اسرار حج: تفاوت میان نسخه‌ها
←اهداف و آثار اقتصادی
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
عالمان اخلاق<ref>. حقایق، ص45؛ معراج السعاده، ص880-881؛ المراقبات، ص314.</ref> بر پایه آیات<ref>سوره بقره(۲)، آیه ۲۰۰؛ سوره حج(۲۲)، آیه ۲۸.</ref> و روایاتی،<ref>. نهج البلاغه، خطبه110؛ علل الشرائع، ج2، ص404.</ref> حج و عمره را از بهترین راه‌های شناخت خداوند و نزدیکی به او دانسته‌اند. بر اساس متون دینی، راه تقرب به خداوند و انس با او تقوا است و خداوند پس از بیان برخی مناسک حج به نقش آن در تقوا تأکید کرده است.<ref name=":5">سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۷.</ref> از جایی که مناسک حج، آزمونی برای بندگان است،<ref name=":0">. مجمع الزوائد، ج3، ص233؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص166-171.</ref> عالمان اخلاق تأکید می‌کنند حج‌گزار تنها باید قصد رسیدن به خدا را داشته باشد.<ref>. المحجّة البیضاء، ج2، ص196.</ref> دستور خداوند به انجام پاره‌ای اعمال دشوار و غیرعادی را{{یادداشت|مانند درآوردن لباس‌ها و پوشیدن جامه احرام، دوری از محرمات احرام، سعی، هروله و رمی جمرات}} در همین راستا تحلیل کرده‌اند.<ref>. المحجّة البیضاء، ج2، ص196؛ جامع السعادات، ج3، ص306-307.</ref> | عالمان اخلاق<ref>. حقایق، ص45؛ معراج السعاده، ص880-881؛ المراقبات، ص314.</ref> بر پایه آیات<ref>سوره بقره(۲)، آیه ۲۰۰؛ سوره حج(۲۲)، آیه ۲۸.</ref> و روایاتی،<ref>. نهج البلاغه، خطبه110؛ علل الشرائع، ج2، ص404.</ref> حج و عمره را از بهترین راه‌های شناخت خداوند و نزدیکی به او دانسته‌اند. بر اساس متون دینی، راه تقرب به خداوند و انس با او تقوا است و خداوند پس از بیان برخی مناسک حج به نقش آن در تقوا تأکید کرده است.<ref name=":5">سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۷.</ref> از جایی که مناسک حج، آزمونی برای بندگان است،<ref name=":0">. مجمع الزوائد، ج3، ص233؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص166-171.</ref> عالمان اخلاق تأکید می‌کنند حج‌گزار تنها باید قصد رسیدن به خدا را داشته باشد.<ref>. المحجّة البیضاء، ج2، ص196.</ref> دستور خداوند به انجام پاره‌ای اعمال دشوار و غیرعادی را{{یادداشت|مانند درآوردن لباس‌ها و پوشیدن جامه احرام، دوری از محرمات احرام، سعی، هروله و رمی جمرات}} در همین راستا تحلیل کرده‌اند.<ref>. المحجّة البیضاء، ج2، ص196؛ جامع السعادات، ج3، ص306-307.</ref> | ||
=== پرهیزکاری === | ===پرهیزکاری=== | ||
خداوند پس از بیان برخی مناسک حج، به نقش آن در تقوا تأکید کرده و به برگرفتن توشه تقوا از حج فرمان داده است.<ref name=":5" /> برخی روایات<ref>. الکافی، ج4، ص338؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص166.</ref> نیز این مطلب را گفته‌اند؛ از این رو، هدف از تشریع حج را رسیدن به تقوا دانسته‌اند.<ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۹.</ref> | خداوند پس از بیان برخی مناسک حج، به نقش آن در تقوا تأکید کرده و به برگرفتن توشه تقوا از حج فرمان داده است.<ref name=":5" /> برخی روایات<ref>. الکافی، ج4، ص338؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص166.</ref> نیز این مطلب را گفته‌اند؛ از این رو، هدف از تشریع حج را رسیدن به تقوا دانسته‌اند.<ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۹.</ref> | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
در روایاتی، حج نشانه فروتنی انسان‌ها در برابر بزرگی خداوند دانسته شده است.<ref>. علل الشرائع، ج2، ص404؛ نهج البلاغه، خطبه1.</ref> بر این اساس، پاره‌ای مناسک حج مانند احرام و از تن درآوردن لباس و زیور آلات، پوشیدن دو تکه پارچه احرام، طواف خانه خدا، سعی میان صفا و مروه، وقوف در بیابان‌های عرفات، مشعر و منا و تراشیدن موی سر را آموزنده فروتنی در برابر عظمت پروردگار و سبب فروکاستن از غرور انسان شمرده‌اند.<ref name=":6">دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۸۰.</ref> گزارش‌های حج‌گزاریِ پیاده برخی معصومان(ع) به‌ویژه امام حسن(ع) و امام حسین(ع)<ref>. قرب الاسناد، ص170؛ الکافی، ج4، ص456.</ref> و نیز حالت‌هایی همچون غسل هنگام ورود به حرم، تضرع و برهنه کردن پا و تأکید ایشان بر ثواب فراوان این عمل<ref>. الکافی، ج4، ص398؛ وسائل الشیعه، ج13، ص195-197؛ بحار الانوار، ج96، ص192.</ref> نمودهایی عملی از تواضع آنان نسبت به خداوند به شمار رفته است.<ref name=":6" /> | در روایاتی، حج نشانه فروتنی انسان‌ها در برابر بزرگی خداوند دانسته شده است.<ref>. علل الشرائع، ج2، ص404؛ نهج البلاغه، خطبه1.</ref> بر این اساس، پاره‌ای مناسک حج مانند احرام و از تن درآوردن لباس و زیور آلات، پوشیدن دو تکه پارچه احرام، طواف خانه خدا، سعی میان صفا و مروه، وقوف در بیابان‌های عرفات، مشعر و منا و تراشیدن موی سر را آموزنده فروتنی در برابر عظمت پروردگار و سبب فروکاستن از غرور انسان شمرده‌اند.<ref name=":6">دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۸۰.</ref> گزارش‌های حج‌گزاریِ پیاده برخی معصومان(ع) به‌ویژه امام حسن(ع) و امام حسین(ع)<ref>. قرب الاسناد، ص170؛ الکافی، ج4، ص456.</ref> و نیز حالت‌هایی همچون غسل هنگام ورود به حرم، تضرع و برهنه کردن پا و تأکید ایشان بر ثواب فراوان این عمل<ref>. الکافی، ج4، ص398؛ وسائل الشیعه، ج13، ص195-197؛ بحار الانوار، ج96، ص192.</ref> نمودهایی عملی از تواضع آنان نسبت به خداوند به شمار رفته است.<ref name=":6" /> | ||
=== تقویت ایمان === | ===تقویت ایمان=== | ||
مجموع آثار اخلاقی حج، به افزایش ایمان و معنویت حج‌گزار می‌انجامد. از این رو است که عالمان مسلمان، حج را زمینه‌ساز تحقق هدف والای انسان در نظام تشریع، یعنی تکامل عبادی<ref>سوره ذاریات(۵۱)، آیه ۵۶.</ref> دانسته‌اند.<ref>. نک: صهبای حج، ص155-156.</ref> روایات نیز تقویت ایمان حج‌گزاران را از آثار حج شمرده‌اند.<ref>. ثواب الاعمال، ص47.</ref> در روایات و ادعیه مأثور فراوانی به آثار و پیامدهای معنوی حج اشاره شده است.<ref>. الکافی، ج4، ص252-264؛ تهذیب، ج5، ص244؛ نک: مصباح المتهجد، ص674-707.</ref> | مجموع آثار اخلاقی حج، به افزایش ایمان و معنویت حج‌گزار می‌انجامد. از این رو است که عالمان مسلمان، حج را زمینه‌ساز تحقق هدف والای انسان در نظام تشریع، یعنی تکامل عبادی<ref>سوره ذاریات(۵۱)، آیه ۵۶.</ref> دانسته‌اند.<ref>. نک: صهبای حج، ص155-156.</ref> روایات نیز تقویت ایمان حج‌گزاران را از آثار حج شمرده‌اند.<ref>. ثواب الاعمال، ص47.</ref> در روایات و ادعیه مأثور فراوانی به آثار و پیامدهای معنوی حج اشاره شده است.<ref>. الکافی، ج4، ص252-264؛ تهذیب، ج5، ص244؛ نک: مصباح المتهجد، ص674-707.</ref> | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
==اهداف و آثار اقتصادی== | ==اهداف و آثار اقتصادی== | ||
در عصر جاهلی، هر گونه کسب و کار هنگام برگزاری مراسم حج گناه شمرده می‌شد؛<ref>. جامع البیان، ج2، ص384-386؛ اسباب النزول، ص64؛ مجمع البیان، ج2، ص47.</ref> قرآن<ref>سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۸.</ref> و روایات،<ref>. تفسیر عیاشی، ج1، ص96؛ مجمع البیان، ج2، ص47.</ref> این باور را نمی‌پذیرند. بر این پایه، حج‌گزار پس از پایان اعمال حج می‌تواند خرید و فروش کند. در روایات، به برخی از اهداف و آثار اقتصادی حج اشاره شده است: | |||
===رونق=== | ===رونق=== | ||
قرآن بر مبارک بودن کعبه برای جهانیان تأکید کرده است<ref>سوره آل عمران(۳)، آیه ۹۶.</ref> و در آیه‌ای دیگر، کعبه را به مثابه قوام مردم و جامعه دانسته است.<ref>سوره مائده(۵)، آیه ۹۷.</ref> برخی روایات، آیه پیش‌گفته را به نقش کعبه در برپایی زندگی دنیا و آخرت تفسیر کرده‌اند؛<ref>. وسائل الشیعه، ج11، ص60.</ref> از این رو، برخی دو آیه پیش‌گفته را اشاره به رونق اقتصادی مسلمانان بر اثر حج و عمره تلقی کرده‌اند.<ref name=":2">دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۳.</ref> | |||
افزون بر این، روایاتی، برآوردن نیازهای مردم مکه و دیگر سرزمین‌ها،<ref>. علل الشرائع، ج2، ص406.</ref> افزایش روزی و تأمین هزینه‌های خانواده<ref>. الکافی، ج4، ص253.</ref> و بی‌نیازی<ref>. بحار الانوار، ج73، ص221.</ref> را از آثار حج دانسته‌اند. روایات یاد شده می‌تواند وعده‌ای برای گسترش روزی زائران و نهراسیدن از آسیب‌های مالی سفر حج تلقی شود.<ref name=":2" /> در روایتی دیگری، انتقال کالاهای تجاری به شهرهای دیگر در پی سفر حج و در نتیجه، رونق حمل و نقل و سود بردن صاحبان وسائل نقلیه از حکمت‌های حج دانسته شده است.<ref>. علل الشرائع، ج2، ص406؛ وسائل الشیعه، ج11، ص14.</ref> همچنین استحباب خریداری سوغات حج به رونق تولید، تجارت و انتقال کالا از منطقه‌ای به منطقه دیگر می‌انجامد.<ref>. الکافی، ج4، ص280.</ref> بر این اساس، می‌توان حج را زمینه‌ساز ارائه نمونه‌های کالاهای تولیدی سرزمین‌های اسلامی، برپایی بازار مشترک اسلامی و گسترش روابط اقتصادی میان کشورهای اسلامی دانست. افزون بر این، وجوب قربانی بر میلیون‌ها حج‌گزار و نیز متعین بودن شتر، گاو یا گوسفند در برخی کفارات تروک احرام، فعالان اقتصادی را به صنعت دامپروری ترغیب و به تبع آن بخش کشاورزی را تقویت می‌کند.<ref name=":2" /> | |||
===فقرزدایی=== | ===فقرزدایی=== | ||