پرش به محتوا

ابولهب: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۵۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۵ مارس ۲۰۱۸
خط ۴۶: خط ۴۶:


===پس از بعثت===
===پس از بعثت===
با گذشت سه سال از بعثت پیامبر(ص)، در پی نزول آیه {وَأَنذِر عَشِیرَتَک الأقرَبِینَ} (شعراء/۲۶، ۲۱۴) و در روز دعوت خویشان پیامبر(ص) که عموهای ایشان، ابوطالب و ابولهب و عباس و حمزه نیز حضور داشتند، ابولهب مانع سخن گفتن پیامبر(ص) شد و گفت: محمد شما را جادو کرده است. وی مجلس را بر هم زد و خویشان پیامبر را پراکنده کرد.<ref>السیر و المغازی، ج۲، ص۱۲۷.</ref> گفته‌اند برخی از زنان بنی‌هاشم که از حضور ابولهب در این جلسه واهمه داشتند، از پیامبر(ص) خواستند تا از دعوت وی چشم‌پوشی کند.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۳۴.</ref>
با گذشت سه سال از بعثت پیامبر(ص)، در پی نزول آیه {{قلم رنگ|سبز|وَأَنذِر عَشِیرَتَک الأقرَبِینَ}} (<small>سوره شعراء، آیه۲۱۴</small>) و در روز دعوت خویشان پیامبر(ص) که عموهای ایشان، ابوطالب و ابولهب و عباس و حمزه نیز حضور داشتند، ابولهب مانع سخن گفتن پیامبر(ص) شد و گفت: محمد شما را جادو کرده است. وی مجلس را بر هم زد و خویشان پیامبر را پراکنده کرد.<ref>السیر و المغازی، ج۲، ص۱۲۷.</ref> گفته‌اند برخی از زنان بنی‌هاشم که از حضور ابولهب در این جلسه واهمه داشتند، از پیامبر(ص) خواستند تا از دعوت وی چشم‌پوشی کند.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۳۴.</ref>


در جریان دعوت عمومی، پیامبر(ص) قریشیان را گرد آورد و روی سنگی نزدیک کوه صفا رفت و به ابلاغ رسالت خویش پرداخت. ابولهب برخاست و فریاد زد: زیان باد تو را! آیا ما را برای همین گرد آوردی؟ و سپس مردم را پراکنده کرد. برخی آورده‌اند پیش از آن که پیامبر(ص) کنار کوه صفا سخن آغاز کند، ابولهب می‌خواست مجلس را بر هم زند؛ اما ابوطالب با نهیبی که به او زد، وی را از این کار بازداشت.<ref>مناقب، ج۱، ص۴۵.</ref> خداوند در پاسخ سخن ابولهب، سوره مَسَد را نازل کرد<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۳۶؛ مناقب، ج۱، ص۴۳.</ref> و فرمود: بریده باد هر دو دست ابو‌لهب و مرگ بر او باد! هرگز مال و ثروتش و آنچه فرادست آورده، به حالش سودی نبخشد. به ‌زودی وارد آتشی شعله‌ور و پرلهیب شود و نیز همسرش، در حالی که هیزم‌کش است و طنابی از لیف خرما بر گردن دارد، همراه او خواهد بود. (مسد/۱۱۱، ۱-۵) در این آیات، خداوند بر خلاف روش معمول در قرآن، از ابولهب نام برده و همسرش را یاد کرده و به صراحت آن دو را اهل دوزخ خوانده و عذابی سخت را به آنان وعده داده است. نیز در سبب نزول این سوره گویند: ابولهب منکر قیامت و رستاخیز بود و عقیده داشت: محمد ما را از رخدادهای پس از مرگ می‌ترساند؛ اما آن‌گاه که مرده باشیم، وعده و وعید‌های او به ما نمی‌رسد. سپس دو دست خویش را باز می‌کرد و در آن می‌دمید و می‌گفت: چیزی که آن را باد برده است، چگونه می‌توان بازیافت؟ آن‌گاه خداوند سوره تبّت را فرستاد.<ref>سیرت رسول الله، ج۱، ص۳۴۳-۳۴۴.</ref> در این صورت، سوره را این‌گونه باید معنا کرد: هلاک و زیانکار باد دست‌های ابولهب که چنین مثال آورد و منکر روز قیامت شد. وی در آتش جهنم می‌گدازد و نه مال به فریاد وی می‌رسد و نه دستاورد دنیا او را سودی دارد.
در جریان [[دعوت عمومی]]، پیامبر(ص) قریشیان را گرد آورد و روی سنگی نزدیک [[کوه صفا]] رفت و به ابلاغ رسالت خویش پرداخت. ابولهب برخاست و فریاد زد: زیان باد تو را! آیا ما را برای همین گرد آوردی؟ و سپس مردم را پراکنده کرد. برخی آورده‌اند پیش از آن که پیامبر(ص) کنار کوه صفا سخن آغاز کند، ابولهب می‌خواست مجلس را بر هم زند؛ اما ابوطالب با نهیبی که به او زد، وی را از این کار بازداشت.<ref>مناقب، ج۱، ص۴۵.</ref> خداوند در پاسخ سخن ابولهب، [[سوره مسد|سوره مَسَد]] را نازل کرد<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۳۶؛ مناقب، ج۱، ص۴۳.</ref> و فرمود: {{قلم رنگ|سبز|بریده باد هر دو دست ابو‌لهب و مرگ بر او باد! هرگز مال و ثروتش و آنچه فرادست آورده، به حالش سودی نبخشد. به ‌زودی وارد آتشی شعله‌ور و پرلهیب شود و نیز همسرش، در حالی که هیزم‌کش است و طنابی از لیف خرما بر گردن دارد، همراه او خواهد بود.}} (<small>سوره مسد، آیات۱</small>) در این [[آیه|آیات]]، خداوند بر خلاف روش معمول در [[قرآن]]، از ابولهب نام برده و همسرش را یاد کرده و به صراحت آن دو را اهل دوزخ خوانده و عذابی سخت را به آنان وعده داده است. نیز در سبب نزول این سوره گویند: ابولهب منکر [[قیامت]] و رستاخیز بود و عقیده داشت: محمد ما را از رخدادهای پس از مرگ می‌ترساند؛ اما آن‌گاه که مرده باشیم، وعده و وعید‌های او به ما نمی‌رسد. سپس دو دست خویش را باز می‌کرد و در آن می‌دمید و می‌گفت: چیزی که آن را باد برده است، چگونه می‌توان بازیافت؟ آن‌گاه خداوند [[سوره تبت|سوره تبّت]] را فرستاد.<ref>سیرت رسول الله، ج۱، ص۳۴۳-۳۴۴.</ref> در این صورت، سوره را این‌گونه باید معنا کرد: هلاک و زیانکار باد دست‌های ابولهب که چنین مثال آورد و منکر روز قیامت شد. وی در آتش جهنم می‌گدازد و نه مال به فریاد وی می‌رسد و نه دستاورد دنیا او را سودی دارد.


====جدایی دختران پیامبر(ص) از پسران ابولهب====
====جدایی دختران پیامبر(ص) از پسران ابولهب====
از گزارش‌ها بر‌میآید که‌اندکی پیش از بعثت، رقیه و اُم‌ کلثوم، دختران پیامبر، به ترتیب به عقد عتبه و عتیبه/ عتیق، پسران ابولهب، درآمدند و پس از بعثت پیامبر و پیش از آمیزش، از آن‌ها جدا شدند.<ref>الذریة الطاهره، ص۸۰-۸۴؛ المناقب، ج۱، ص۱۴۰؛ الاصابه، ج۸، ص۱۳۸، ۴۶۰-۴۶۱.</ref> البته برخی این دو را دختران پیامبر ندانسته‌اند.<ref>الصحیح من سیرة النبی، ج۲، ص۱۲۷-۱۲۹.</ref> در چگونگی طلاق آنان، برخی گویند: هنگامی که سوره مسد نازل شد، پیامبر عتبه را فراخواند و از او خواست که رقیه را طلاق دهد. اُم ‌جمیل نیز که چنین دید، فرزندش را تحریک کرد که همسرش را طلاق دهد.<ref>الذریة الطاهره، ص۸۰.</ref> دسته‌ای دیگر گویند: قریشیان برآن شدند تا با طلاق دختران پیامبر، ایشان به آنان مشغول شده، از انجام رسالتش بازماند. از این رو، نزد دامادهای پیامبر رفتند و درخواست خود را مطرح کردند. ابوالعاص بن ربیع، شوهر زینب دختر بزرگ پیامبر، نپذیرفت؛ اما عتبه، شوهر رقیه، به این خواسته تن داد، به این شرط که آنان دختر أبان بن سعید بن عاص یا سعید بن عاص را به همسری او درآورند.<ref>الذریة الطاهره، ص۷۱-۷۲؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۱۸۹-۱۹۰؛ تاریخ دمشق، ج۶۷، ص۱۱.</ref> بعضی نیز گویند: چون سوره مسد نازل شد، ابولهب فرزندانش را خواست و به آنان دستور داد تا دختران پیامبر را طلاق دهند و آنان نیز چنین کردند.<ref>الذریة الطاهره، ص۸۳-۸۴؛ الوافی بالوفیات، ج۱۴، ص۹۵؛ الاصابه، ج۸، ص۴۶۱.</ref> عتیبه که از ام کلثوم جدا شده بود، نزد پیامبر آمد و گفت: به دین تو کافرم و دخترت را طلاق دادم. نه تو مرا دوست بدار و نه من تو را دوست می‌دارم. سپس به پیامبر حمله کرد و پیراهن ایشان را درید. پیامبر وی را چنین نفرین کرد: «اللهم سلط علیه کلباً من کلابک».<ref>تصحیفات المحدثین، ج۲، ص۷۰۸؛ کنز العمال، ج۱۲، ص۴۳۸-۴۳۹.</ref> هنگامی که وی عازم سفر تجاری به شام بود و شب در مکانی برای استراحت ماند، شیری او را که میان دوستان و کالاها پناه گرفته بود، یافت و درید.<ref>الذریة الطاهره، ص۸۴؛ کنز العمال، ج۱۲، ص۴۳۹.</ref>
از گزارش‌ها بر‌می‌آید که‌اندکی پیش از [[بعثت]]، رقیه و اُم‌ کلثوم، دختران پیامبر، به ترتیب به عقد عتبه و عتیبه/ عتیق، پسران ابولهب، درآمدند و پس از بعثت پیامبر و پیش از آمیزش، از آن‌ها جدا شدند.<ref>الذریة الطاهره، ص۸۰-۸۴؛ المناقب، ج۱، ص۱۴۰؛ الاصابه، ج۸، ص۱۳۸، ۴۶۰-۴۶۱.</ref> البته برخی این دو را دختران پیامبر ندانسته‌اند.<ref>الصحیح من سیرة النبی، ج۲، ص۱۲۷-۱۲۹.</ref> در چگونگی طلاق آنان، برخی گویند: هنگامی که سوره مسد نازل شد، پیامبر عتبه را فراخواند و از او خواست که رقیه را طلاق دهد. اُم ‌جمیل نیز که چنین دید، فرزندش را تحریک کرد که همسرش را طلاق دهد.<ref>الذریة الطاهره، ص۸۰.</ref> دسته‌ای دیگر گویند: قریشیان برآن شدند تا با طلاق دختران پیامبر، ایشان به آنان مشغول شده، از انجام رسالتش بازماند. از این رو، نزد دامادهای پیامبر رفتند و درخواست خود را مطرح کردند. [[ابوالعاص بن ربیع]]، شوهر [[زینب دختر پیامبر|زینب دختر بزرگ پیامبر]]، نپذیرفت؛ اما عتبه، شوهر رقیه، به این خواسته تن داد، به این شرط که آنان دختر [[أبان بن سعید بن عاص]] یا [[سعید بن عاص]] را به همسری او درآورند.<ref>الذریة الطاهره، ص۷۱-۷۲؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۱۸۹-۱۹۰؛ تاریخ دمشق، ج۶۷، ص۱۱.</ref> بعضی نیز گویند: چون سوره مسد نازل شد، ابولهب فرزندانش را خواست و به آنان دستور داد تا دختران پیامبر را طلاق دهند و آنان نیز چنین کردند.<ref>الذریة الطاهره، ص۸۳-۸۴؛ الوافی بالوفیات، ج۱۴، ص۹۵؛ الاصابه، ج۸، ص۴۶۱.</ref> عتیبه که از ام کلثوم جدا شده بود، نزد پیامبر آمد و گفت: به دین تو کافرم و دخترت را طلاق دادم. نه تو مرا دوست بدار و نه من تو را دوست می‌دارم. سپس به پیامبر حمله کرد و پیراهن ایشان را درید. پیامبر وی را چنین نفرین کرد: «'''اللهم سلط علیه کلباً من کلابک'''».<ref>تصحیفات المحدثین، ج۲، ص۷۰۸؛ کنز العمال، ج۱۲، ص۴۳۸-۴۳۹.</ref> هنگامی که وی عازم سفر تجاری به شام بود و شب در مکانی برای استراحت ماند، شیری او را که میان دوستان و کالاها پناه گرفته بود، یافت و درید.<ref>الذریة الطاهره، ص۸۴؛ کنز العمال، ج۱۲، ص۴۳۹.</ref>


بسیاری از منابع، نفرین پیامبر و دریده شدن به دست شیر را درباره عتبه دانسته‌اند و عللی برای آن برشمرده‌اند؛ همچون: طلاق دادن رقیه به تحریک والدینش<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۳۹.</ref>، سبّ و آزار پیامبر، و کافر دانستن خود در پی نزول سوره والنجم.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۴۸؛ المناقب، ج۱، ص۷۱.</ref> اما گویا شخص نفرین شده عتیبه است<ref>تصحیفات المحدثین، ج۲، ص۷۰۸.</ref>؛ زیرا منابع تصریح دارند که عتبه همراه معتب هنگام فتح مکه اسلام آورد<ref>الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۳۰.</ref> و در جنگ حنین، در رکاب پیامبر جنگید و استقامت نشان داد.<ref>الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۳۰؛ المناقب، ج۱، ص۳۰۵؛ الوافی بالوفیات، ج۱، ص۸۰.</ref> سفر تجاری عتیبه به شام و دریده شدنش چند سال پیشتر رخ داد<ref>الذریة الطاهره، ص۸۴؛ الوافی بالوفیات، ج۱، ص۸۰.</ref> و فرزندی از او نماند.<ref>جمهرة انساب العرب، ص۷۲.</ref> گویا اشتباه میان این دو نام بیشتر از املای دو اسم عتبه و عتیبه نشئت گرفته باشد.
بسیاری از منابع، نفرین پیامبر و دریده شدن به دست شیر را درباره عتبه دانسته‌اند و عللی برای آن برشمرده‌اند؛ همچون: طلاق دادن رقیه به تحریک والدینش<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۳۹.</ref>، سبّ و آزار پیامبر، و کافر دانستن خود در پی نزول [[سوره نجم|سوره والنجم]].<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۴۸؛ المناقب، ج۱، ص۷۱.</ref> اما گویا شخص نفرین شده عتیبه است<ref>تصحیفات المحدثین، ج۲، ص۷۰۸.</ref>؛ زیرا منابع تصریح دارند که عتبه همراه معتب هنگام [[فتح مکه]] [[اسلام]] آورد<ref>الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۳۰.</ref> و در جنگ حنین، در رکاب پیامبر جنگید و استقامت نشان داد.<ref>الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۳۰؛ المناقب، ج۱، ص۳۰۵؛ الوافی بالوفیات، ج۱، ص۸۰.</ref> سفر تجاری عتیبه به شام و دریده شدنش چند سال پیشتر رخ داد<ref>الذریة الطاهره، ص۸۴؛ الوافی بالوفیات، ج۱، ص۸۰.</ref> و فرزندی از او نماند.<ref>جمهرة انساب العرب، ص۷۲.</ref> گویا اشتباه میان این دو نام بیشتر از املای دو اسم عتبه و عتیبه نشئت گرفته باشد.


====آزار پیامبر(ص)====
====آزار پیامبر(ص)====
خط ۶۹: خط ۶۹:


====شرکت نکردن در جنگ بدر====
====شرکت نکردن در جنگ بدر====
ابولهب در نبرد بدر، نخستین برخورد جدی مسلمانان با قریش، شرکت نداشت. گویند: هر یک از قریشیان که به بدر نرفت، کسی را به جای خود فرستاد. ولی ابولهب دشمن سرسخت رسول خدا(ص) از این کار سر باززد. بزرگان قریش به او گفتند: تو از بزرگان و سروران قریش هستی. اگر همراهی نکنی، افراد قومت آن را بهانه و دستاویز قرار داده، به جنگ نمی‌آیند. بنا بر این، یا خود در جنگ شرکت کن و یا کسی را به جای خویش بفرست! ابوجهل که از اسلام آوردن او بیم داشت، برای تحریک وی سوگند یاد کرد: ما تنها برای حفظ دین تو و پدرانت به خشم آمده‌ایم و به جنگ می‌رویم. گویند: ابولهب از ترس خوابِ خواهر خود، عاتکه، به این جنگ نمی‌رفت. عاتکه در خواب دیده بود که مردی در ابطح، کعبه و بالای کوه ابوقبیس، سه بار فریاد زد: شما تا سه روز دیگر به کشتارگاه خود می‌روید. سپس سنگی را از فراز کوه به زیر افکند که هر بخش از آن به یکی از خانه‌های قریش، جز بنی‌هاشم و بنی‌زهره، وارد شد. ابوجهل از شنیدن این خواب بسیار خشمگین بود و می‌گفت: نبوت در مردان بنی‌هاشم کم بود که زنانشان نیز ادعای آن را دارند!<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۴۴۱-۴۴۲؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۹۵-۹۶؛ سبل الهدی، ج۴، ص۲۰-۲۱.</ref> ابولهب معتقد بود که خواب عاتکه حتماً محقق خواهد شد. نقل شده که او در برابر بخشش ۴۰۰۰ درهم که از عاص بن هشام بن مغیره طلب داشت و او نمی‌توانست بپردازد، وی را به جای خویش به این جنگ فرستاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۴۴۳؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۹۶؛ سبل الهدی، ج۴، ص۲۱.</ref> گویند: وی این پول را در قمار از عاص برده بود.<ref>تاریخ طبری، ج۲، ص۱۳۷.</ref> ابولهب هر چند در نبرد بدر شرکت نکرد، سرسختانه پیگیر اخبار آن بود. خبر کشته شدن قریشیان در بدر هنگامی‌ به وی رسید که کنار زمزم نشسته بود. او از برادر زاده‌اش ابوسفیان بن حارث بن عبدالمطلب از چگونگی کارزار پرسید و چنین شنید: «چون با مسلمانان روبه‌رو شدیم، آنان هر‌گونه خواستند، ما را کشتند و اسیر کردند. سوگند می‌خورم که مردانی سپید چهره را میان آسمان و زمین سوار بر اسب‌های ابلق دیدم که هیچ چیز یارای ایستادگی در برابرشان را نداشت. آنان فرشتگانی بودند که مسلمانان را یاری می‌کردند.» ابولهب سخت برآشفت و او را زیر ضرب و شتم گرفت. پس از این روز، ابولهب هفت شب بیشتر زنده نبود.  
ابولهب در نبرد بدر، نخستین برخورد جدی مسلمانان با قریش، شرکت نداشت. گویند: هر یک از قریشیان که به بدر نرفت، کسی را به جای خود فرستاد. ولی ابولهب دشمن سرسخت رسول خدا(ص) از این کار سر باززد. بزرگان قریش به او گفتند: تو از بزرگان و سروران قریش هستی. اگر همراهی نکنی، افراد قومت آن را بهانه و دستاویز قرار داده، به جنگ نمی‌آیند. بنا بر این، یا خود در جنگ شرکت کن و یا کسی را به جای خویش بفرست! ابوجهل که از اسلام آوردن او بیم داشت، برای تحریک وی سوگند یاد کرد: ما تنها برای حفظ دین تو و پدرانت به خشم آمده‌ایم و به جنگ می‌رویم. گویند: ابولهب از ترس خوابِ خواهر خود، عاتکه، به این جنگ نمی‌رفت. عاتکه در خواب دیده بود که مردی در ابطح، کعبه و بالای کوه ابوقبیس، سه بار فریاد زد: شما تا سه روز دیگر به کشتارگاه خود می‌روید. سپس سنگی را از فراز کوه به زیر افکند که هر بخش از آن به یکی از خانه‌های قریش، جز بنی‌هاشم و بنی‌زهره، وارد شد. ابوجهل از شنیدن این خواب بسیار خشمگین بود و می‌گفت: نبوت در مردان بنی‌هاشم کم بود که زنانشان نیز ادعای آن را دارند!<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۴۴۱-۴۴۲؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۹۵-۹۶؛ سبل الهدی، ج۴، ص۲۰-۲۱.</ref> ابولهب معتقد بود که خواب عاتکه حتماً محقق خواهد شد. نقل شده که او در برابر بخشش ۴۰۰۰ درهم که از عاص بن هشام بن مغیره طلب داشت و او نمی‌توانست بپردازد، وی را به جای خویش به این جنگ فرستاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۴۴۳؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۹۶؛ سبل الهدی، ج۴، ص۲۱.</ref> گویند: وی این پول را در قمار از عاص برده بود.<ref>تاریخ طبری، ج۲، ص۱۳۷.</ref> ابولهب هر چند در نبرد بدر شرکت نکرد، سرسختانه پیگیر اخبار آن بود. خبر کشته شدن قریشیان در بدر هنگامی‌ به وی رسید که کنار زمزم نشسته بود. او از برادر زاده‌اش ابوسفیان بن حارث بن عبدالمطلب از چگونگی کارزار پرسید و چنین شنید: «چون با مسلمانان روبه‌رو شدیم، آنان هر‌گونه خواستند، ما را کشتند و اسیر کردند. سوگند می‌خورم که مردانی سپید چهره را میان آسمان و زمین سوار بر اسب‌های ابلق دیدم که هیچ چیز یارای ایستادگی در برابرشان را نداشت. آنان فرشتگانی بودند که مسلمانان را یاری می‌کردند.» ابولهب سخت برآشفت و او را زیر ضرب و شتم گرفت. پس از این روز، ابولهب هفت شب بیشتر زنده نبود.
 


==مطالعه بیشتر==
==مطالعه بیشتر==
۱٬۲۰۴

ویرایش