حج: تفاوت میان نسخه‌ها

حج (ویرایش)

نسخهٔ ‏۲۵ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۱۸

۶٬۴۹۷ بایت حذف‌شده ، ‏۲۵ ژانویهٔ ۲۰۲۰

←‏آداب حج

دیداریویکی‌متن

Abbasahmadi1363

Automoderated users

۱۵٬۶۱۴

ویرایش

@@ خط ۲۱۰: / خط ۲۱۰: @@
 در متون اسلامي‌ آداب پُرشماری در حج براي حج‌گزاران بيان شده است. برخي از اين آداب، مربوط به قبولي حج بوده و بيشتر آنها جزء مستحبات حج است. مهمترين اين آداب عبارت‌اند از:
-اخلاص در عمل،{{یادداشت|﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِ﴾
+{{ستون-شروع|۲}}
-حج وعمره را برای خدا به پایان برید.}}<ref name=":22">سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۶؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۰.</ref><ref>. مصباح الشريعه، ص163؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص172؛ بحار الانوار، ج96، ص24.</ref>
-توکل و تفويض امور به خدا،<ref>. مستدرک الوسائل، ج10، ص172؛ بحار الانوار، ج96، ص24.</ref>
+* اخلاص در عمل،{{یادداشت|﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِ﴾
+حج وعمره را برای خدا به پایان برید.}}<ref name=":22">سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۶؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۰.</ref><ref>. مصباح الشريعه، ص163؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص172؛ بحار الانوار، ج96، ص24.</ref>
-تلاش براي تأمين توشه حج،{{یادداشت|﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ… َ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی﴾
+* توکل و تفويض امور به خدا،<ref>. مستدرک الوسائل، ج10، ص172؛ بحار الانوار، ج96، ص24.</ref>
+* تلاش براي تأمين توشه حج،{{یادداشت|﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ… َ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی﴾
 حج در ماه‌های معلومی است... به نفع خود توشه برگیرید، که بهترین توشه پرهیزکاری است.}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 197؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۱؛ رک: مجمع البيان، ج2، ص45؛ تفسير قرطبي، ج2، ص411؛ سنن ابي داود، ج1، ص389- 390؛ مجمع البيان، ج2، ص45.</ref><ref>. الکافي، ج4، ص280؛ وسائل الشيعه، ج11، ص35 و 143؛ بحار الانوار، ج96، ص ۹ و 119؛ جامع احاديث الشيعه، ج10، ص209.</ref>
+* گشاده‌دستي در هزينه کردن،<ref>. من لايحضره الفقيه، ج2، ص279 و ۲۸۲؛ وسائل الشيعه، ج11، ص150؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص43؛ بحار الانوار، ج46، ص71؛ . شرح اصول کافي، ج12، ص426.</ref>
+* دعا و ياد خدا در سفر حج،<ref>مستدرک الوسائل، ج9، ص160 و 172؛ بحار الانوار، ج96، ص120؛ مدارک الاحکام، ج7، ص241؛ الحدائق الناضره، ج14، ص47 و 25- 55؛ الکافي، ج4، ص285 و ۳۳۸؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص271؛ جواهر الکلام، ج18، ص137- 147؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص296؛ مصباح الشريعه، ص48؛ </ref>
+* استفاده از مال حلال،<ref>الکافي، ج5، ص124؛ الامالي، ص527؛ من لايحضره الفقيه، ج3، ص162 و ج1، ص189؛ تهذيب الاحکام، ج6، ص368؛ بحار الانوار، ج93، ص16 و ج96، ص120؛ العروة الوثقي، ج4، ص339؛ وسائل الشيعه، ج11، ص146.</ref>
+* پرداخت حقوق ديگران،<ref>مصباح الشريعه، ص47؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص172؛ الفقه علي مذاهب الاربعه، ص888؛ جامع السعادات، ج3، ص309.</ref>
+* تعجيل در رفتن به حج،<ref>. حج و عمره در قرآن و حديث، ص260؛ مسند الامام احمد بن حنبل، ج1، ص314؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص17؛ سنن ابن ماجه، ج2، ص962.</ref>
+* بلند نگاه داشتن مو،<ref>الکافي، ج4، ص۳۱۷ و 318؛ کشف اللثام، ج5، ص244؛ جواهر الکلام، ج18، ص174؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص301؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص47؛ وسائل الشيعه، ج12، ص316 و ۳۱۷ و ۳۱۹؛ بحار الانوار، ج96، ص133.</ref>
+* ترک گناه و معصيت،<ref>الکافي، ج4، ص۲۸۶ و 338؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص296؛ مسالک الافهام الي آيات الاحکام، ج2، ص193؛ مرآة العقول، ج17، ص270؛ تفسير الکبير، ج5، ص180؛ وسائل الشيعه، ج12، ص11.</ref>
+* شروع از مکه و ختم به مدينه،<ref>الکافي، ج4، ص549؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص۴۸۴ و 558؛ جامع احاديث الشيعه، ج10، ص491.</ref>{{یادداشت|برخی از فقیهان شیعه، بر پایه برخی روایات، آغاز کردن سفر را از مدینه برتر دانسته‌اند.}}<ref>من لايحضره الفقيه، ج2، ص559؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص439؛ وسائل الشيعه، ج14، ص319؛ نک: جواهر الکلام، ج20، ص81.</ref>
+* اخلاق نيک در سفر حج،<ref>مصباح الشريعه، ص48؛ مستدرک الوسائل، ج9، ص160 و ج10، ص173؛ بحار الانوار، ج10، ص475 و ج73، ص273 و ج96، ص120؛ کشف الغطاء، ج4، ص443- 445؛ مکارم الاخلاق، ص251؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص296- 298؛ وسائل الشيعه، ج12، ص9- 13.</ref>
+* حج پياده و تحمل سختي‌ها،<ref>نهج البلاغه، خطبه 192؛ الکافي، ج4، ص199؛ مصباح الشريعه، ص163؛ وسائل الشيعه، ج11، ص78-۸۰؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص29 و ج10، ص172؛ ايضاح الفوائد، ج4، ص66؛ المجموع، ج7، ص91؛ جامع احاديث الشيعه، ج10، ص479.</ref>
+* تعجيل در بازگشت از سفر حج،<ref>الکافي، ج4، ص230؛ وسائل الشيعه، ج13، ص234؛ علل الشرائع، ج3، ص446؛ جامع احاديث الشيعه، ج12، ص224؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص447؛ المستدرک، ج1، ص259؛ شرائع الاسلام، ج1، 210؛ الحدائق الناضره، ج17، ص346؛ جواهر الکلام، ج20، ص71؛ المجموع، ج8، ص278؛ مسند الامام احمد بن حنبل، ج5، ص52؛ صحيح مسلم، ج4، ص104.</ref>
+* وداع با کعبه،<ref>. الکافي، ج4، ص530؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص377؛ المجموع، ج8، ص256؛ رک: تهذيب الاحکام، ج5، ص280؛</ref>
+* شريک کردن ديگران در حج و اعمال آن،<ref>الکافي، ج4، ص315 و ۳۱۷؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص460؛ الحدائق الناضره، ج14، ص275؛ موسوعه الامام الخويي، ج30، ص383؛ رک: من لايحضره الفقيه، ج2، ص462؛ وسائل الشيعه، ج11، ص۱۹۷ و 204.</ref>
+* هديه گرفتن در سفر حج برای دیگران ([[سوغات]])،<ref>الکافي، ج4، ص280؛ وسائل الشيعه، ج11، ص148 و ۱۴۹؛ العروة الوثقي، ج2، ص215- 216؛ بحوث فقهيه، ص33.</ref>
+* عزم انجام دوباره حج،<ref>الکافي، ج4، ص281؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص220؛ تحرير الاحکام، ج2، ص114.</ref>
+* صدقه دادن خرما هنگام ترک مکه،<ref>. الکافي، ج4، ص533؛ وسائل الشيعه، ج14، ص292؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص382؛ الحدائق الناضره، ج17، ص343؛ رک: وسائل الشيعه، ج13، ص150؛ بحار الانوار، ج96، ص318.</ref>
+* استقبال و تکريم حج‌گزار.<ref>. الکافي، ج2، ص174 و ج4، ص264؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص228 و ۳۰۰ و  ج11، ص445؛ الحدائق الناضره، ج17، ص386- 387؛ الوافي، ج14، 1299؛ رک: الخصال، ص635.</ref>
-گشاده‌دستي در هزينه کردن،<ref>. من لايحضره الفقيه، ج2، ص279 و ۲۸۲؛ وسائل الشيعه، ج11، ص150؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص43؛ بحار الانوار، ج46، ص71؛ . شرح اصول کافي، ج12، ص426.</ref>
+{{پایان}}
-دعا و ياد خدا در سفر حج،<ref>مستدرک الوسائل، ج9، ص160 و 172؛ بحار الانوار، ج96، ص120؛ مدارک الاحکام، ج7، ص241؛ الحدائق الناضره، ج14، ص47 و 25- 55؛ الکافي، ج4، ص285 و ۳۳۸؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص271؛ جواهر الکلام، ج18، ص137- 147؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص296؛ مصباح الشريعه، ص48؛ </ref>
-استفاده از مال حلال،<ref>الکافي، ج5، ص124؛ الامالي، ص527؛ من لايحضره الفقيه، ج3، ص162 و ج1، ص189؛ تهذيب الاحکام، ج6، ص368؛ بحار الانوار، ج93، ص16 و ج96، ص120؛ العروة الوثقي، ج4، ص339؛ وسائل الشيعه، ج11، ص146.</ref>
-پرداخت حقوق ديگران،<ref>مصباح الشريعه، ص47؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص172؛ الفقه علي مذاهب الاربعه، ص888؛ جامع السعادات، ج3، ص309.</ref>
-تعجيل در رفتن به حج،<ref>. حج و عمره در قرآن و حديث، ص260؛ مسند الامام احمد بن حنبل، ج1، ص314؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص17؛ سنن ابن ماجه، ج2، ص962.</ref>
-بلند نگاه داشتن مو،<ref>الکافي، ج4، ص۳۱۷ و 318؛ کشف اللثام، ج5، ص244؛ جواهر الکلام، ج18، ص174؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص301؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص47؛ وسائل الشيعه، ج12، ص316 و ۳۱۷ و ۳۱۹؛ بحار الانوار، ج96، ص133.</ref>
-ترک گناه و معصيت،<ref>الکافي، ج4، ص۲۸۶ و 338؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص296؛ مسالک الافهام الي آيات الاحکام، ج2، ص193؛ مرآة العقول، ج17، ص270؛ تفسير الکبير، ج5، ص180؛ وسائل الشيعه، ج12، ص11.</ref>
-شروع از مکه و ختم به مدينه،<ref>الکافي، ج4، ص549؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص۴۸۴ و 558؛ جامع احاديث الشيعه، ج10، ص491.</ref>{{یادداشت|برخی از فقیهان شیعه، بر پایه برخی روایات، آغاز کردن سفر را از مدینه برتر دانسته‌اند.}}<ref>من لايحضره الفقيه، ج2، ص559؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص439؛ وسائل الشيعه، ج14، ص319؛ نک: جواهر الکلام، ج20، ص81.</ref>
-اخلاق نيک در سفر حج،<ref>مصباح الشريعه، ص48؛ مستدرک الوسائل، ج9، ص160 و ج10، ص173؛ بحار الانوار، ج10، ص475 و ج73، ص273 و ج96، ص120؛ کشف الغطاء، ج4، ص443- 445؛ مکارم الاخلاق، ص251؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص296- 298؛ وسائل الشيعه، ج12، ص9- 13.</ref>
-حج پياده و تحمل سختي‌ها،<ref>نهج البلاغه، خطبه 192؛ الکافي، ج4، ص199؛ مصباح الشريعه، ص163؛ وسائل الشيعه، ج11، ص78-۸۰؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص29 و ج10، ص172؛ ايضاح الفوائد، ج4، ص66؛ المجموع، ج7، ص91؛ جامع احاديث الشيعه، ج10، ص479.</ref>
-تعجيل در بازگشت از سفر حج
-مستحب است که حج‌گزار پس از انجام دادن اعمال حج زودتر به وطن خويش بازگردد.<ref>. جامع احاديث الشيعه، ج12، ص224؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص447.</ref> در روايتي پيامبر اکرم (ص)، حج‌گزار را به تعجيل در بازگشت پس از حج فرمان داده و اجر اين عمل را بالاتر از ماندن شمرد.<ref>. المستدرک، ج1، ص259.</ref> در حديثي ديگر آن حضرت به حج‌گزاران توصيه نمود که پس از اعمال حج بيش از سه روز در مکه اقامت نکنند.<ref>. مسند الامام احمد بن حنبل، ج5، ص52؛ صحيح مسلم، ج4، ص104.</ref> امام صادق(ع) نيز بنا بر روايتي حج‌گزاران را به رجوع به وطن پس از انجام مناسک حج فرمان داد و اين کار را سبب افزايش اشتياق حج‌گزار براي رجوع مجدد به مکه دانست.<ref>. الکافي، ج4، ص230؛ وسائل الشيعه، ج13، ص234.</ref> در حديثي ديگر آن حضرت ضمن توصيه به بازگشت پس از اعمال حج، ماندن در مکه را سبب قساوت قلب حج‌گزار شمرده است.<ref>. علل الشرائع، ج3، ص446؛ وسائل الشيعه، ج13، ص234.</ref> بر اين اساس به نظر مشهور فقيهان شیعه ‌و برخي فقيهان اهل سنت به استناد روايات مذکور، ماندن حج‌گزار در مکه پس از اعمال حج مکروه است.<ref>. شرائع الاسلام، ج1، 210؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص447؛ الحدائق الناضره، ج17، ص346.</ref> به تعبير اين روايات، توقّف زياد در مکه ممکن است اسباب خستگي حج‌گزار، کاهش احترام به مکه، ارتکاب گناه و افزايش عقوبت انسان به سبب آن و کاهش اشتياق بازگشت به اين سرزمين گردد.<ref>. جواهر الکلام، ج20، ص71؛ المجموع، ج8، ص278.</ref> در مقابل، در رواياتي ديگر مومنان به مجاورت در مکه ترغيب شده‌اند<ref>. وسائل الشيعه، ج13، ص231؛ جامع احاديث الشيعه، ج10، ص84- 88.</ref> که برخي از فقيهان با استناد به اين روايات و دلايل ديگر مجاورت در مکه را مستحب شمرده‌اند.<ref>. الرسائل العشر، ص226؛ المجموع، ج8، ص278.</ref> (نيز اقامت در مکه)
-وداع با کعبه،
-از ديگر آداب و مستحبات حج، به استناد روايات<ref>. الکافي، ج4، ص530</ref> وداع با کعبه پس از اعمال حج و عمره و هنگام خروج از مکه است.<ref>. تذکرة الفقهاء، ج8، ص377؛ المجموع، ج8، ص256.</ref> در روايات روش وداع و آداب آن براي حج‌گزاران بيان شده است.<ref>. الکافي، ج4، ص530؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص280.</ref> برخي از فقهاي اهل سنت وداع کعبه و طواف وداع را براي حج‌گزاران واجب دانسته‌اند.<ref>. المغني، ج2، ص485؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص35.</ref>
-شريک کردن ديگران در حج و اعمال آن،
-از ديگر آداب حج شريک کردن ديگران در حج استحبابي و يا برخي اعمال آن همچون طواف است.<ref>. الحدائق الناضره، ج14، ص275؛ موسوعه الامام الخويي، ج30، ص383.</ref> بر پايه روايات شريک کردن ديگران در حج يا طواف مستحبي علاوه بر پاداش حج کامل براي ديگران – از جمله خويشان و يا پدر و مادر- داراي پاداش اضافه براي حج گزار به جهت صله رحم وي با خويشاوندانش است.<ref>.الکافي، ج4، ص315؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص460.</ref> حتي اگر اين افراد هزار نفر يا بيشتر باشند<ref>. الکافي، ج4، ص317.</ref> و يا در صورت فراموشي در پايان حج ديگران را در حج خود شريک نمايد.<ref>. من لايحضره الفقيه، ج2، ص462؛ وسائل الشيعه، ج11، ص204.</ref> افزون بر اين در رواياتي ديگر از بجا آوردن طواف خانه خدا از طرف ديگران چه زنده و چه مرده و نيز از جانب امامان معصوم عليهم‌السلام و فاطمه زهرا عليها السلام ياد شده و اين عمل داراي پاداش زياد دانسته شده است.<ref>. الکافي، ج4، ص315؛ وسائل الشيعه، ج11، ص197.</ref>
-هديه گرفتن در سفر حج برای دیگران،
-از ديگر آداب حج خريدن هديه در اين سفر براي ديگران از جمله خويشاوندان است.<ref>. العروة الوثقي، ج2، ص215- 216؛ بحوث فقهيه، ص33.</ref> در رواياتي از امام صادق (ع) هديه حج از هزينه حج دانسته شده است<ref>. الکافي، ج4، ص280؛ وسائل الشيعه، ج11، ص148.</ref> که مراد از اين روايات طبق يک تفسير، استحباب خريد هديه براي ديگران در اين سفر است و اين که پاداش انفاق جهت خريد هديه همچون صرف هزينه براي حج است.<ref>. وسائل الشيعه، ج11، ص149.</ref> برخي با استناد به احاديث <ref>. من لايحضره الفقيه، ج2، ص208؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص472.</ref> هديه دادن آب زمزم از سوي حج گزار را به ديگران مستحب شمرده‌اند.<ref>. وسائل الشيعه، ج13، ص245.</ref>(سوغات)
-عزم انجام دوباره حج،
-از ديگر مستحبات حج آن است که حج‌گزار پس از اتمام حج، عزم بازگشت داشته و از خداوند انجام دوباره حج را تقاضا کرده و نداشتن چنين نيتي مکروه است.<ref>.تحرير الاحکام، ج2، ص114.</ref> در روايتي از رسول خدا و امام صادق (ع) عزم بر بازگشت به حج سبب افزايش عمر حج گزار دانسته شده<ref>.الکافي، ج4، ص281؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص220.</ref> و در احاديثي ديگر نداشتن اين نيت، سبب نزديک شدن اجل و عذاب شمرده شده است.<ref>. من لايحضره الفقيه، ج2، ص220.</ref>
-صدقه دادن خرما هنگام ترک مکه،
-بر اساس روايات،<ref>. الکافي، ج4، ص533؛ وسائل الشيعه، ج14، ص292.</ref> مستحب است که حج‌گزار به نيت کفاره گناهان که در هنگام احرام مرتکب شده مقداري خرما در هنگام ترک مکه صدقه دهد.<ref>. تذکرة الفقهاء، ج8، ص382؛ الحدائق الناضره، ج17، ص343.</ref> در روايتي ديگر به انجام اين عمل هم در هنگام ورود و هم خروج از مکه و مدينه توصيه شده است.<ref>. وسائل الشيعه، ج13، ص150؛ بحار الانوار، ج96، ص318.</ref>
-استقبال و تکريم حج‌گزار،
-به استناد روايات مستحب<ref>. الکافي، ج2، ص174 و ج4، ص264؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص228.</ref> است که پس از بازگشت حج‌گزار به وطن، ديگران به استقبال او رفته و ضمن مصافحه با او، وي را تکريم نمايند.<ref>. الحدائق الناضره، ج17، ص386- 387؛ الوافي، ج14، 1299.</ref>
-در حديثي از امام صادق(ع) معانقه با حج‌گزار در حالي که غبار حج از بين نرفته، همانند استعلام حجر الاسود دانسته شده است.<ref>. من لايحضره الفقيه، ج2، ص300؛ وسائل الشيعه، ج11، ص445.</ref> در حديثي از اميرالمؤمنين ضمن سفارش به طلب قبولي اعمال حاجي و آمرزش گناهان او، از بوسيدن ميان دو چشم و موضع سجده حج‌گزار نيز ياد گرديده است.<ref>. الخصال، ص635.</ref>
 ==پانویس==