زیارت امام حسین(ع)

زیارت امام حسین(ع) سلام به امام حسین(ع) همراه با حضور در حرم او یا از راه دور است، که معمولاً با خواندن زیارتنامه‌هایی که در روایات شیعه ذکر شده انجام می‌شود. بر اساس روایات، زیارت امام حسین(ع) دارای آثار معنوی پرشمار و نیز آثار مادی است.

شماری از زائران امام حسین(ع) نزد ضریح او.

زیارت امام حسین(ع)، در همه ایام سال سفارش شده و برای آن زیارتنامه‌های مطلقه که مختص به روزی خاص نیست ذکر شده است. همچنین روایت‌ها، برخی روزها را به صورت ویژه برای زیارت امام حسین(ع) معرفی کرده‌اند؛ از جمله اول ماه رجب، نیمه آن، نیمه ماه شعبان، عید فطر، عید قربان، روز عرفه و روز اربعین. امامان(ع)، برای برخی از این روزها، زیارت‌نامه‌ای خاص گفته‌اند که با همدیگر شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارد.

اهمیت و جایگاه

زیارت امام حسین(ع)‌ در روایات شیعه، دارای آثار معنوی پرشماری مانند آمرزش گناهان و دعای خیر فرشتگان برای زائران دانسته شده است. همچنین در روایات، برای زیارت وی، به آثار مادی مانند برآورده شدن حاجت و افزایش روزی اشاره شده است.

زیارت امام حسین(ع) در برخی روایات شیعه واجب شمرده شده، که نه به معنای وجوب تکلیفی؛ بلکه به معنای تأکید امامان(ع) بر زیارت وی دانسته شده است.

زیارت‌نامه‌های امام حسین(ع)

در کتاب‌های حدیثی شیعه مانند مفاتیح الجنان، دو نوع زیارت‌نامه برای امام حسین(ع) ذکر شده است: زیارت‌نامه‌های مطلقه و زیارت‌نامه‌های مخصوص امام حسین(ع).

زیارت‌نامه‌های مطلقه

زیارت‌نامه‌های مطلقه امام حسین(ع)، زیارت‌نامه‌هایی هستند که مختص روز خاصی نبوده و خواندن آن در همه ایام سفارش شده است. شیخ عباس قمی، محدث شیعه، در کتاب مفاتیح الجنان، هفت زیارت‌نامه مطلقه برای امام حسین(ع)‌ ذکر کرده است. برای این زیارت‌ها نام خاصی ذکر نشده و فقط یکی از آنها به زیارت وارث شهرت یافته است.‌

زیارت‌نامه‌های مخصوص

زیارت‌نامه‌های مخصوص امام حسین(ع)، زیارت‌نامه‌هایی هستند که در روایات به خواندن آنها در ایام خاصی سفارش شده است.

این زیارت‌نامه‌ها در دو اصل تولی و تبری همانند هستند. سلام و لعن دو محتوای مشترک در این زیارت‌نامه‌هاست. این زیارت‌نامه‌ها، غیر از شباهت‌ها، هر کدام دارای محتوای نوی است:

• در زیارت‌نامه نیمه رجب، از سلام‌های بسیار به پیامبران، شنیدن و آگاه بودن امام(ع) از گفته‌های زائر، جواب دادن امام(ع) و درخواست شفاعت از امام(ع) سخن گفته شده است.
• زیارت‌نامه نیمه شعبان، شهادت‌نامه‌ای است که در آن سلام فراوان یافت نمی‌شود. در این زیارت‌نامه، زائر شهادت می‌دهد امام حسین(ع) کشته شده ولی نمرده، جاوید شده و شهادتش دل پیروایش را زنده کرده است.
• در زیارت‌نامه عید فطر و قربان، زائر، شادی‌اش را از آمدن به زیارت، از محبتش به اهل‌بیت(ع) و از پیروی خود از اهل‌بیت(ع) اعلام می‌کند.
• در زیارت‌نامه شب و روز عرفه، پس از سلام بر همه امامان(ع)، امام حسین(ع) مخاطب قرار گرفته و ویژگی‌های او در قالب زیارت‌نامه به او عرضه شده است.
• زیارت‌نامه عاشورا از زبان امام محمدباقر(ع) خوانده می‌شود. وی ۳۵ بار دشمنان را نفرین و از آن‌ها برائت جسته است؛ به ویژه از آل ابی‌سفیان، آل زیاد و آل مروان.
• زیارت‌نامه اربعین، به تکلیف امام در برابر پرچمداران کفر و استبداد، ایستادگی او در برابر آن‌‌ها و ریخته‌ شدن خونش در این راه پرداخته است.

روزهای خاص زیارتی

نوشتار اصلی: ایام زیارتی امام حسین(ع) روایات، به زيارت امام حسین(ع) در همه سال سفارش کرده‌اند اما برخی روزها به صورت ویژه سفارش شده‌اند. اهل حدیث و فقیهان شیعه، این روایات را زیر عنوان‌های «استحباب» و «تاکید استحباب» دسته‌بندی کرده‌اند. برای نمونه، شیخ حر عاملی، مجموعه روایت‌های زيارت امام حسين(ع) در شب جمعه را زیر عنوان «باب تأكّد زيارة الحسين كل ليلة جمعة و كل يوم» نام‌گذاری کرده است. وی دلیل خاص بودن این روزها را، زیارت امام حسین(ع) توسط ارواح پیامبران و فرشتگان در این روز و بیشتر بودن لطف و کرم خدا در این روزها به امام حسین(ع) و زائران او دانسته‌ شده است.

روزهایی که در روایات، به عنوان روزهای ویژه برای زیارت امام حسین(ع) معرفی شده است، عبارتند از:

• اول ماه رجب
• نیمه ماه رجب
• نیمه ماه شعبان
• ماه رمضان و شب‌های قدر
• عيد فطر و عید قربان
• شب و روز عرفه
• شب و روز عاشورا
• روز اربعین
• شب و روز جمعه

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله زیارت‌های مخصوصه امام حسین(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، ‌شماره دوم، بهار ۱۳۸۹، ص۱۶ است.

• آداب سفر و زیارت عتبات عالیات، علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
• تهذیب الاحکام، محمد بن حسن طوسی(۴۶۰ق)، تحقیق و تصحیح على اكبر غفارى، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏، 1413ق‏.
• کامل الزیارات، جعفر بن محمد ابن قولویه، تصحیح غلامرضا عرفانیان یزدی، نجف، المطبعة المبارکة المرتضویة، ۱۳۵۶ق.
• کلیات مفاتیح الجنان، عباس قمی، بی‌جا، اسوه، بی‌تا.
• مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، محمد بن الحسن‏ طوسى(460ق)، بیروت، مؤسسة فقه الشيعة، 1411ق.
• من لا يحضره الفقيه‏، محمد بن على‏ ابن بابويه(381ق‏)، علی‌اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏، 1413ق.
• وسائل الشيعة، محمد بن حسن‏ حر عاملى(1104ق‏)، تحقیق و تصحیح مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، ۱۴۰۹ق.