تاریخ نگاری محلی مکه: تفاوت میان نسخه‌ها

پس از ابن فهد، رجال بعدی خاندانش، با نگارش ذیل‌هایی پیاپی برکتاب  ''اِتحاف الوَری بأخبار امّ القُری'' و ''الدُّرّ الکمین بذیل العقد الثمین''، کار وی را ادامه دادند.

عزالدین عبدالعزیز بن عمر بن فهد(د. 922ق.) فرزند ابن فهد، ، کتاب ''بُلوغ القِری فی ذیل اتحاف الوری'' (در حوادث سال‌های 885 تا 922ق.)، و نوه‌اش، جارالله بن عزالدین بن فهد (د. 954ق.)، کتاب ''نیل المُنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری'' (در حوادث سال‌های 923 تا 949ق.) را نگاشتند.

از خاندان ابن فهد همچنین چند تاریخ محلی مهم مکه با رویکرد اخبارو گزارش‌های تاریخی، به تفکیک دوره‌های ولایت و امارت والیان و امرای مکه در طول تاریخ، به جای مانده است.

نخستین این آثار ''بُغیة المَرام بأخبار وُلاة البلد الحرام'' اثر نجم‌الدین بن فهد، و اثر دیگر، ''غایة المَرام بأخبار سلطنة البلد الحرام'' اثر عزّالدین، فرزند نجم‌الدین بن فهد، است که در واقع نسخه کامل‌تری از کار پدرش به شمار می‌آید.

در دوره عثمانی آثاری با رویکرد تاریخ و فضائل اماکن مقدس مکه پدید آمد مانند: ''الاِعلام باَعلام بلد الله الحرام'' اثر قطب‌الدین نهروالی حنفی(د. 990ق.)، ''الجامع اللطیف فی فضل مکّة وأهلها وبناء البیت الشریف'' اثر جارالله بن ظهیره قُرَشی (د. 986ق.) و ''تحفة الکرام فی تاریخ مکّة وبیت الله الحرام'' اثر سیدمهدی بحرالعلوم (د. 1212ق.).

آثاری همچون ''دُرَر الفرائد المُنظّمة فی اخبار الحاجّ وطریق مکّة المعظّمة'' اثر عبدالقادر جزیری انصاری (د. 977ق.)، ''الارج المِسکی فی التاریخ المکّی'' اثر علی بن عبدالقادر طبری مکّی (د. 1070ق.) و ''منائح الکَرَم فی اخبار مکّة والبیت ووُلاة الحرم'' اثر علی بن تاج‌الدین سنجاری (د. 1125ق.) را ـ در کنار ''نیل المُنی'' اثر جارالله بن فهد ـ می‌توان نمایندگان اصلی و شاخص تاریخ‌نگاری محلی مکه در نیمه نخست دوره حاکمیت عثمانی بر حرمین شریفین به شمار آورد.

نیمه دوم دوره حاکمیت عثمانی بر حرمین را می‌توان دوره افول تاریخ‌نگاری محلی مکه دانست. در این دوره، تواریخ محلی جامع و شاخص مورخان دوره مملوکی و نیمه اول دوره عثمانی، جای خود را به تاریخ‌نگاری امرای مکه یا تراجم‌نگاری اعلام مکه برای یک یا چند قرن هجری داد که از آن جمله می‌توان به ''خلاصة الکلام فی بیان امراء البلد الحرام'' اثر احمد زینی دحلان (د. 1304ق.) و ''نشر النور والزهر فی تراجم افاضل مکّة'' اثر عبدالله مرداد حنفی مکّی (د. 1343ق.) اشاره کرد.

از متأخرترین تاریخ نگاری محلی مکه می توان از، ''اِفادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'' اثر عبدالله غازی مکّی (د. 1365ق.) و ''التاریخ القویم لمکة وبیت الله الکریم'' اثر محمدطاهر کردی (د. 1400ق.) نام برد، که تقریباً در نیمه سده چهاردهم، توسط دو تن از دانشوران مکه نگاشته شده است.