موقوفات امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

وقف به معنای« حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تأمین نیازهای دیگران» سنتی است که با ظهور اسلام جایگاه ویژه‌ای بین مسلمانان به منظور کمک به اقشار ضعیف پیدا کرد.  

در راستای این اصل اسلامی، امام علی(ع) موقوفات زیادی از خود بجا گذاشت. عمده این موقوفات مربوط به دوران 25 ساله سکوت ایشان قبل از خلافت است.

این موقوفات شامل چاه، چشمه، مسجد و نیز خانه می باشد. شرح این موقوفات در وقف نامه عمومی امام علی(ع) ذکر شده که امام موسی کاظم (ع) در روایتی صحیح آن را نقل کرده است.

==در ینبع==

ینبع نام منطقه ای در 165 کیلومتری غرب مدینه، شهری بین مکه و مدینه و در ساحل دریای سرخ است.<ref>معجم البلدان، ج1، ص658</ref>

 

===البغیبغات(بغیبغه)===

موقوفه بغیبغات شامل چاه و مزرعه می‌شد.

چاه بغیبغه اولین چاهی است امام علی(ع) در ینبع کرد<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص220</ref> و مشتمل بر چندین چشمه به نام های: خیف الأراک، خیف لیلی و خیف بسطاس <ref>وفالوفاءباخباردارالمصطفی، ج3، ص277</ref>و وقف بینوایان، درراه ماندگان و فقرا بود.<ref>وفاالوفءباخباردارالمصطفی، ج4، ص1150</ref>

مزرعه ای پربار که ینبع النخل نیز نامیده شده است و وقف مسلمانان تهی دست بود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص196، وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج2، ص263</ref>

===العین أبی نیزر===

این چشمه به نام أبی نیزر، برده آزاد شده امام علی(ع) نام گذاری شد. این چشمه در نزدیکی بغیبغه قرارداشت و صیغه وقف این دو همزمان توسط امام علی خوانده شد.<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج1، ص127</ref>

===العین البحیر===

از چشمه های وقفی امام در ینبع است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

===العین نولا===

به این چشمه عدر نیز گفته اند. این چشمه در نزدیکی مسجدی است که پیامبر در راه ذی العشیره و به هنگام عزیمت برای رویارویی با کاروان قریش، در آن نمازگزارد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

===العین الحدث===

از چشمه های وقفی امام علی(ع) در ینبع است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

===العین العصیبه===

از چشمه های وقفی ینبع که شامل باریکه هایی از اراضی موات بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==در وادی القری==

وادی القری از توابع خیبر و دارای باغات، نخلستان و چشمه های فراوان بود.<ref>معجم البلدان، ج6،ص 348</ref> امام علی(ع) در زمان حیات پیامبر مالک برخی از باغات و چشمه های این منطقه بود. همچنین قسمتی از این اراضی در زمان عمر به فاتحان وادی القری تعلق گرفت که بخشی نیز سهم امام علی(ع) بود.<ref>وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج1، ص327، تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

===العین الموات===

از چشمه های وقفی امام علی(ع) در وادی القری بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

===العین الناقة===

العین الناقة که به آن «العین الحسن» نیز گفته اند در بیره از سرزمین علا واقع بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

==در وادی ترعه==

صحرایی در حدود فدک با نخلستان و آبشاری کوچک.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص225</ref>

===الاسحن===

دره ای به نام الاسحن در وادی ترعه که از موقوفات امام(ع) است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

===القصبیه===

نام دره ای بین مدینه و خیبر <ref>معجم البلدان، ج10، ص1220</ref>و مشتمل بر باغی حوالی فدک، که از موقوفات امام علی(ع) در وادی ترعه است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

==اذینه==

یکی از وادی های قبلیه اطراف مدینه است<ref>معجم البلدان، ج4، ص320</ref> که املاک و بردگان آن وقف شده اند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

==فقیر(فقرین)==

اسم دو مکانی است واقع در عالیه و نزدیک مدینه. این اماکن اراضی حاصلخیزی بودند که پیامبر به امام علی(ع) بخشید.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص226</ref> این اراضی توسط امام علی(ع) وقف شدند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225، اختیار معرفةالرجال(خلاصه رجال کشی)، ج9، ص146</ref>

==حره الرجلاء(حرة رجلی)==

حرة الرجلاء زمینی بود صاف و پراز سنگ در دیار بنی القین بن جسر مابین مدینه و شام.<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج2، ص288</ref>

===ذات کمات===

ذات کمات شامل چهار چاه به نام های: ذوات العشرا، قعین، معید، رعوان از موقوفات امام علی(ع) در منطقه حرةالرجلاست.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص222</ref>  

===الاحمر===

وادی الاحمر بخشی از آن موقوفه بود و بخشی دیگر نیز با بخشش امام علی(ع) به آل مناع از طایفه بنی عدی تعلق یافت.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

===البیضاء===

وادی البیضا مشتمل بر چند مزرعه و چند قطعه زمین، از موقوفات امام علی(ع) در حرةالرجلاست.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==عبادان==

عبادان در سمت غربی دجله و شمال بصره به صورت جزیره ای بین دو نهر قرار داشت.<ref>معجم البلدان، ج1، ص166</ref> امام علی(ع) چاهی در این منطقه حفر و وقف نمود.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>

==ادبیه==

ادبیه واقع در صحرای إضم در اطراف مدینه، شامل موقوفاتی از امام علی(ع) است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==بئر الملک==

بئر الملک چاهی است در شمال مدینه در وادی قناة که از موقوفات امام علی(ع) بشمار می رود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref>

==عین السکر==

امام علی(ع) مزرعه ای را در عین السکر وقف کرد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref>

==عقیق الاکبر==

وادی عقیق در مدینه به سه قسمت صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده بود.<ref>معجم البلدان، ج4، ص139</ref> عقیق اکبر که به بئر علی و آبار علی نیز معروف شد مشتمل بر چندین چاه بود که امام علی(ع) آن ها را وقف نمود. تعداد این چا ه ها 23 حلقه ذکر شده است که کنار مسجد شجره قرار داشتند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 403</ref>

==جحفه==

قریه ای بین راه مدینه و مکه که میقات اهل مصر و شام بود. این روستا که پیشتر مهیعه نامیده می شد از موقوفات امام علی بشمار می رود.<ref>معجم البلدان، ج2، ص111 و مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)،ج2، ص115</ref>

==سویعه(سویقه)==

مکانی در نزدیکی مدینه که آل علی(ع) در آن سکونت داشتند و از موقوفات امام علی(ع) بشمار می آمد. چاه ها و چشمه های زیادی در سویعه توسط امام علی(ع)حفر و وقف شد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص 386</ref>

چا ه هایی در راه مکه، چاهی در مدینه نزدیک مسجد فتح، چاهی در راه مدینه، چاهی در کوفه و چاههی در بصره، از دیگر موقوفات امام علی(ع) در حفر چاه بشمار می آیند.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص 132</ref>

امام علی(ع) علاوه بر مشارکت در ساخت مساجد مانند مسجدالنبی، شش باب مسجد بنا و وقف نمود.

===مسجد الفتح===

این مسجد در مدینه و در مکانی که دعای پیامبر برای پیروزی مسلمانان در جنگ خندق به اجابت رسید، احداث شد.<ref>معجم البلدان، ج9، ص 120</ref>

===مسجدالجامع البصره<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>===

این مسجد مقابل قبر حمزه، عموی پیامبر قرار داشت.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص211</ref>

 

===مسجدی در میقات حج<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>===

 

===مسجدی در کوفه<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>===

 

===مسجدی در عبادان<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص135</ref>===

===خانه ای در محله بنی زریق===

امام علی(ع) خانه ای در محله بنی زریق را به خاله های خود وقف نمود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص 187</ref>