عبدالرحیم حائری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حج محجوران'''، انجام حج توسط کسانی که از تصرف در اموالشان ناتوان هستند.

محجور از ماده «ح ج ر» که در لغت به معنای «منع» است، گرفته شده<ref>العین، ج3، 74- 75؛ مجمع البحرین، ج3، ص259، «حجر».</ref>و در اصطلاح فقها به فردی که از تصرف در اموال خود محروم است، اطلاق می‌شود<ref>مصطلحات الفقه، ص477.</ref>بر پایه فقه امامی محجوران عبارتند از :کودکان،<ref>تذکرة الفقهاء، ج14، ص185؛ المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، ص282.</ref> افراد ور شکسته (مفلس<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، ص281.</ref>)، سفیهان،<ref>مبانی العروة الوثقی، ج1، ص16.</ref> دیوانگان<ref>جامع المدارک، ج3، ص446؛ تذکرة الفقهاء، ج10، ص12- 13؛ غایة الآمال، ج2، ص328.</ref> و بردگان.<ref>کنز العرفان، ج2، ص111.</ref>

شافعیان<ref>المجموع، ج7، ص17- 20؛ مغنی المحتاج، ج3، ص224.</ref> و مالکیان و حنبلیان به استناد روایات<ref>نیل الاوطار، ج5، ص297.</ref> برآنند حج بر دیوانه واجب نیست ولی انجامش برای او صحیح است سرپرست دیوانه می‌تواند وی را مانند کودک محرم کند. احرام به جنون یا بی هوشی باطل نمی‌شود؛ ولی مجنون در مواقف حاضرشده و تا جائی که دیوانه خود بتواند انجام می‌دهد وگرنه ولی به جای او مناسک را انجام می‌دهد.<ref>فقه الاسلامی وادلته، ج3، ص410- 411.</ref>

اگر دیوانه درحال احرام یکی از محرمات احرام -بجز شکار- را مرتکب گردد، به استناد احادیث کفاره ندارد<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۳۵، ج۲۰، ص۴۴۰.</ref> ولی کفاره شکار بر او واجب است.<ref>الخلاف، ج2، ص449؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص64.</ref> مگر آن که وجوب کفاره را از باب ضمان بگیریم به اتفاق علما اگر ولی، دیوانه را به حج برد و کفاره ای بوی واجب گردد باید از سوی وی بپردازد<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۳۵، ج۲۰، ص۴۴۰.</ref> زیرا دیوانه محجور است ونمی‌تواند دراموال خود تصرف کند.<ref>جامع المدارک، ج۳، ص۴۴۶؛ تذکرة الفقهاء، ج۱۰، ص۱۲–۱۳؛ غایة الآمال، ج۲، ص۳۲۸.</ref> از شافعی درباره محرمی که پس از احرام دیوانه شود و شکار کند و سر بتراشد دو قول نقل شده است؛ ضمان و عدم ضمان.<ref>الخلاف، ج2، ص448.</ref>

فقها به استناد اجماع<ref>مستند الشیعه، ج11، ص108؛ مناسک جامع حج، ص63.</ref> بر آنند که نیابت دیوانه از دیگری صحیح نیست.<ref>الدروس الشرعیه، ج1، ص320.</ref> بیشتر فقها دیوانه را مقید به دائمی کرده و گفته‌اند دیوانه ادواری نیز در زمان بیماری نمی‌تواند نیابت کسی در حج را برعهده گیرد. بر این مسئله ادعای اجماع محقق و منقول شده است و استدلال آورده شده است که قصد نیابت از شرائط اصلی آن است و دیوانه نمی‌تواند قصد کند. دیوانه دائمی<ref>شرائع الاسلام، ج1، ص232؛ مسالک الافهام، ج2، ص164؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص320.</ref> و دیوانه ادواری دروقت وقوع جنون نمی‌تواند از دیگری برای حج نایب شود؛ ولی نیابت سفیه درست است.<ref>تحریر الوسیله، ج1، ص391.</ref>

«عبد» یا «رقّ» در ادبیات عرب به معنای بنده<ref>المصباح المنیر، ج1، ص235.</ref> و برده است. برده یا غلام مردی است که از خود اختیاری نداشته ودیگری به وسیله خرید ویا هبه و ارث دیگری وی را در اختیار گرفته باشد. به زن برده «َامه» و «جاریه» و در فارسی به او «کنیز» نیز گفته می‌شود.

از جمله احکام مربوط به مملوک به حج رفتن برده مسلمان است. مناسک حج برای همه مسلمانان دارای ثواب و ارزش است واین نعمت معنوی همه بندگان خدا را دربرمی گیرد. به حج بردن برده کاری پسندیده ودارای ثواب است واهل بیت بدان سفارش کرده‌اند.<ref>تهذیب الاحکام، ج5، ص5؛ الاستبصار، ج2، ص147.</ref> در فتاوای فقها به حج رفتن مملوک با اجازه مولی مستحب شمرده شده است.<ref>شرائع الاسلام، ج1، ص223.</ref> به خبرموثق، درصورت آزاد کردن بنده پیش از میقات، مولی به دو ثوابِ عتق و ثواب حج می‌رسد.<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص211؛ المحاسن، ج1، ص66.</ref> فقها به استناد روایت موسی بن جعفر به حج بردن کنیزان و بردگان ومشاهده مناسک از سوی آنان را برتر از باقی گذاشتن آنان در مکه دانسته‌اند.<ref>ذخیرة المعاد، ص557.</ref>درصدراسلام مسلمانان بردگان خود را با خود به حج برده وآنان نیز مناسک حج را به جای می‌آورده‌اند.