مزار زینب بنت علی(ع) و سکینه بنت حسین(ع) (دمشق): تفاوت میان نسخهها
مزار زینب بنت علی(ع) و سکینه بنت حسین(ع) (دمشق) (ویرایش)
نسخهٔ ۱۲ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۵۲
، ۱۲ آوریل ۲۰۲۰بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۳: | خط ۳: | ||
==اهمیت== | ==اهمیت== | ||
این | این مزار، مهمترین زیارتگاه قبرستان بابالصغیر دمشق به شمار میآید و مورد توجه زائران [[شیعه]] از کشورهای مختلف است.<ref name=":0">آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۲.</ref> | ||
==مدفون== | ==مدفون== | ||
===در مزار زینب بنت علی(ع)=== | ===در مزار زینب بنت علی(ع)=== | ||
{{اصلی|مزار زینب بنت علی(ع) (دمشق)}}این زیارتگاه، میان مردم منسوب به زینب صغری یا ام کلثوم دختر [[امام علی(ع)]] است.<ref name=":03">آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۲.</ref> به گمان | {{اصلی|مزار زینب بنت علی(ع) (دمشق)}}این زیارتگاه، میان مردم منسوب به زینب صغری یا ام کلثوم دختر [[امام علی(ع)]] است.<ref name=":03">آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۲.</ref> به گمان برخی، این انتساب، در دوره اخیر به وجود آمده است.<ref name=":04">آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۲.</ref> | ||
برخی این مزار را در سده هفتم قمری، منتسب به زینب دختر [[امام سجاد(ع)]] دانستهاند.<ref>تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والاعلام، ج ۴۵، ص ۴٢٣.</ref> به گمانِ برخی نیز این مزار، متعلق به خدیجه دختر امام سجاد(ع) است.<ref>ر.ک: الاشارات الی معرفة الزیارات، ص ١٣؛ معجم البلدان، ج ٢، ص ۴۶٨.</ref> | برخی این مزار را در سده هفتم قمری، منتسب به زینب دختر [[امام سجاد(ع)]] دانستهاند.<ref>تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والاعلام، ج ۴۵، ص ۴٢٣.</ref> به گمانِ برخی نیز این مزار، متعلق به خدیجه دختر امام سجاد(ع) است.<ref>ر.ک: الاشارات الی معرفة الزیارات، ص ١٣؛ معجم البلدان، ج ٢، ص ۴۶٨.</ref> | ||
خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
===ضریح=== | ===ضریح=== | ||
داخل هر مقبره، یک ضریح نقرهای طلاکوب، به شیوه ضریحهای معمول امامزادگان [[ایران]] وجود دارد که در اصفهان ساخته شده است. البته این دو ضریح، جنبه نمادین دارند؛ زیرا قبرهای اصلی در زیرزمین بنا قرار دارند. | داخل هر مقبره، یک [[ضریح]] نقرهای طلاکوب، به شیوه ضریحهای معمول امامزادگان [[ایران]] وجود دارد که در اصفهان ساخته شده است. البته این دو ضریح، جنبه نمادین دارند؛ زیرا قبرهای اصلی در زیرزمین بنا قرار دارند. | ||
===سرداب=== | ===سرداب=== | ||
برای رفتن به [[سرداب|زیرزمین]] که قبرهای اصلی در آن قرار دارند، باید از چند پله پایین رفت. زیرزمین بنا، دارای دو اتاق بسیار کوچک است که میان آن دو یک راهرو وجود دارد. میان هر اتاق، قبری برجسته وجود دارد که روی آن، صندوقچه چوبی نصب شده است و بدین ترتیب فضای کمعرضی برای حرکت، اطراف قبر باقی مانده است.<ref name=":3" /> | برای رفتن به [[سرداب|زیرزمین]] که قبرهای اصلی در آن قرار دارند، باید از چند پله پایین رفت. زیرزمین بنا، دارای دو اتاق بسیار کوچک است که میان آن دو یک راهرو وجود دارد. میان هر اتاق، قبری برجسته وجود دارد که روی آن، [[صندوق|صندوقچه]] چوبی نصب شده است و بدین ترتیب فضای کمعرضی برای حرکت، اطراف قبر باقی مانده است.<ref name=":3" /> | ||
===صندوقچه=== | ===صندوقچه=== | ||
روی هر کدام از قبرهای زینب و سکینه در سرداب، یک صندوقچه قرار دارد. صندوقچه قبر زینب یا امکلثوم، نسبتاً جدید و دارای تزیینات هندسی سادهای است.<ref name=":3" /> | روی هر کدام از قبرهای زینب و سکینه در سرداب، یک [[صندوق|صندوقچه]] قرار دارد. صندوقچه قبر زینب یا امکلثوم، نسبتاً جدید و دارای تزیینات هندسی سادهای است.<ref name=":3" /> | ||
صندوقچه قبر منسوب به سکینه، بسیار قدیمی و نفیس است و دارای کتیبههایی به خط کوفی تزیینی است.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶.</ref> عبدالقادر ریحاوی، باستانشناس [[سوریه|سوری]]، با توجه به شیوه خط کتیبهها و تزیینات آن، پیشینه آن را از دوره سلجوقی، یعنی نیمه نخست سده ششم قمری دانسته است.<ref>العمارة العربیة الاسلامیة: خصائصها وآثارها فی سوریة، ص ١١۴.</ref> طول صندوقچه ۳ متر، عرض آن ۱/۵ متر و ارتفاع آن یک متر است. | صندوقچه قبر منسوب به سکینه، بسیار قدیمی و نفیس است و دارای [[کتیبه|کتیبههایی]] به خط کوفی تزیینی است.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶.</ref> عبدالقادر ریحاوی، باستانشناس [[سوریه|سوری]]، با توجه به شیوه خط کتیبهها و تزیینات آن، پیشینه آن را از دوره سلجوقی، یعنی نیمه نخست سده ششم قمری دانسته است.<ref>العمارة العربیة الاسلامیة: خصائصها وآثارها فی سوریة، ص ١١۴.</ref> طول صندوقچه ۳ متر، عرض آن ۱/۵ متر و ارتفاع آن یک متر است. | ||
این صندوقچه دارای سه کتیبه نواری در گرداگرد آن است. دو کتیبه بالایی و میانی حاوی آیات قرآن، و کتیبه پایینی حاوی نام و نسب صاحب قبر است. متن کامل کتیبهها چنین است:<ref>Inscriptions Arabes De Damas, Les St ف les Fun ق raires, I. Cimeti ف re DAl-B ع b Al-Sa گ r, Khaled</ref> | این صندوقچه دارای سه کتیبه نواری در گرداگرد آن است. دو کتیبه بالایی و میانی حاوی آیات قرآن، و کتیبه پایینی حاوی نام و نسب صاحب قبر است. متن کامل کتیبهها چنین است:<ref>Inscriptions Arabes De Damas, Les St ف les Fun ق raires, I. Cimeti ف re DAl-B ع b Al-Sa گ r, Khaled</ref> | ||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
===چیستی=== | ===چیستی=== | ||
در سمت جنوب شرقی زیارتگاه، مقبره دیگری وجود دارد، که بخش باقیمانده از «خانقاه طریقه قلندریه» است. این خانقاه، که در محل اقامت شیخ جمالالدین ساوجی، بنیانگذار این طریقه ساخته شده،<ref>تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج ۴۵، ص ۴٢٣.</ref> امروزه از میان رفته است و تنها، مقبره آن که محل دفن شماری از مشاهیر دمشق بوده، باقی مانده است.<ref>مشیدات دمشق ذوات الاضرحة وعناصرها الجمالیة، ص ۵٠۵.</ref> | در سمت جنوب شرقی زیارتگاه، مقبره دیگری وجود دارد، که بخش باقیمانده از «خانقاه طریقه قلندریه» است. این خانقاه، که در محل اقامت شیخ جمالالدین ساوجی، بنیانگذار این طریقه ساخته شده،<ref>تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج ۴۵، ص ۴٢٣.</ref> امروزه از میان رفته است و تنها، مقبره آن که محل دفن شماری از مشاهیر [[دمشق]] بوده، باقی مانده است.<ref>مشیدات دمشق ذوات الاضرحة وعناصرها الجمالیة، ص ۵٠۵.</ref> | ||
===بنا=== | ===بنا=== | ||
مقبره پیشگفته، اتاق مربعیشکل است که با قالبهای سنگی ساخته شده، و دارای [[گنبد|گنبدی]] با گردن هشت ضلعی است. ورودی آن، در ضلع شمالی آن<ref group="یادداشت">یعنی در حیاط کوچک شرق زیارتگاه.</ref> قرار دارد. بالای ورودی، کتیبهای تاریخی وجود دارد که متن آن چنین است: «السلطان الملک الظاهر بیبرص<ref group="یادداشت">نام «بیبرص»، پادشاه مملوکی، در این کتیبه به اشتباه حجاری شده و صورت صحیح آن، «بیبرس» است.</ref> الصالحی». دو طرف ورودی، در ارتفاع کمی از سطح زمین، دو سنگ مربع وجود دارد که حاوی نقش یک یوزپلنگ و در واقع رنک رسمی ملک الظاهر بیبرس است.<ref>مشیدات دمشق ذوات الاضرحة وعناصرها الجمالیة، ص ۵٠٨.</ref> | مقبره پیشگفته، اتاق مربعیشکل است که با قالبهای سنگی ساخته شده، و دارای [[گنبد|گنبدی]] با گردن هشت ضلعی است. ورودی آن، در ضلع شمالی آن<ref group="یادداشت">یعنی در حیاط کوچک شرق زیارتگاه.</ref> قرار دارد. بالای ورودی، [[کتیبه|کتیبهای]] تاریخی وجود دارد که متن آن چنین است: «السلطان الملک الظاهر بیبرص<ref group="یادداشت">نام «بیبرص»، پادشاه مملوکی، در این کتیبه به اشتباه حجاری شده و صورت صحیح آن، «بیبرس» است.</ref> الصالحی». دو طرف ورودی، در ارتفاع کمی از سطح زمین، دو سنگ مربع وجود دارد که حاوی نقش یک یوزپلنگ و در واقع رنک رسمی ملک الظاهر بیبرس است.<ref>مشیدات دمشق ذوات الاضرحة وعناصرها الجمالیة، ص ۵٠٨.</ref> | ||
==دیگر مزارهای منسوب به مدفونان== | ==دیگر مزارهای منسوب به مدفونان== | ||
===منسوب به زینب صغری بنت علی(ع)=== | ===منسوب به زینب صغری بنت علی(ع)=== | ||
به باور برخی، [[آستانه زینبیه]] که میان مردم به زینب کبری دختر امام علی(ع) منسوب است، متعلق به زینب صغری یا ام کلثوم است.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۲۳.</ref> در برابر، بسيارى از عالمان [[شيعه]] در چند سده اخير انتساب آستانه زینبیه به زینب کبری را پذيرفتهاند.<ref group="یادداشت">محمد حسنين سابقى، فهرستى از عالمان شيعه كه آستانه زينبيه دمشق را محل دفن زينب كبرى دانستهاند، گردآورى كرده است.</ref><ref>ر.ك: مرقد العقيلة زينب، صص ١٨٣ - ٢١۵.</ref | به باور برخی، [[آستانه زینبیه]] که میان مردم به زینب کبری دختر امام علی(ع) منسوب است، متعلق به زینب صغری یا ام کلثوم است.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۲۳.</ref> در برابر، بسيارى از عالمان [[شيعه]] در چند سده اخير انتساب آستانه زینبیه به زینب کبری را پذيرفتهاند.<ref group="یادداشت">محمد حسنين سابقى، فهرستى از عالمان شيعه كه آستانه زينبيه دمشق را محل دفن زينب كبرى دانستهاند، گردآورى كرده است.</ref><ref>ر.ك: مرقد العقيلة زينب، صص ١٨٣ - ٢١۵.</ref> | ||
===منسوب به سکینه بنت حسین(ع)=== | ===منسوب به سکینه بنت حسین(ع)=== | ||
افزون بر بابالصغیر، زیارتگاههای دیگری نیز در سایر نقاط، از جمله در شهر قاهره، پایتخت [[مصر]]، و در شهر «طَبَریه» [[فلسطین]]، به سکینه دختر امام حسین(ع) منسوب است. برخی، با توجه به درگذشت سکینه در [[مدینه]]، برای هیچیک از این زیارتگاهها، اعتبار و سند تاریخی قائل نشدهاند.<ref name=":1">آثار پیامبر(ص) و زیارتگاههای اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶ و ۲۵۵.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} |