلوب ارائه و نگارش، اوج [[سفرنامه نویسی]] و مایۀ ارتقای ادب جغرافیایی عرب بوده است و رواج چنین نوشته هایی در [[اندلس]] با چنین ویژگیهایی، مرهون این سفرنامه است. شهرت ابن جبیر در محافل علمی اروپا نیز مرهون سفرنامۀ او و گزارشهای ارزشمند تاریخیش بوده و گویا همین سفرنامه توجه اهل ادب را به شعر او از میان آثار مشابه همعصرانش برانگیخته است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص241-242؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج3، ص205.</ref> | به باور پژوهشگران، سفرنامه، ابن جبیر به لحاظ دقت و نوع اطلاعات و روش و اسلوب ارائه و نگارش، اوج [[سفرنامه نویسی]] و مایۀ ارتقای ادب جغرافیایی عرب بوده است و رواج چنین نوشته هایی در [[اندلس]] با چنین ویژگیهایی، مرهون این سفرنامه است. شهرت ابن جبیر در محافل علمی اروپا نیز مرهون سفرنامۀ او و گزارشهای ارزشمند تاریخیش بوده و گویا همین سفرنامه توجه اهل ادب را به شعر او از میان آثار مشابه همعصرانش برانگیخته است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص241-242؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج3، ص205.</ref> | ||
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
ابن جبیر از روستاها، شهرها، جزائر، منازل، گذرگاهها و توقفگاههای بسیاری گذشته و اطلاعات جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی از آنها نقل کرده است. گاه حتی از شهرهایی که بدانها نرفته، اطلاعاتی به دست داده است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص243.</ref> | ابن جبیر از روستاها، شهرها، جزائر، منازل، گذرگاهها و توقفگاههای بسیاری گذشته و اطلاعات جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی از آنها نقل کرده است. گاه حتی از شهرهایی که بدانها نرفته، اطلاعاتی به دست داده است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص243.</ref> | ||
==اقتباسها از سفرنامه | ==اقتباسها از سفرنامه== | ||
از زمان نگارش سفرنامه ابن جبیر، این اثر همواره ماخذ بسیاری از نویسندگان و آثار تاریخی و جغرافیایی بوده است. [[ابن بطوطه]] (م.۷۷۹ق. ۱۳۶۹.) ضمن اقتباس بسیار از ابن جبیر، اعتراف کرده است که برخی توصیفات ابن جبیر چنان است که بهتر از آن نتوان آورد.<ref>. رحله ابن بطوطه، ج1، ص85، 88، 272.</ref> | از زمان نگارش سفرنامه ابن جبیر، این اثر همواره ماخذ بسیاری از نویسندگان و آثار تاریخی و جغرافیایی بوده است. [[ابن بطوطه]] (م.۷۷۹ق. ۱۳۶۹.) ضمن اقتباس بسیار از ابن جبیر، اعتراف کرده است که برخی توصیفات ابن جبیر چنان است که بهتر از آن نتوان آورد.<ref>. رحله ابن بطوطه، ج1، ص85، 88، 272.</ref> | ||
ابوالبقاء [[خالد بن سعید بلوی|خالد بن عیسی بَلوی]] (م. پس از ۷۶۷ق.) در سفرنامه [[تاج المفرق فی تحلیة علماء المشرق (کتاب)|تاج المفرق فی تَحلیۀ علماء المَشرق]]، [[ابومحمد عبدری]]، در سفرنامه اش<ref>. نک: رحله العبدری، ج1، ص218، 222، 319.</ref> [[مقری]] در [[نفح الطیب]]،<ref>. نفح الطیب، ج3، ص17، 21.</ref> [[فاسی]] در [[شفاء الغرام]]،<ref>. شفا الغرام، ج1، ص119، 150، 152.</ref> [[محمد بن عبد المنعم الحمیری]] در [[الروض المعطار فی خبر الاقطار]]<ref>. نک. الروض المعطار، ص197،199.</ref> از سفرنامه ابن جبیر استفاده کردهاند. | ابوالبقاء [[خالد بن سعید بلوی|خالد بن عیسی بَلوی]] (م. پس از ۷۶۷ق.) در سفرنامه [[تاج المفرق فی تحلیة علماء المشرق (کتاب)|تاج المفرق فی تَحلیۀ علماء المَشرق]]، [[ابومحمد عبدری]]، در سفرنامه اش<ref>. نک: رحله العبدری، ج1، ص218، 222، 319.</ref> [[مقری]] در [[نفح الطیب]]،<ref>. نفح الطیب، ج3، ص17، 21.</ref> [[فاسی]] در [[شفاء الغرام]]،<ref>. شفا الغرام، ج1، ص119، 150، 152.</ref> [[محمد بن عبد المنعم الحمیری]] در [[الروض المعطار فی خبر الاقطار]]<ref>. نک. الروض المعطار، ص197،199.</ref> از سفرنامه ابن جبیر استفاده کردهاند. | ||
==مسیر | ==مسیر سفر== | ||
==== از اندلس تا اسکندریه ==== | ==== از اندلس تا اسکندریه ==== | ||
سفرنامه با گزارش حرکت ابن جبیر و احمد بن حسّان پزشک و همسفر او روز هشتم شوال ۵۷۸ قمری از [[غرناطه]] آغاز میشود. آنان یک هفته بعد به [[سِبته]] (اسپانیایی: Ceuta شهری در اسپانیای فعلی و جنوب [[جبل الطارق]]) میرسند و با یک کشتی رومی به قصد [[اسنکدریه]] حرکت می کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص7-8</ref> در [[سردانیه]] ، [[اقریطش]] (Karn riti)؛ [[کرت]] و سرانجام [[اسکندریه]] توقف میکنند. <ref>رحله ابن جبیر، ص8-14</ref> | سفرنامه با گزارش حرکت ابن جبیر و احمد بن حسّان پزشک و همسفر او روز هشتم شوال ۵۷۸ قمری از [[غرناطه]] آغاز میشود. آنان یک هفته بعد به [[سِبته]] (اسپانیایی: Ceuta شهری در اسپانیای فعلی و جنوب [[جبل الطارق]]) میرسند و با یک کشتی رومی به قصد [[اسنکدریه]] حرکت می کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص7-8</ref> در [[سردانیه]] ، [[اقریطش]] (Karn riti)؛ [[کرت]] و سرانجام [[اسکندریه]] توقف میکنند. <ref>رحله ابن جبیر، ص8-14</ref> | ||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
ابن جبیر در ۴ ربیع الاخر از راه دریای سرخ به [[جده]] رسید. در همین سال در وصول بودجه دولت ایوبی تاخیر روی داده و شریف مُکثر بن عیسی، امیر مکه فرمان میدهد تنها در صورتی به حجاج اجازه حرکت به سوی [[مکه]] بدهند که ضامن یکدیگر شوند تا اگر نفقۀ [[صلاح الدین ایوبی|صلاح الدین]] نرسیده، آنان مالیات خود را پرداخت کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 54</ref> به همین دلیل ابن جبیر سزاوارترین شهرهای خدا را برای اینکه با تیغ بیدریغ پاک شود، شهرهای [[حجاز]] میداند <ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> و فتوای فقیهان [[اندلس]] بر ساقط بودن فریضه [[حج]] به دلیل رفتار بد حاکمان [[حجاز]] را اجتهادی درست می شمارد.<ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> | ابن جبیر در ۴ ربیع الاخر از راه دریای سرخ به [[جده]] رسید. در همین سال در وصول بودجه دولت ایوبی تاخیر روی داده و شریف مُکثر بن عیسی، امیر مکه فرمان میدهد تنها در صورتی به حجاج اجازه حرکت به سوی [[مکه]] بدهند که ضامن یکدیگر شوند تا اگر نفقۀ [[صلاح الدین ایوبی|صلاح الدین]] نرسیده، آنان مالیات خود را پرداخت کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 54</ref> به همین دلیل ابن جبیر سزاوارترین شهرهای خدا را برای اینکه با تیغ بیدریغ پاک شود، شهرهای [[حجاز]] میداند <ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> و فتوای فقیهان [[اندلس]] بر ساقط بودن فریضه [[حج]] به دلیل رفتار بد حاکمان [[حجاز]] را اجتهادی درست می شمارد.<ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> | ||
==مکه | ==در مکه == | ||
ابن جبیر پنج شنبه ۱۳ ربیع الاخر به [[مکه]] رسیده<ref>رحله ابن جبیر، ص 58</ref> و هشت ماه و ده روز تا ۲۲ ذی الحجه <ref>رحله ابن جبیر، ص161</ref>در آنجا مانده است. از آنجا که هدف سفر ابن جبیر [[مکه]] بوده، مطالب مربوط به [[مکه]] بیشتر از دیگر شهرهاست. | ابن جبیر پنج شنبه ۱۳ ربیع الاخر به [[مکه]] رسیده<ref>رحله ابن جبیر، ص 58</ref> و هشت ماه و ده روز تا ۲۲ ذی الحجه <ref>رحله ابن جبیر، ص161</ref>در آنجا مانده است. از آنجا که هدف سفر ابن جبیر [[مکه]] بوده، مطالب مربوط به [[مکه]] بیشتر از دیگر شهرهاست. | ||
خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
به گفته ابن جبیر آن سال جمعیتی بی سابقه در [[عرفات]] گرد آمده بودند. روز [[عید قربان]] [[جامه کعبه]] را از قرارگاه [[امیر الحاج|امیرالحاج]] [[عراق|عراقی]] به [[مکه]] آوردند و قاضی که لباس خلیفه را بر تن داشت، پیشاپیش کاروان حاوی [[پرده کعبه]] حرکت میکرد و [[پرده کعبه|پرده]] را بر فراز [[بیتالله|کعبه]] نهاد تا روز سیزدهم ذی حجه [[بنی شیبه|بنیشیبه]] آن را بیاویزند.<ref>رحله ابن جبیر، ص157-158</ref>به گفته ابن جبیر در روزهای پس از [[حج]]، در [[بیتالله|کعبه]] را برای [[ایران|ایرانیان]] می گشایند و آنها برای [[زیارت]] ازدحام میکنند. <ref>رحله ابن جبیر، ص 158</ref> | به گفته ابن جبیر آن سال جمعیتی بی سابقه در [[عرفات]] گرد آمده بودند. روز [[عید قربان]] [[جامه کعبه]] را از قرارگاه [[امیر الحاج|امیرالحاج]] [[عراق|عراقی]] به [[مکه]] آوردند و قاضی که لباس خلیفه را بر تن داشت، پیشاپیش کاروان حاوی [[پرده کعبه]] حرکت میکرد و [[پرده کعبه|پرده]] را بر فراز [[بیتالله|کعبه]] نهاد تا روز سیزدهم ذی حجه [[بنی شیبه|بنیشیبه]] آن را بیاویزند.<ref>رحله ابن جبیر، ص157-158</ref>به گفته ابن جبیر در روزهای پس از [[حج]]، در [[بیتالله|کعبه]] را برای [[ایران|ایرانیان]] می گشایند و آنها برای [[زیارت]] ازدحام میکنند. <ref>رحله ابن جبیر، ص 158</ref> | ||
==مدینه | ==در مدینه== | ||
ابن جبیر دوشنبه سوم محرم به [[مدینه]] می رسد.<ref>رحله ابن جبیر، ص167</ref> گزارشهای او از [[مدینه]] نسبت به [[مکه]] بسیار اندکند زیرا او تنها پنج روز در [[مدینه]] مانده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 180</ref> | ابن جبیر دوشنبه سوم محرم به [[مدینه]] می رسد.<ref>رحله ابن جبیر، ص167</ref> گزارشهای او از [[مدینه]] نسبت به [[مکه]] بسیار اندکند زیرا او تنها پنج روز در [[مدینه]] مانده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 180</ref> | ||
ویرایش