افاضه: تفاوت میان نسخه‌ها

==در لغت==

واژه افاضه از ریشه «ف ـ ی ـ ض» (فراوانی<ref>. العین، ج7، ص65؛ مفردات، ص387، «فیض.</ref>و جاری شدن به آسانی<ref>. معجم مقاییس اللغه، ج4، ص465، «فیض.</ref> به معنای پر کردن، <ref>. الصحاح، ج3، ص1099؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص465، «فیض. </ref> سرازیر و جاری شدن، <ref>. العین، ج7، ص65؛ الصحاح، ج3، ص1099؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص465، «فیض. </ref> دور شدن، جدا شدن، <ref>. ترتیب اصلاح المنطق، ص47، «افاض. </ref> حرکت شتابان<ref>. لسان العرب، ج7، ص212-213، «فیض. </ref>و بازگشت<ref>. العین، ج7، ص65؛ المصباح، ج2، ص485، «فیض. </ref>است.

در [[روز عرفه]]، حج‌گزاران باید به عرفات کوچ کنند. به باور مشهور امامیان، هنگام افاضه از منا به عرفات پس از طلوع فجر [[روز نهم ذی‌حجه]] برای همگان و پس از طلوع آفتاب برای امیر الحاج است<ref>. الاقتصاد، ص306؛ السرائر، ج1، ص585؛ تحریر الاحکام، ج1، ص603.</ref>و بیرون آمدن از منا پیش از طلوع فجر کراهت دارد<ref>. مدارک الاحکام، ج7، ص391؛ تحریر الاحکام، ج1، ص603.</ref>؛ چنان‌که عبور از [[وادی محسر]]* پیش از طلوع مکروه شمرده شده است.<ref>. السرائر، ج1، ص585؛ کشف الرموز، ج1، ص360؛ مختلف الشیعه، ج4، ص233.</ref>از نظر فقیهان اهل سنت هم بهترین هنگام حرکت از منا به سوی عرفات، پس از طلوع آفتاب روز عرفه است.<ref>. المغنی، ج3، ص424؛ الشرح الکبیر، ج2، ص43؛ الدر المختار، ج2، ص503.</ref>

فقیهان امامی و اهل سنت برای افاضه از مکه به منا و از آن‌جا به عرفات، آدابی برشمرده‌اند: ا. [[تلبیه]].<ref>. السرائر، ج1، ص584-585؛ البحر الرائق، ج2، ص588؛ نیل الاوطار، ج5، ص135.</ref>ب. خواندن دعای ویژه.<ref>. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص537-540؛ النهایه، طوسی، ص250.</ref>ج. خواندن [[سوره قدر]].<ref>. المهذب، ج1، ص246؛ غنیة النزوع، ص180.</ref>د. [[تهلیل]] (گفتن لا اله الا الله).  <ref>. مناسک حج، ص133.</ref>ه‍. داشتن آرامش و وقار.<ref>. المقنعه، ص415؛ الجامع للشرائع، ص206؛ المجموع، ج8، ص143.</ref>

به باور بیشتر فقیهان امامی، <ref>. النهایه، طوسی، ص251؛ السرائر، ج1، ص521.</ref> حنفی، <ref>. نک: المبسوط، سرخسی، ج4، ص18؛ بدائع الصنائع، ج2، ص154.</ref> شافعی<ref>. فتح العزیز، ج7، ص357-359؛ الحاوی الکبیر، ج4، ص174.</ref>و حنبلی<ref>. الروض المریع، ج1، ص187-188.</ref>هنگام افاضه از عرفات پس از غروب آفتاب روز عرفه است و افاضه از عرفات پیش از غروب آفتاب جایز نیست. در این میان، مالکیان [[وقوف در عرفات]] در بخشی از شب را نیز رکن حج قلمداد کرده‌اند و از این‌رو، افاضه پیش از غروب را موجب بطلان حج دانسته‌اند.<ref>. حاشیة الدسوقی، ج2، ص37.</ref>به باور مشهور فقیهان امامی، [[کفاره]] بیرون آمدن از عرفات پیش از غروب آفتاب، [[قربانی]] (بدنه) و در صورت ناتوانی از انجام آن، 18 روز [[روزه]] گرفتن است.<ref>. النهایه، طوسی، ص251؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245.</ref>پشتوانه آنان، حدیثی از [[امام باقر(ع)]] است.<ref>. الکافی، ج4، ص68؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص188.</ref>البته اگر افاضه پیش از غروب آفتاب، به سبب ناآگاهی یا اشتباه صورت گیرد یا حج‌گزار پیش از غروب آفتاب به عرفات بازگردد، کفاره از عهده او برداشته می‌شود.<ref>. منتهی المطلب، ج11، ص59؛ النخبه، ص168؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص328.</ref>بر پایه [[فقه حنفی]]<ref>. بدائع الصنائع، ج2، ص127.</ref>و حنبلی<ref>. المغنی، ج3، ص436.</ref>نیز افاضه پیش از غروب آفتاب کفاره دارد و در صورت بازگشت به عرفات پیش از غروب، از عهده فرد برداشته می‌شود. فقیهان شافعی پرداخت کفاره را در این فرض مستحب شمرده‌اند.<ref>. فتح العزیز، ج7، ص364؛ المجموع، ج8، ص119.</ref>

فقها برای افاضه از عرفات به مشعرالحرام آدابی برشمرده‌اند. از جمله ا. استغفار<ref>. المقنعه، ص415؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193.</ref>که در آیه 199 بقره/2 و احادیث<ref>. نک: الکافی، ج4، ص469؛ التهذیب، ج5، ص187.</ref>سفارش شده است. ب. رعایت وقار و آرامش.<ref>. الحاوی الکبیر، ج4، ص174؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193؛ المجموع، ج8، ص123.</ref>ج. خواندن دعاهای ویژه.<ref>. السرائر، ج1، ص588؛ سداد العباد، ص341؛ مستند الشیعه، ج12، ص231.</ref>د. با هم خواندن نماز مغرب و عشا در [[مزدلفه]]. به باور فقیهان امامی<ref>. تذکرة الفقهاء، ج8، ص194؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.</ref>و اهل سنت<ref>. المغنی، ج3، ص437-438؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص44.</ref>تاخیر ادای نماز مغرب از اول وقت و به جا آوردن آن در مزدلفه همراه با نماز عشا، سنت و مستحب است، حتی اگر تا رسیدن به مزدلفه یک چهارم شب گذشته باشد؛ چنان‌که امامیان بدان تصریح کرده‌اند.<ref>. المقنعه، ص416؛ السرائر، ج1، ص199؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.</ref> (← جمع بین صلاتین)

پس از پایان بیتوته در [[مشعر]]، حج‌گزار باید برای ادای بقیه مناسک به منا کوچ کند. بسیاری از فقیهان امامی هنگام افاضه امیر الحاج از مشعرالحرام به سوی منا را پس از طلوع آفتاب روز [[عید قربان]] دانسته‌اند.<ref>. المبسوط، طوسی، ج1، ص368؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص331؛ کشف اللثام، ج6، ص107-108.</ref>به باور مشهور آنان، افاضه دیگر حاجیان پس از طلوع فجر آن روز جایز است، هر چند تصریح کرده‌اند که تاخیر افاضه آنان تا طلوع آفتاب مستحب است.<ref>. کشف اللثام، ج6، ص107-108؛ جواهر الکلام، ج19، ص98.</ref>همچنین بر پایه [[فقه امامی]]، مستحب است حج‌گزار پیش از طلوع آفتاب از وادی محسر نگذرد.<ref>. مختلف الشیعه، ج4، ص247؛ منتهی المطلب، ج11، ص112.</ref>حتی برخی این کار را جایز ندانسته‌اند.<ref>. النهایه، طوسی، ص252؛ کشف اللثام، ج6، ص107.</ref>فقیهان دیگر، مقصود از عدم جواز را کراهت فراوان دانسته‌اند.<ref>. السرائر، ج1، ص585.</ref>همچنین امامیان افاضه بدون عذر پیش از طلوع فجر را سبب وجوب کفاره<ref>. الاقتصاد، ص306؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص329.</ref>و حتی شماری آن را موجب بطلان [[حج]] به شمار آورده‌اند.<ref>. السرائر، ج1، ص588.</ref>البته افاضه پیش از طلوع فجر برای معذوران مانند زنان و بیماران جایز است؛ <ref>. نک: مختلف الشیعه، ج4، ص247-248.</ref>هر چند شماری از فقیهان امامی بر پایه احتیاط، آن را پیش از نیمه شب روا ندانسته‌اند.<ref>. جواهر الکلام، ج19، ص79؛ تحریر الوسیله، ج1، ص442.</ref>اندکی از امامیان افزون بر آن‌که افاضه از مشعر پیش از طلوع آفتاب را جایز نشمرده‌اند، آن را سبب وجوب کفاره نیز قلمداد کرده‌اند.<ref>. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص546؛ مختلف الشیعه، ج4، ص247.</ref>گروهی از باب احتیاط این نظر را برگزیده‌اند.<ref>. الحدائق، ج16، ص459.</ref>

فقیهان همه مذاهب اهل سنت، افاضه را پیش از طلوع آفتاب روز عید سنت دانسته‌اند، <ref>. المغنی، ج3، ص443؛ بدایة المجتهد، ج2، ص280؛ المجموع، ج8، ص142؛ نک: حاشیة الدسوقی، ج2، ص45.</ref> چنان‌که به تصریح شماری از آنان، تاخیر افاضه تا هنگام طلوع آفتاب کراهت دارد.<ref>. نهایة المحتاج، ج3، ص303.</ref>همچنین شافعیان<ref>. الحاوی الکبیر، ج4، ص177؛ المجموع، ج8، ص125.</ref>و حنبلیان<ref>. المغنی، ج3، ص442؛ کشاف القناع، ج2، ص577.</ref>افاضه را پس از نیمه شب جایز شمرده و گفته‌اند که افاضه پیش از نیمه شب در صورت بازنگشتن به مشعر در شب، کفاره دارد. حنفیان نیز افاضه شبانه را جز در مواردی چون بیماری جایز ندانسته و آن را بدون عذر، موجب کفاره قلمداد کرده‌اند.<ref>. المبسوط، سرخسی، ج4، ص63.</ref>

* [https://www.vajehyab.com/dehkhoda/افاضة معنای افاضه؛ لغت‌نامه دهخدا]

* [https://www.vajehyab.com/moein/افاضه معنای افاضه؛ فرهنگ فارسی معین]

==پانویس==

{{پانویس}}