اهل بیت و حرمین: تفاوت میان نسخه‌ها

اهل بیت و حرمین (ویرایش)

نسخهٔ ‏۱۳ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۹

۱۰٬۶۲۲ بایت حذف‌شده ، ‏۱۳ نوامبر ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Kamran

Automoderated users، دیوان‌سالاران، checkuser، ناظمان (CommentStreams)، developer، Moderators، مدیران

۹٬۹۴۲

ویرایش

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 پاره‌ای ‌گزارش‌ها به احترام ویژه حرم مکه نزد اهل بیت اشاره می‌کند. [[امام حسن(ع)]] با وجود اشتیاق فراوان به دفن شدن کنار قبر پیامبر(ص)، به [[امام حسین(ع)]] وصیت کرد: اگر بیم در‌گیری و خونریزی رفت، مرا در جایی دیگر دفن کنید.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص225؛ الارشاد، ج2، ص17-19؛ الخرائج و الجرائح، ج1، ص242.</ref> امام حسین(ع) در موسم حج برای پیش‌گیری از وقوع در‌گیری و نبرد در [[مکه]]، از آن بیرون رفت.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص260-261؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص132.</ref> امام صادق(ع) از تادیب خادمان خویش در محدوده حرم پرهیز داشت.<ref>قرب الاسناد، ص364.</ref>
-==حج‌گزاری اهل بیت==
-روایت‌ها و ‌گزارش‌های تاریخی گویای اهتمام فراوان اهل بیت به حج‌گزاری است. مجموعه روایاتی از امامان معصوم شمارشی از حج پیامبر(ص) تا امام سجاد(ع) را به دست داده‌اند. شمار حج پیامبر(ص) را ده<ref>الکافی، ج4، ص244؛ التهذیب، ج5، ص458؛ وسائل الشیعه، ج8، ص88.</ref> یا بیست<ref>الکافی، ج4، ص245، 251-252؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص237-238؛ علل الشرایع، ج2، ص450.</ref> جز [[حجة الوداع]] دانسته‌اند که همگی پیش از [[هجرت]] به مدینه انجام گرفته‌اند.<ref>الکافی، ج4، ص244؛ وسائل الشیعه، ج8، ص88.</ref> عمره‌های ایشان را نیز سه،<ref>الکافی، ج4، ص251-252؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص250-251.</ref> چهار<ref>سنن الترمذی، ج2، ص156؛ سنن ابی داود، ج1، ص443.</ref> یا نه<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص238.</ref> مرتبه شمرده‌اند که دو شمارش اول به دوران مدینه اختصاص دارد و در یکی، عمره حجة الوداع را به حساب نیاورده‌اند. به امام حسن مجتبی(ع) پانزده،<ref>تاریخ‌یعقوبی، ج2، ص226؛ سیراعلام النبلاء، ج3، ص267.</ref> بیست<ref>قرب الاسناد، ص170؛ الاستبصار، ج2، ص142؛ التهذیب، ج5، ص12.</ref> یا بیست و پنج حج<ref>المستدرک، ج3، ص169؛ سیر اعلام النبلاء، ج3، ص260؛ الوافی بالوفیات، ج12، ص68.</ref> نسبت داده‌اند که بیشتر پیاده و حتی گاه با پای برهنه انجام می‌شد.<ref>الکافی، ج4، ص456؛ الامالی، ص244؛ عدة‌الداعی، ص139.</ref> در روایتی نیز به ایشان 20 حج پیاده و 20 حج سواره نسبت داده شده است.<ref>الکافی، ج1، ص461؛ الامالی، ص291؛ الزهدوالورع، ص79.</ref> بر پایه برخی روایات، امام حسین(ع) نیز 25 حج<ref>اسد الغابه، ج2، ص20؛ تهذیب الکمال، ج6، ص406؛ سیر اعلام النبلاء، ج3، ص287.</ref> به جا آورد. برخی روایت‌ها از حج پیاده امام حسن و امام حسین(ع) همراه یکدیگر یاد کرده‌اند.<ref>الارشاد، ج2، ص128-129؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج3، ص168.</ref> شمار حج امام علی بن الحسین(ع) را نیز 20 حج دانسته‌اند.<ref>المحاسن، ج2، ص635؛ الخصال، ص517-518.</ref>
-گر چه منابع شمارشی از حج دیگر امامان اهل بیت به دست نمی‌دهند، زندگی بسیاری از آنان در مدینه و ‌گزارش‌های فراوان از حضور ایشان در مراسم حج و جزئیات آن<ref>نک: حج الانبیاء و الائمه، ص341-571.</ref> گویای اهتمامی ویژه است که به حج و حرمین داشته‌اند. در این میان، تنها به حج‌گزاری امام حسن عسکری(ع) اشاره نشده است<ref>نک: حج الانبیاء و الائمه، ص466-467.</ref> که می‌تواند به سبب گذراندن بیشتر دوران زندگی در تبعید در شهر [[سامرا]]<ref>وفیات الاعیان، ج2، ص94-95.</ref> باشد. این اهتمام افزون بر فضیلت ذاتی [[حج]]، به تاثیر فرهنگی بر حاجیانی بازمی‌گردد که هر سال از مناطق گوناگون به مکه می‌آمدند.
-===جزئیات و ویژگی‌های حج‌گزاری اهل بیت===
-منابع روایی و تاریخی، ‌گزارش‌های فراوان از جزئیات حج اهل بیت و برخی ویژگی‌های آن آورده‌اند. در بخشی از کتاب [[حج الانبیاء و الائمه]] که در مرکز تحقیقات حج جمهوری اسلامی ایران تالیف شده، مجموعه روایت‌های حج‌گزاری اهل بیت و پاره‌ای جزئیات آن در کتاب‌های چهارگانه شیعه و دیگر منابع روایی و تاریخی گردآوری شده است. بر پایه ‌گزارش‌های تاریخی، پیامبر(ص) اعلان [[برائت از مشرکان]] را به علی(ع) به عنوان یکی از اهل بیت خویش وا‌گذار کرد<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج4، ص970-973؛ علل الشرایع، ج1، ص190؛ السیرة النبویه، ابن کثیر، ج4، ص68-69.</ref> و آن را دستوری از جانب خدا دانست.<ref>تنبیه الغافلین، ص79؛ البدایة و النهایه، ج5، ص36-37؛ مناقب الکوفی، ج2، ص458.</ref> بر پایه برخی روایات، پیامبر(ص) در حجة الوداع حدود 60 شتر از مجموع 100 شتر را برای خود نحر کرد و بقیه را به علی(ع) وا‌گذارد تا برای خویش نحر کند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص109؛ الکافی، ج4، ص247-248؛ التهذیب، ج5، ص227.</ref> به گزارشی، پیامبر(ص) شتران یاد شده را به همان شمار میان خود و علی(ع) تقسیم کرد و سهم علی(ع) را نیز از باب تکریم وی نحر فرمود.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص237.</ref> بر پایه برخی روایات، علی(ع) در سفر حج از شترهای قربانی تا حدی که به آن‌ها آسیبی نرسد، بهره می‌برد و برای نمونه، فردی را بر آن سوار کرد که مرکب خود را از دست داده بود.<ref>الکافی، ج4، ص493؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص504.</ref> با مرکبی که بر آن سوار می‌شد، مدارا می‌کرد.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص293.</ref> ‌ گزارش شده که امام سجاد(ع) غذایی نیکو و شیرین همراه برمی‌داشت.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص282.</ref>
-از ویژگی‌های حج اهل بیت که در منابع از آن یاد شده، رسیدگی به نیازمندان و برآوردن حاجت [[مؤمنان]] است. در روایاتی، امام حسن(ع) [[طواف]] خویش را برای برآوردن نیاز مؤمنی قطع کرد<ref>تاریخ دمشق، ج13، ص248.</ref> و امام سجاد(ع) به فقیران مسیر حج انفاق می‌نمود<ref>مطالب السؤول، ص415؛ صفوة الصفوه، ج2، ص96.</ref> و امام صادق(ع) به برخی یاران خویش دستور داد برای رسیدگی به نیازمندان، طواف را متوقف کنند.<ref>الکافی، ج4، ص415؛ الاستبصار، ج2، ص223-225؛ التهذیب، ج5، ص119-121.</ref> برخی ‌گزارش‌ها نیز از سفر کردن بعضی امامان به صورت ناشناس خبر داده‌اند.<ref>مطالب السؤول، ص449؛ الدر النظیم، ص663؛ کشف الغمه، ج3، ص3-4.</ref> بر پایه روایت‌های شیعی، امام زمان(ع) هر سال حج به جا آورده، برای فرج خویش دعا می‌کند<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص520.</ref> و برخی مردم با ایشان دیدار می‌نمایند.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص520؛ کمال الدین، ص440-471؛ الغیبه، طوسی، ص251-280.</ref>
-===آداب حج اهل بیت===
-روایت‌ها آگاهی‌هایی درباره آداب حج اهل بیت به دست می‌دهند. جزئیاتی مانند [[دعا]] و [[نماز]] پیش از بیرون آمدن برای سفر حج،<ref>الکافی، ج4، ص283-287.</ref> [[خشوع]] در مسیر حج و [[حرم]]<ref>دلائل الامامه، ص317؛ تاریخ دمشق، ج54، ص280.</ref> و [[احرام]]،<ref>عیون اخبار الرضا، ج1، ص19؛ تاریخ دمشق، ج41، ص378؛ تهذیب الکمال، ج20، ص390.</ref> انجام [[غسل]] هنگام ورود به حرم و پیاده پای نهادن به آن،<ref>الکافی، ج4، ص398-399؛ دعائم‌الاسلام، ج1، ص310-311.</ref> غسل<ref>دعائم الاسلام، ج1، ص319؛ بحار الانوار، ج96، ص247.</ref> و [[تلبیه]]<ref>المصنف، ابن ابی شیبه، ج4، ص466.</ref> در [[روز عرفه]]، دعا هنگام حرکت به سوی [[عرفات]]،<ref>الکافی، ج4، ص467؛ التهذیب، ج5، ص179-183.</ref> دعای ویژه هر یک از امامان مانند امام حسین(ع)<ref>اقبال الاعمال، ج2، ص72-113.</ref> و امام سجاد(ع)<ref>مصباح المتهجد، ص689-698؛ المزار، ص153-164؛ اقبال الاعمال، ج2، ص87-117.</ref> و امام صادق(ع)<ref>اقبال الاعمال، ج2، ص117-188.</ref> و امام رضا(ع)<ref>اقبال الاعمال، ج2، ص73.</ref> در عرفات، مناجات برخی از ایشان بالای [[کوه صفا]] و رو به [[کعبه]]<ref>الکافی، ج4، ص432-433؛ التهذیب، ج5، ص147.</ref> در [[مسجدالحرام]] و کعبه<ref>التهذیب، ج5، ص276-277.</ref> کنار [[حجر اسماعیل]]<ref>التهذیب، ج5، ص105.</ref> و هنگام طواف<ref>الکافی، ج4، ص407؛ التهذیب، ج5، ص105؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج3، ص291.</ref> و وداع با [[کعبه]]،<ref>الکافی، ج4، ص530-531؛ عیون اخبار الرضا، ج2، ص20-21؛ التهذیب، ج5، ص281.</ref> تقسیم گوشت قربانی میان فقیران و همسایگان و خانواده خویش،<ref>الکافی، ج4، ص499-500؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص493؛ المقنع، ص275.</ref> نمونه‌هایی از آداب حج برخی اهل بیت به شمار می‌آیند. پاره‌ای از ‌گزارش‌ها بیانگر آن است که امامان، سنت و دیدگاه پیامبر(ص) را دستمایه رفتار خویش در انجام مناسک قرار می‌دادند.<ref>التهذیب، ج5، ص105-106، 374.</ref>
 ==جایگاه و نقش سیاسی ـ اجتماعی==
 در مکه و مدینه در مجموع، اهل بیت اندک زمانی به خلافت رسیدند؛ اما در مقام مشاور برای خلفا و صحابه پیامبر(ص)<ref>اسد الغابه، ج4، ص22-23؛ تهذیب الکمال، ج20، ص485؛ الاصابه، ج4، ص467.</ref> به آنان در حل پاره‌ای مشکلات یاری می‌دادند.<ref>حیاة الحیوان، ج1، ص90.</ref> امام علی(ع) و امام حسن(ع) در ماجرای قتل عثمان کوشیدند از قتل عثمان پیش‌گیری و صلح را برقرار کنند. از این رو، بارها مخالفت خویش با قتل عثمان را بیان کردند<ref>تاریخ المدینه، ج4، ص1219-1223، 1228-1229، 1275-1277.</ref> و حتی به دفاع از وی برخاستند.<ref>تاریخ المدینه، ج3، ص1131.</ref>