ام هانی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←وفات) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
'''ام هانی'''، خواهر [[امام علی(ع)]] است و یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز [[باب امهانی|باب امهانی]] نامیده شده است. وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. زمان اسلام آوردن وی را هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش دادهاند؛ ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است. | '''ام هانی'''، خواهر [[امام علی(ع)]] است و یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز [[باب امهانی|باب امهانی]] نامیده شده است. وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. زمان اسلام آوردن وی را هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش دادهاند؛ ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است. | ||
بنا به گفته برخی از مورخین، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه امهانی، همچنین اقامت حضرت محمد(ص) در [[لیلة المبیت]] در خانه وی بوده است. امهانی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] میباشد. همچنین امهانی از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و [[حدیث ثقلین]] بوده است. در گزارشی، سخن از دیدار او با [[امام حسین(ع)]] ساعاتی پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] به میان آمده است. | بنا به گفته برخی از مورخین، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه امهانی، همچنین اقامت [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] در [[لیلة المبیت]] در خانه وی بوده است. امهانی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] میباشد. همچنین امهانی از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و [[حدیث ثقلین]] بوده است. در گزارشی، سخن از دیدار او با [[امام حسین(ع)]] ساعاتی پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] به میان آمده است. | ||
==معرفی== | ==معرفی== | ||
ام هانی دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد و خواهر [[امام علی(ع)]] است<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز به خاطر مجاورت با خانه وی، [[باب امهانی|باب امهانی]] نامیده شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.</ref> وی خواهر تنی [[طالب بن ابوطالب|طالب]]، [[عقیل بن ابوطالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابوطالب|جعفر]] و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از امهانی با نامهایی چون فاخته،<ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref> و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref> و بنا بر قولی هند<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> یاد شده است. | ام هانی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] و خواهر [[امام علی(ع)]] است<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز به خاطر مجاورت با خانه وی، [[باب امهانی|باب امهانی]] نامیده شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.</ref> وی خواهر تنی [[طالب بن ابوطالب|طالب]]، [[عقیل بن ابوطالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابوطالب|جعفر]] و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از امهانی با نامهایی چون فاخته،<ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref> و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref> و بنا بر قولی هند<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> یاد شده است. | ||
همسر امهانی، [[هبیرة بن ابیوهب مخزومی]]، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان [[پیامبر(ص)]] دانسته شده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> امهانی دارای چهار فرزند به نامهای هانی، عمر، یوسف و جَعده بوده است.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref> | همسر امهانی، [[هبیرة بن ابیوهب مخزومی]]، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان [[پیامبر(ص)]] دانسته شده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> امهانی دارای چهار فرزند به نامهای هانی، عمر، یوسف و جَعده بوده است.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref> | ||
از میان چهار فرزند امهانی، [[جعدة بن هبیره]] جایگاه مهمتری دارد. وی از شرکت کنندگان در [[نبرد صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref>و از سوی امام علی(ع) به حکومت [[خراسان بزرگ|خراسان]] منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref> [[خاندان جعده]] از [[خاندانهای شیعی]] در [[کوفه]] و از دعوتکنندگان [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به کوفه دانسته شدهاند.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص366.</ref> | از میان چهار فرزند امهانی، [[جعدة بن هبیره]] جایگاه مهمتری دارد. وی از شرکت کنندگان در [[نبرد صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref> و از سوی امام علی(ع) به حکومت [[خراسان بزرگ|خراسان]] منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref> [[خاندان جعده]] از [[خاندانهای شیعی]] در [[کوفه]] و از دعوتکنندگان [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به کوفه دانسته شدهاند.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص366.</ref> | ||
====اسلام آوردن==== | ====اسلام آوردن==== | ||
برخی صحابهنگاران، هنگام اسلام آوردن اُمهانی را سال هشتم | برخی صحابهنگاران، هنگام اسلام آوردن اُمهانی را [[سال هشتم هجری قمری|سال هشتم هجری]] و در پی [[فتح مکه]] دانستهاند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت میکند. از جمله آنها، تعیین سهمی از غنیمتهای [[خیبر]] برای او پیش از فتح مکه است.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref> برخی از مورخان، پیشینه هرگونه [[شرک]] را برای او منتفی دانستهاند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref> | ||
====خواستگاری پیامبر==== | ====خواستگاری پیامبر==== | ||
شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان | شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان امهانی و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در دوران پیش از [[بعثت]] و حتی خواستگاری حضرت محمد(ص) از او سخن به میان آوردهاند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref>به سبب مناسبات قبیلهای [[ابوطالب]] با [[بنیمخزوم]]، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری [[هبیرة بن ابی وهب مخزومی]] از امهانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref> در پی [[فتح مکه]] نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که امهانی از پذیرش خواسته ایشان با توجه به ملاحظاتی عذر آورد؛ به دلیل آیه ۵۰ سوره [[سوره احزاب|احزاب]] که امهانی خود را در زمره مصداقهای یاد شده در این آیه نمیدید<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619.</ref> و به سبب ضرورت نگهداری از فرزندان خردسالش که احتمال میداد نتواند وظیفه همراهی و همسری پیامبر(ص) را به خوبی ادا کند؛<ref>الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37.</ref> البته رسول خدا(ص) این دغدغه امهانی را خصلت ممتاز زنان [[قبیله قریش|قریش]] دانسته، او را به این ویژگی ستود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این گزارشها، برخی امهانی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانستهاند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref> | ||
==نکات برجسته زندگی== | ==نکات برجسته زندگی== | ||
از فرازهای مهم زندگی امهانی، میتوان موارد زیر را اشاره کرد: | از فرازهای مهم زندگی امهانی، میتوان موارد زیر را اشاره کرد: | ||
*حضور مکرر پیامبر(ص) در خانه امهانی.<ref>المستدرک، ج4، ص54.</ref> | *حضور مکرر پیامبر(ص) در خانه امهانی.<ref>المستدرک، ج4، ص54.</ref> | ||
*آغاز [[معراج]] از خانه امهانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref> در پی اقامه نماز عشا همراه امهانی در خانه | *آغاز [[معراج]] از خانه امهانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref> در پی اقامه نماز عشا همراه امهانی در خانه او.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref> | ||
*نامیده شدن یکی از درهای بیست و سهگانه مسجدالحرام به نام [[باب امهانی]] به خاطر مجاورت خانه امهانی با [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]].<ref>شرف النبی، ص406.</ref> | *نامیده شدن یکی از درهای بیست و سهگانه مسجدالحرام به نام [[باب امهانی]] به خاطر مجاورت خانه امهانی با [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]].<ref>شرف النبی، ص406.</ref> | ||
*حضور امهانی در واقعه [[لیلة المبیت]]؛ پیامبر(ص) پس از بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه امهانی رفت و پس از توقفی کوتاه در آنجا، از [[مکه]] بیرون شد.<ref>کنز الفوائد، ص206.</ref> | *حضور امهانی در واقعه [[لیلة المبیت]]؛ پیامبر(ص) پس از بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه امهانی رفت و پس از توقفی کوتاه در آنجا، از [[مکه]] بیرون شد.<ref>کنز الفوائد، ص206.</ref> | ||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
*مقام و منزلت خاص امهانی نه نزد رسول خدا(ص) و دیگر مسلمانان، همچنین مباحات [[اهلبیت(ع)|اهل بیت(ع)]] به سبب انتسابشان به وی. | *مقام و منزلت خاص امهانی نه نزد رسول خدا(ص) و دیگر مسلمانان، همچنین مباحات [[اهلبیت(ع)|اهل بیت(ع)]] به سبب انتسابشان به وی. | ||
*معرفی امهانی به عنوان بهترین مردم<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛کفایة الاثر، ص98.</ref> و از اهل بهشت<ref>شرف النبی، ص264؛المناقب، ص289.</ref>؛ در روایتی از پیامبر(ص). | *معرفی امهانی به عنوان بهترین مردم<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛کفایة الاثر، ص98.</ref> و از اهل بهشت<ref>شرف النبی، ص264؛المناقب، ص289.</ref>؛ در روایتی از پیامبر(ص). | ||
*نامه [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] به امهانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]] | *نامه [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] به امهانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]].<ref>الجمل، ص212.</ref> | ||
*موضعگیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref> در دفاع از امام علی(ع) و گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] ( | *موضعگیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref> در دفاع از امام علی(ع) و گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (درگذشت ۳۶ق).<ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref> | ||
==جایگاه روایی== | ==جایگاه روایی== | ||
امهانی در سال دهم | امهانی در [[سال دهم هجری قمری|سال دهم هجری]] و در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] دانسته شده است.<ref>الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.</ref> پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] امهانی نقشی ویژه کنار [[اهل بیت(ع)]] و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهمترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref> و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref> بهشمار میرود. | ||
روایات نقل شده از امهانی بنا گفته ابناثیر، ۴۸ حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref> است اما برخی دیگر احادیث نقل شده از امهانی در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] را ۱۱۲ حدیث دانستهاند.<ref>محدثات شیعه، غروی نائینی، ص۳۳۹.</ref> | روایات نقل شده از امهانی بنا گفته ابناثیر، ۴۸ حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref> است اما برخی دیگر احادیث نقل شده از امهانی در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] را ۱۱۲ حدیث دانستهاند.<ref>محدثات شیعه، غروی نائینی، ص۳۳۹.</ref> | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
از زمان وفات و محل دفن امهانی بهگونه دقیق در منابع گزارش نشده است. در منابع متاخر به دیدار [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]] با یکی از عمههایش در سال ۶۰ق پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] نام اشاره شده است.<ref>بحار الانوار، ج45، ص88.</ref>برپایه این گزارش، زنان [[بنیهاشم]] با آگاهی از تصمیم امام حسین(ع) برای بیرون آمدن از مدینه، امهانی را آگاه ساختند و او با چشمانی اشکبار، امام را با خواندن سرودههایی از [[ابوطالب]] بدرقه کرد: | از زمان وفات و محل دفن امهانی بهگونه دقیق در منابع گزارش نشده است. در منابع متاخر به دیدار [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]] با یکی از عمههایش در سال ۶۰ق پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] نام اشاره شده است.<ref>بحار الانوار، ج45، ص88.</ref> برپایه این گزارش، زنان [[بنیهاشم]] با آگاهی از تصمیم امام حسین(ع) برای بیرون آمدن از مدینه، امهانی را آگاه ساختند و او با چشمانی اشکبار، امام را با خواندن سرودههایی از [[ابوطالب]] بدرقه کرد: | ||
*وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل | *وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل | ||
درخشندهرویی که ابر با تمام شفافیت از چهره او باران میطلبد، سرپرست یتیمان و حفاظتکننده بیوه زنان است. | (درخشندهرویی که ابر با تمام شفافیت از چهره او باران میطلبد، سرپرست یتیمان و حفاظتکننده بیوه زنان است.) | ||
*تطوف به الهلاک من آلهاشم ***** فهم عنده فی نعمة و فواضل<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref> | *تطوف به الهلاک من آلهاشم ***** فهم عنده فی نعمة و فواضل<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref> | ||
مساکین و مستمندان بنیهاشم او را احاطه کردهاند، چون آنهادر نزد او در نعمت و فضایل هستند. | (مساکین و مستمندان بنیهاشم او را احاطه کردهاند، چون آنهادر نزد او در نعمت و فضایل هستند.) | ||
پس از اینکه امام حسین(ع) او را به صبر و پذیرش تقدیر خداوند فراخواند، خود چنین سرود: | پس از اینکه امام حسین(ع) او را به صبر و پذیرش تقدیر خداوند فراخواند، خود چنین سرود: | ||
خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
*و ما اَمهانی وحدها ساء حالها ***** خروج الحسین عن مدینة جده | *و ما اَمهانی وحدها ساء حالها ***** خروج الحسین عن مدینة جده | ||
تنها حال امهانی بد نشد، به خاطر خروج حسین از مدینه. | (تنها حال امهانی بد نشد، به خاطر خروج حسین از مدینه.) | ||
*و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref> | *و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref> | ||
بلکه قبر شریف پیامبر(ص) و آنچه در آن است و منبر او به خاطر فقدان حسین گریه میکنند. | (بلکه قبر شریف پیامبر(ص) و آنچه در آن است و منبر او به خاطر فقدان حسین گریه میکنند.) | ||
==پانویس== | ==پانویس== |