کوه نور (مکه)
کوه نور (در عربی: جبل النور) کوهی است در مکه که غار حراء در آن قرار گرفته است؛ غاری که محل خلوت‌گزینی حضرت محمد(ص) پیش از بعثت بود و نخستین وحی در آنجا بر پیامبر نازل شد. این کوه در ادبیات دینی اسلامی جایگاه مهمی دارد و یکی از مکان‌های زیارتی مسلمانان است.
.jpg) | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | کوه حراء |
| اطلاعات جغرافیایی | |
| مکان | شمال شرق مکه |
| ارتفاع | 634 |
| باورها و آیین‌ها | |
| بزرگ‌داشته شده نزد | مسلمانان |
| وقایع تاریخی | بعثت پیامبر بر غار حراء |
موقعیت جغرافیایی ویرایش
جبل النور یا کوه نور محل نزول نخستین وحی خداوندی بر رسول اسلام است که با نام‌های: «کوه حِراء»، «جبل الاسلام» و «جبل القرآن» نیز شناخته می‌شود.[۱] این کوه با ارتفاع 634 متر،[۲] در ۴ کیلومتری شمال شرقی مکه در مسیر مِنا به عرفات قرار داشته که اکنون به علت گسترش شهر در داخل شهر قرار گرفته است.[۳]
شکل این کوه، مخروطی و مستقل از سایر کوه ها است. در تورات، جبل فاران نامیده شده و در نزد مردم محلی به همان نام جبلُ النور معروف است.[۴] منطقه‌ای که جبل النور نیز در آن واقع شده به حَیِّ ( محله ) جبل النور معروف است.[۵] صعود از کوه به دلیل سنگی بودن و شیب تند آن دشوار بوده است.[۶] هر چند امروزه با ساخت پله‌هایی که به دهانه غار حراء می‌رسد صعود به کوه ساده‌تر شده است.[نیازمند منبع]
تاریخ و فضیلت ویرایش
به نقلی حضرت آدم(ع)[۷] و به روایتی حضرت ابراهیم(ع)، کعبه را از سنگ‌های پنج کوه بنا نمودند که از جمله این کوه‌ها؛ جبل النور (کوه حِراء ) است.[۸] نقل شده است که پایه‌های خانه خدا ( القواعد من البیت: بقره آیه ۱۲۷ )؛ نیز از سنگ‌های برگرفته از کوه حراء بوده است.[۹] همچنین از رسول خدا (ص) روایت شده که فرمود: هنگامی که خدای متعال برای حضرت موسی(ع) برطور سیناء تجلی کرد؛ آن کوه شش پاره شد. سه پاره از آنها بر سه کوه مکه از جمله کوه حِراء و دو کوه دیگر ثَبیر و ثَور فرود آمد.[۱۰]
غار حراء ویرایش
شهرت این کوه در تاریخ اسلام به جهت وجود غار حراء در این کوه است که رسول خدا(ص) در آنجا به رسالت مبعوث شد. بر اساس منابع شیعی در ۲۷ رجب سال چهلم از عام الفیل (برابر با ۶۱۰ میلادی )، جبرئیل با آوردن ۵ آیه از ابتدای سوره علق ، وی را به پیامبری مبعوث کرد. پیش از این آن حضرت هر ساله مدتی را به ویژه در ماه رمضان در غار حِراء به اعتکاف و عبادت به سر می‌برد و پیش از آن نیز جدِّ وی عبدالمطلب این کوه و غار را محل اعتکاف عبادت خود انتخاب کرده بود.[۱۱]
معجزات ویرایش
کوه نور محل وقوع برخی معجزات پیامبر(ص) دانسته شده است. از جمله روایت شده هنگامی که به اعجاز رسول خدا (ص) ماه به دو نیم شد (شق القمر)، مشرکان کوه حراء را بین دو ماه دیدند .[۱۲] برخی این کوه را محل معجزه شق صدر دانسته‌اند. به گزارش ابراهیم رفعت پاشا، در سال ۱۲۷۹ مسجدی با یک گنبد بر روی کوه ساخته شده بود که گفته می‌شد در محل معجزه شق صدر ساخته شده است.[۱۳]وجود مسجدی بر کوه نور پیش از این تاریخ نیز گزارش شده است.[۱۴]
همچنین گفته شده که از معجزات پیامبر(ص) آن بود که کوه نور زیر پای آن حضرت به حرکت در آمد. پس به فرمان پیامبر( ص) که فرمود : « اُسکن یا حِراء » از حرکت ایستاد.[۱۵]
در ادبیات و تک‌نگاری‌ها ویرایش
ابوطالب، عموی پیامبر (ص)، در شعری از این کوه یاد کرده است.[۱۶] همچنین این کوه در دوران جاهلیت نیز محترم بوده و در اشعار جاهلی از جمله در اشعار عَوف بن اَحوص از آن یاد شده است.[۱۷] نام این کوه و وصف آن در اشعار شاعران پارسی زبان نیز انعکاس زیادی داشته است. سنائی، غزنوی، مولوی و جامی برخی از شاعرانی هستند که در اشعار خود از این کوه یاد کرده‌اند.[۱۸].
کتاب‌هایی با عنوان « جزءٌ فی جبل حرا ء » از عبدالصمد بن عبدالوهاب دمشقی (م 686 ق) [۱۹] و « الاِبانه بما وَرَدَ فی جبل النور » از ابن فهد هاشمی مکی ( م 871 ق) در باره این کوه به رشته تحریر در آمده است.[۲۰]
نگارخانه ویرایش
-
مسیر صعود به قله کوه نور -
مسیر صعود به قله کوه نور -
نمای مکه از بالای کوه نور -
-
نمای مکه از بالای کوه نور
پانویس ویرایش
- ↑ - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189
- ↑ - التاریخ القویم، 1/ 408.
- ↑ - تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.
- ↑ - همان ، ص 107.
- ↑ - الرحلات المغربیه، ص 313.
- ↑ مرآة الحرمین، ج۱، ص58
- ↑ - الطبقات الکبری، 1 / 33؛ الکامل فی التاریخ، 1 / 38.
- ↑ - التبیان فی تفسیر القرآن، 1 / 463؛ الروض الانف، 1/ 335؛ تحفه الکرام، ص 537.
- ↑ - الطبقات الکبری، همان؛ الکامل، همان.
- ↑ - وفاء الوفاء، 1 / 97.
- ↑ - صفوه الصحیح من سیره النبی، ص83 و 84.
- ↑ - صحیح البخاری، 3 / 1404؛
- ↑ مرآة الحرمین، ج۱، ص59
- ↑ افادة الانام
- ↑ - مسند احمد، 1 / 59؛ معجم البلدان، 2 / 233 ؛ نزهه القلوب، ص 45.
- ↑ - نگا: شفاء الغرام، 1 / 463.
- ↑ - نگا: معجم ما استعجم، 1 / 423.
- ↑ - حج در آینه شعر فارسی، ص 177 – 179.
- ↑ - الاعلام، 4 / 11.
- ↑ - تاریخ مکه ( سباعی )، ص 36.
منابع ویرایش
- آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان رسول، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰.
- الاَعلام، زرکلی خیرالدین(م ۱۳۹۶ ق)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹.
- التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم، کردی محمد طاهر( م 1400 ق)، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰.
- تاریخ مکه از آغاز تا پایان دولت شرفای مکه (1344 ق)، السباعی احمد، تهران، نشر مشعر، 1385.
- تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، قائدان اصغر، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۶.
- التبیان فی تفسیر القرآن، شیخ طوسی (م 460 ق)، تحقیق احمد حبیب قصیر العاملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۰۹.
- تحفه الکرام فی تاریخ مکه و بیت الله الحرام، بحرالعلوم سید محمد مهدی (م 1212 ق )، تهران، نشر مشعر، ۱۴۲۵ .
- حج در آینه شعر فارسی، شجاعی محمد، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ ش.
- الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، شهید اول (م 786 ق)، قم ، تحقیق و نشر مؤسسه نشر اسلامی ، 1417.
- ذخیره المعاد، محقق سبزواری (م 1090 ق)، بی جا، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، بی تا.
- الرحلات المغربیه و الاندلسیه ، نواب عواطف بنت محمد، ریاض، بی نا، 1417.
- الروض الاُنُف، سهیلی عبد الرحمان بن عبدالله (م 581 ق)، بی جا، بی نا ، بی تا.
- شفاء الغِرام فی اخبار البلد الحرام، فاسی محمد بن احمد ( م 832 ق)، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، 1428.
- صحیح البخاری، بخاری محمد بن اسماعیل ( م 256 ق)، تحقیق مصطفی دیب البغا، بیروت – یمامه، دار ابن کثیر، 1407.
- صفوه الصحیح من سیره النبی الاعظم، مرتضی عاملی سید جعفر (م 1441 ق)، تهران، نشر مشعر، بی تا.
- الطبقات الکبری، ابن سعد محمد ( م 230ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1410.
- الکامل فی التاریخ ، ابن اثیر (م 630 ق)، بیروت، دار صادر - دار بیروت، 1965.
- مسند احمد، احمد بن حنبل (م 241ق)، قاهره، مؤسسه قرطبه، بی تا.
- نزهه القلوب، حمد الله مستوفی ( م 750 ق)، تحقیق محمد دبیر سیاقی، قزوین، نشر حدیث امروز، 1381 ش.
- نهج البلاغه امام علی علیه السلام، ترجمه استاد دشتی، تهران، مبین اندیشه، 1396 ش.
- وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، سمهودی علی بن عبدالله ( م 911 ق)، بیروت دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶.