امارت حج: تفاوت میان نسخه‌ها

امارت از ماده «ا ـ م ـ ر» به معنای سرپرستی و کار‌گزاری است<ref>لسان العرب، ج4، ص31، «امر.</ref>و در صورت ترکیب با واژه [[حج]]، به منصبی اطلاق می‌شود که ریاست، پیشوایی و سرپرستی حاجیان را در طول مسیر و نیز در [[موسم حج]] در [[مکه]] بر عهده دارد.<ref>امارة الحج، ص1.</ref> به او، امام الحاج و امام موسم نیز گفته شده است.<ref name=":7">فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۷۰۴.</ref>

می‌توان اجازه<ref>السیرة النبویه، ج1، ص119؛ شفاء الغرام، ج2، ص65.</ref>و افاضه<ref>شفاء الغرام، ج2، ص45؛ المفصل، ج11، ص386.</ref>را به عنوان پیشینه امارت حج در پیش از ظهور اسلام برشمرد که برخی وظایف امارت حج را همانند کوچ از [[عرفات]] بر عهده داشتند. همچنین این احتمال هست که منصب امارت حج تغییر یافته منصب [[قیادت]] (راهنمایی حجاج) در پیش از اسلام باشد.<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج12، ص593، «حج.</ref>

* [[امام علی(ع)]] در مدت پنج سال خلافتش، به سبب نبردهای داخلی نتوانست شخصاً امارت حج را بر عهده بگیرد.<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج3، ص512.</ref>از این‌رو، به سال 36-37ق. عبدالله بن عباس<ref>تاریخ طبری، ج4، ص576؛ ج5، ص92؛ مروج الذهب، ج4، ص302.</ref>و در سال 38-39ق. عامل خود بر مکه، [[قثم بن عباس]]، را امیرالحاج قرار داد.<ref>تاریخ طبری، ج5، ص132؛ مروج الذهب، ج4، ص302.</ref>

بنی‌امیه در 92 سال حکومت خود، امارت حج را همچون دیگر مسؤولیت‌های اجتماعی و سیاسی، بیشتر به خویشاوندان خود که حدود 50 تن بودند، وا‌گذار کردند. تنها در حدود 10 سال از 90 سال، خلفای اموی، خود، به عنوان امیرالحاج در حج شرکت کردند؛ <ref>الطبقات، ج5، ص76؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص263؛ تاریخ طبری، ج6، ص138.</ref>

پس از ضعف سلطه عباسیان بر قلمرو پهناورشان، به تدریج حکومت‌های محلی کنار آنان سر برآوردند که برخی از آنان امرای حج خود را به حج می‌فرستادند. برای نمونه [[فاطمیان]] مصر امرای حج خود را با حاجیان مصر می‌فرستادند که بیشترشان از امرای نظامی بودند.<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج۱۲، ص ۵۹۴</ref> در بغداد نیز با روی‌کار آمدن [[آل بویه]] امرای حج را آنان انتخاب کردند. با سلطه [[سلجوقیان]] (429-552) بر [[بغداد]] امارت حج در اختیار فرماندهان ترک قرار گرفت. از 468-478ق. ابومنصور ختلع ترکی معروف به الطویل یا جنفل، امیرالحاج بود.<ref>البدایة و النهایه، ج12، ص113، 116-117، 119-121، 123-124، 127؛ اتحاف الوری، ج2، ص478-483؛ موسوعة مکة المکرمه، ج3، ص523.</ref> [[ممالیک]] مصر نیز پس از قدرت‌گیری به سال 667ق. به نصب امیرالحاج اقدام کردند که  شماری از آنان در ستیز اشراف بر سر حکومت بر مکه دخالت می‌‌نمودند.<ref>السلوک، ج1، ص246-247؛ اتحاف الوری، ج3، ص116.</ref>ممالیک در مدت حکومت طولانیشان حدود 180 امیرالحاج تعیین کردند.

برخی، [[روح‌الله موسوی خمینی]]، بناینگذار جمهوری اسلامی [[ایران]] را، احیاگر بُعد سیاسی-اجتماعی [[حج]] دانسته‌اند.<ref>امارت حج و زعامت حجاج، فصلنامه میقات حج، ش۳۰، ص۹۷.</ref> در حکم وی، برای نصب سرپرستان حاجیان به نکته‌های زیر اشاره شده است: پاکسازی فریضهٔ حج از آثار طاغوت؛ احیای ابعاد سیاسی-اجتماعی حج؛ دعوت مسلمانان به وحدت و مقابله با استکبار جهانی؛ برنامه‌ریزی و سازماندهی حجاج بیت‌اللّٰه الحرام درجهت اعلام برائت از مشرکان در سرزمین وحی.<ref>حج در کلام و پیام امام خمینی، ص۱۱5، فصل۱۷.</ref>در ایران سرپرست حجاج ایرانی طی حکمی از سوی رهبر جمهوری اسلامی تعیین می گردد.

{{بیشتر|سرپرستی حاجیان ایرانی}}