بهداشت حج: تفاوت میان نسخه‌ها

واژه بهداشت معادل ترکیب عربی حفظ الصحه به معنای نگه داشتن تندرستی و سلامت است. این واژه بر مجموعه علم و تدابیر و اعمالی دلالت دارد که به منظور جلوگیری از ایجاد و شیوع بیماری به کار گرفته می‌شود.<ref>لغتنامه دهخدا، ج3، مدخل بهداشت.</ref> در طول تاریخ به دلیل شرایط دشوار سفر حج، بهداشت و سلامت حاجیان از جمله مسائل مهم و مورد توجه بوده است. راه طولانی و خطرناک، گرمای هوا در حجاز و تجمع تعداد زیادی از مردم در یک مکان، سفر حج را از نظر بهداشتی، بخصوص در گذشته‌ها که علم پزشکی و خدمات بهداشتی پیشرفت امروزین خود را نداشت، سفر را نا ایمن می‌ساخت. همین دشواری سفر حج خود از عوامل ارزش بالای معنوی این سفر دانسته شده و تن دادن به خطرات آن از نشانه‌های ایمان مسلمانان شناخته شده است. در حدیثی از امام صادق(ع) حج به واسطه دشواری‌اش همتراز جهاد دانسته شده است.<ref>الکافی، ج4، ص253..</ref>

توجه خاص به مسئله بهداشت حج در سده نوزدهم میلادی و در پی شیوع بیماری وبا در جهان شدت بیشتری یافت. با این حال در گذشته نیز توجه به مسائل بهداشتی حج نزد مسلمانان مغفول نبود است. توصیه‌های اسلامی درباره بهداشت حج زیرمجموعه توصیه‌هایی قرار می‌گیرند که در متون اسلامی درباره بهداشت فردی و محیطی و نیز بهداشت سفر مانند تطهیر بدن و لباس از آلودگی، مستحب بودن شست و شوی بدن قبل از سفر، و تأکید بر بهداشت فردی، همراه داشتن دارو و غذای پاکیزه وجود دارد.<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص 185؛ ندوه الحج الکبری، سلامه الحج، ص 347، 196، 209.</ref> برخی از پژوهشگران بر اهداف بهداشتی برخی از مناسک حج مانند غسل مستحب در هنگام احرام یا حلق و تقصیر در کنار دیگر معانی رمزآمیز آن تصریح کرده‌اند.<ref>حج برنامه تکامل، ص 201.</ref> آنچه بخصوص در میان نویسندگان معاصر مورد تأکید است، کارکرد مثبت زیارت خانه خدا و مراسم حج بر حفظ بهداشت روانی افراد است. این نویسندگان با تأکید بر نقش عبادت و راز و نیاز با خداوند در آرامش روانی، کارکرد حج و زیارت را که یکی از برنامه‌های اصلی عبادی در میان مسلمانان است، از این منظر مورد مطالعه قرار داده‌اند.<ref>مطالعات اسلام و روانشناسی، شماره 3، ص 47، «اثر بخشی مناسک حج بر سلامت روانی حجاج»؛ کتاب خلاصه مقالات همایش بین‌المللی پزشکی حج، ص32.</ref>