حج در اندیشه اسلامی(کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

کتاب حج در اندیشه اسلامی نوشته سیدعلی قاضی عسکر است. این کتاب شامل 22 بخش می‌ باشد که در سه شاخص عمده قابل بررسی است.1- آداب و اهمیت [[حج]]؛ در این بخش با بیان اهمیت [[حج]] و [[حج‌گزاری]] در آیات و روایات، آداب سفر [[حج]] را بیان می کند و سپس به اهمیت  مراسم [[حج]] برای وحدت [[امت اسلامی]] می پردازد.2-ارکان و اعمال [[حج]]؛ در این بخش [[ارکان حج]] شامل [[طواف]]، [[سعی]] بین [[صفا و مروه]]، وقوف در [[عرفات]]، وقوف در [[مزدلفه]]، ورود به سرزمین [[منا]]، را بنابر آیات و روایات شرح می‌دهد و اعمال هر یک را برمی شمرد و نیز مفاهیمی مانند [[حج اکبر]]، [[برائت از مشرکان|برائت از مشرکین]] را با تأکید بر آیات و روایات معرفی کند. 3-اماکن مرتبط با حج گزاری؛ در این بخش به [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]] و جایگاه آن و نیز چاه [[زمزم]] پرداخته است. همچنین  به [[شعب ابی‌طالب|شعب ابی طالب]] و [[جنة المعلاة|قبرستان ابوطالب]] ([[جنة المعلاة|جنه المعلاه]]) می پردازد.

در آخر نیز سختی های سفر ایرانیان به [[حج]] را مورد توجه قرار می دهد و نمود آن در سفرنامه های ایرانی و اشعار فارسی را بیان می کند.

در این بخش با تکیه بر آیات و روایات ابتدا اهمیت حج و گزاری را بیان می کند. سپس آداب و رفتار برتر به هنگام [[حج]] را برمی شمرد. همچنین با بیان مفاهیم [[حج باطنی]] و [[حج ظاهری]] اهمیت و جان مایه [[حج]] را باطن اعمال که همانا تسلیم بودن برابر اراده الهی و دوری از گناهان است می داند. برکات سفر [[حج]] نیز در این بخش مورد توجه قرار گرفته است، برکاتی نظیر آشنایی مسلمانان جهان به هنگام [[حج]]، بالارفتن معلومات دینی آنان و نیز منافع اقتصادی و فرهنگی ناشی از مراسم حج.

شاخص ها و ویژگی های شهر [[مکه]] به عنوان شهر دربردارنده [[بیت‌الله|کعبه]] و برپا کننده [[حج]] مورد توجه قرار گرفته است. همچنین هنگامه [[حج]] را محلی برای وحدت [[امت اسلامی]] ذکر می کند و با آیات و روایات همگرایی مومنان در مراسم [[حج]] را عنوان می کند.زیر فصل های این بخش بدین شرح است:

آیات 96و 97 [[سوره آل عمران]]، آیه 37 [[سوره ابراهیم]]، آیات 26و27 [[سوره حج]]<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص17-22</ref>

در روایات [[شیعه]] و [[سنی]] مورد اهمیت بوده و همواره از سوی [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و [[امامان معصوم]] به ترویج [[حج]] توصیه شده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 32-31</ref>

پیش از حیات [[حضرت آدم(ع)|آدم]] توسط فرشتگان آغاز شده و تا زمان [[پیامبر اسلام]] در جریان بوده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، 43-46</ref>

اخلاص در نیت ، [[توبه]] و [[استغفار]]، [[وصیت]]، تأمین مخارج زن و فرزند، [[غسل زیارت|غسل]]، صدقه، لباس تمیز پوشیدن، خدمت به دیگر [[حج گزار|حاجیان]]، نماز خواندن در مسجد<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص47-82</ref>

با توجه به آیات و روایات مختلف، اولویت را با [[حج باطنی]] دانسته که ماحصل آن تسلیم خدا بودن و پرهیز از گناهان است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، 83-116</ref>

با توجه به آیات متعدد، اهمیت [[حج گزاری]] و آداب و هدف آن که همانا خلوص انسان را بیان می کند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص117-138</ref>

آشنایی مسلمانان مناطق مخلتف با هم، تصمیم گیری در مورد مشکلات جهان اسلام، بهره‌گیری از مراسم [[حج]] برای بالابردن معلومات دینی [[حج گزار|حجاج]]، منافع اقتصادی و فرهنگی، وحدت [[امت اسلامی]]<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص139-149</ref>

بر اساس آیات قرآن،ویژگی های مکهای گونه بیان شده: [[ام القری]] و مادر شهرها،  تمدن شهری [[مکه]] در پی پایه گذاری [[بیت‌الله|کعبه]] توسط [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم(ع)]] ، امن بودن شهر [[مکه]] و اطراف برای تمام جانداران، دارا بودن اقتصاد سالم، توجه مسلمانان جهان به این سرزمین، برابری مردم [[مکه]] با مسلمانان سایر مناطق جهان اسلام، اداره شهر [[مکه]] به‌وسیله صالحان، قرارداشتن [[بیت‌الله|کعبه]] در این شهر، تبادل افکار مسلمانان جهان به موقع [[حج]] در این شهر، قرار داشتن [[بیت‌الله|کعبه]] و [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] که محل زدودن گناهان است در [[مکه]]، بقای جامعه دینی و تحقق اهداف [[پیامبر اسلام|پیامبر]] که در توجه مردم به [[حج]] است و در [[مکه]] برگزار می شود، قرار داشتن [[بیت‌الله|کعبه]] که محور توحید و رهاسازی انسان از هر بردگی است و این شهر محور آزادی را در خود جای داده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 154-170</ref>

بنا بر روایات و آیات و فضایلی که برای [[حج]] برمی شمرد، هنگامه [[حج]] را برترین جایگاه برای وحدت [[امت اسلامی]] می داند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 171-186</ref>

در این بخش  به ارکان و اعمال و مفاهیم مرتبط با [[حج]] مانند [[طواف]]، [[صفا و مروه]]، [[عرفات]]، [[حج اکبر]]، [[برائت از مشرکان|برائت از مشرکین]]، [[مزدلفه]]، [[منا]] پرداخته شده است. ابتدا تاریخچه و وجه تسمیه هر یک را بررسی کرده و سپس آیات و روایات را در خصوص هر یک از آن ها بیان می کند.  زیر فصل های این فصل بدین شرح است:  

===پیشینه تاریخی طواف===  

===طواف و اهمیت آن در روایات===

===سرزمین عرفات===

پیشینه و روایات در خصوص عرفات عنوان شده و وقوف در سرزمین [[عرفات]] از ارکان [[حج]] برمی شمرد<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص320</ref>، با بیان حدود وکیفیات [[عرفات]] آن راسرزمین آمرزش گناهان معرفی می کند [[حج گزار|حاجیان]] در آن به دعا و نیایش می پردازند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 322-335</ref>  

===حج اکبر===

بنابر روایات روایات و تفاسیر، روز [[عید قربان]]، روز [[عرفات|عرفه]] ای که مقارن با جمعه باشد را روز [[حج اکبر]] دانسته و نیز در جایی [[حج اکبر]] را [[حج]] و [[حج اصغر]] را  [[عمره]] برشمرده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص355</ref>

===حج و برائت از مشرکین===

[[برائت از مشرکان|برائت]] و مطرود شمردن مشرکان و دشمنان در زمان [[پیامبران]] و [[ائمه معصومین]] و نیز بیان فتوای [[برائت از مشرکان|برائت]] از مشرکین در عصر حاضر توسط امام خمینی<ref>حج در اندیشه اسلامی، 364</ref>

===مزدلفه===

مطرح شدن مفاهیم، [[جمع]]، [[مشعر|مشعرالحرام]]، [[قزح]]، مزدلفه<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص370-371</ref> یا همان [[مشعر|مشعرالحرام]] مکانی است که وقوف در آن از ارکان [[حج]] است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص378</ref> در این بخش به مسجد و نماز گزادن در آن و نیز وقوف [[امیر الحاج|امیرالحاج]] در این مکان اشاره شده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص379-385</ref>

===سرزمین منا===

وجه تسمیه [[منا]]، منا در دوره جاهلی، و  بیان اعمال [[منا]] یعنی [[رمی جمره عقبه|رمی جمره]] و نیز [[عید قربان|عیدقربان]]<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 392-402</ref>  

===مقام ابراهیم===

بنا بر آیات و روایت اهمیت [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]] را بیان شده است. سپس به کیفیت [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، نظیر فرو رفتگی پا در سنگ، اندازه [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، فاصله [[مقام ابراهیم(ع)|مقام]] تا [[بیت‌الله|کعبه]]، پرده [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، نماز پشت [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]] می پردازد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 233-244</ref>

===زمزم===

روایات تاریخی مختلف در پیدایش آب [[زمزم]] مطرح شده وبا اشاره به [[هاجر]] و [[اسماعیل بن ابراهیم|اسماعیل]] و چگونگی ایجاد این چشمه، به آبادانی شهر [[مکه]] در اثر بروز این چشمه پرداخته است. احیای مجدد چشمه [[زمزم]] توسط [[عبدالمطلب]] جد [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و توصیف [[زمزم]] در سفرنامه ها و اشعار از دیگر مطالب این بخش است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص259-291</ref>

===شعب ابی طالب===

با بیان محل تولد [[پیامبر]]، مکان سکونت [[بنی هاشم]] به مشخص محل تقریبی [[شعب ابی‌طالب|شعب ابی طالب]] می پردازد و به این نتیجه می رسد که [[پیامبر اسلام|پیامبر]] در [[شعب ابی‌طالب|شعب ابی طالب]] متولد شده و این مکان در نزدیکی [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] بوده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص420</ref> نیز به محاصره [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و یارانش در شعب و اسامی آنان می پردازد و شعب های دیگر [[مکه]] نیز نام می برد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، 420-430</ref>

===قبرستان ابوطالب(جنه المعلاه)===

نمود مشکلات و سختی های مسیر [[حج‌گزاری|حج‌گزاران]] ایرانی در سفرمانه های ایرانی و اشعار فارسی مورد توجه قرار گرفته است. <ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 449-450</ref>ومشکلاتی نظیر حمل و نقل نامناسب، دزدی و ناامنی، سفر با کشتی،قرنطینه [[حج‌گزار|حاجیان]] و برخورد نامناسب با آنان در [[جده]]، نبود امکانات بهداشتی از این دست هستند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص453-496</ref>

این کتاب در پژوهشکده حج و زیارت تهیه شده و در پاییز سال 1400 توسط نشر مشعر به چاپ رسیده است.