بنی‌سلیم: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام            =بنی‌سلیم  

| تصویر          =  

| اندازه تصویر    =  

| محل حکومت      =  

| مدت حکومت      =  

| اشخاص مهم      = [[ورد بن خالد بن حذیفه]]، [[خفاف بن ندبه]]، [[حجاج بن علاط]]، [[عروة بن اسماء]]، [[عباس بن مرداس]]،  

| جمعیت          =  

| جنگ‌ها          =  

| شاخه‌ای از      =  

| مهم‌ترین اقدامات =  

| مناصب مهم      =  

بنی‌سُلَیم، از قبایل عَدنانی ساکن حجاز

منسوبان به این قبیله را سُلَمی گویند.<ref>الانساب، ج3، ص278-279.</ref> [[هوازن|هَوازِن]]، <ref>الطبقات، ابن سعد، ج1، ص60؛ الطبقات، خلیفه، ص104.</ref>  [[مازن|مازِن]]<ref>الانساب، ج5، ص165؛ الطبقات، ابن سعد، ج3، ص54؛ الطبقات، خلیفه، ص310.</ref> و [[سلامان|سَلامان]]<ref>نهایة الارب، ج2، ص335؛ معجم قبائل العرب، ج2، ص531.</ref> از دیگر فرزندان [[منصور بن عکرمه|منصور بن عِکرمه]] و برادر سلیم بودند که در کنار سلیم، سرسلسله قبایل دیگر شدند که در آن میان، هوازن و بنی‌سلیم از شهرت و کثرت بیشتر برخوردار شدند.

اینان با تیره‌ها و قبایل گوناگون هم‌پیمان بودند. [[بنوکبیر بن غنم بن دودان]] از [[کنانه]]، <ref>السیرة النبویه، ج2، ص502؛ الطبقات، ابن سعد، ج4، ص104.</ref> [[بنی‌حارث بن عبدالمطلب]]<ref>معجم البلدان، ج4، ص117.</ref> و [[بنی‌هاشم]]، هر دو از [[بنی‌عبدمناف]] [[قریش]]<ref>تاریخ طبری، ج2، ص340.</ref> از جمله این هم‌پیمانان هستند.

برخی تیره ذکوان بن رفاعه سُلمی را از گروه حُمْسی‌ها می‌دانند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص179.</ref> اینان کنار قریش، کنانه، ثقیف و... برای خود و دیگر زائران [[کعبه]] در ایّام [[حج]] قوانین ویژه وضع کرده بودند.

خداوند با نزول آیه 37 توبه/9 چنین بدعتی را کفری افزون بر دیگر کفرهای آن‌ها دانسته است: <ref>جامع البیان، ج10، ص169؛ التبیان، ج5، ص217.</ref> {{قلم رنگ|سبز|﴿اِنَّمَا النَّسئُ زِیادَةٌ فِی الْکُفْرِ یُضَلُّ بِهِ الَّذینَ کَفَرُوا یُحِلُّونَهُ عاماً وَ یُحَرِّمُونَهُ عاماً لِیُواطِؤُا عِدَّةَ ما حَرَّمَ اللهُ فَیُحِلُّوا ما حَرَّمَ اللهُ زُیِّنَ لَهُمْ سُوءُ اَعْمالِهِمْ وَ اللهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ﴾}}؛ «همانا تاخیر [و تغییر] ماه حرام به ماهی دیگر [نسیء] افزایش در [[کفر]] است که کسانی که کافر شده‌اند، بدان گمراه می‌شوند. آن را در سالی حلال می‌شمرند و سالی دیگر حرام تا با شمار آن چه خدای حرام کرده است، همسان و برابر سازند. پس [بدان سبب] آن چه را خدا حرام کرده، حلال می‌کنند. کارهای بد و ناپسندشان در نظرشان آراسته شده و خدا گروه کافران را راه ننماید.»   

با توجه به ارتباط بنی‌سلیم با مکّیان، آشنایی آن‌ها با [[پیامبر(ص)]] و دین جدید را می‌توان در همان سال‌های آغازین [[بعثت]] دانست. با حضور پیامبر در مدینه، منابع از اسلام آوردن برخی از مردان بنی‌سلیم و حضور آن‌ها در غزوه‌های پیامبر یاد کرده‌اند که در آن میان، می‌توان به حضور [[ثقف بن عمرو]] و برادرانش از تیره [[بنی‌حجر]] در [[غزوه بدر]] (2ق.) <ref>السیرة النبویه، ج2، ص502.</ref> و [[عروة بن اسماء سلمی]] از مبلّغان پیامبر در [[غزوه بئر معونه]] (4ق.) <ref>الطبقات، ابن سعد، ج4، ص377؛ الاستیعاب، ج3، ص1064-1065.</ref> اشاره کرد.

همچنین بر پایه گزارشی، [[قیس بن نسیبه]]/نشبه<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص107.</ref> سُلمی پس از [[نبرد خندق]]، در [[مدینه]] نزد پیامبر آمد. وی که فردی آگاه و پارسا بود، پس از طرح پرسش‌هایی درباره آسمان‌های هفت‌گانه و ساکنان آن‌ها، به حقانیت او ایمان آورد و در بازگشت نزد بنی‌سلیم کلام پیامبر را از سخنان رومیان، ایرانیان، اشعار عرب و پیشگویی کاهنان برتر شمرد و آن‌ها را به [[اسلام]] فرا‌خواند.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج1، ص307؛ اسد الغابه، ج4، ص228؛ البدایة و النهایه، ج5، ص107.</ref>

برخی منابع از این رخداد به «[[وفد سلیم]]» یاد کرده‌اند.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج1، ص307.</ref> از [[قدد بن عمار|قِدْر/قُدَد بن عمّار]] نیز که پیش از فتح مکه با حضور در مدینه اسلام آورد، <ref>الطبقات، ابن سعد، ج1، ص308؛ اسد الغابه، ج4، ص200.</ref> به عنوان دیگر سلمی یاد شده که مسلمان گشت؛ در سوی دیگر، از غزوه‌های پیامبر و اعزام سرایا به جانب بنی‌سلیم گزارش‌های گوناگون آمده است.

برخی این غزوه را که به غزوه «[[قرقرة الکدر]]» یا «قرارة الکدر» مشهور شد، هفت شب پس از بدر در اول شوال سال دوم ق. دانسته‌اند. این تاریخ با هنگام اعزام غالب بن عبدالله همخوانی ندارد.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص558؛ الطبقات، ابن سعد، ج2، ص31؛ المحبر، ص117.</ref> [[واقدی]] و [[ابن‌سعد]] این غزوه را در نیمه محرم<ref>المغازی، ج1، ص182-184؛ الطبقات، ابن سعد، ج2، ص31.</ref> (ماه 23 ق.) می‌دانند؛ چند ماه پس از این غزوه، پیامبر اعزامی دیگر را به سوی بنی‌سلیم در قالب [[غزوه بحران]] انجام داد. این غزوه در ششم [[جمادی الاولی]] سال سوم ق. (ماه 27 ق.) با حرکت 300 تن از مسلمانان به بُحران در ناحیه فُرُع از سرزمین‌های بنی‌سلیم آغاز شد و در آن، هیچ برخوردی صورت نگرفت و پیامبر پس از 10 شب به مدینه بازگشت.<ref>المغازی، ج1، ص196؛ الطبقات، ابن سعد، ج2، ص35-36؛ المنتظم، ج3، ص159.</ref>

در صفر سال چهارم ق. (4 ماه پس از [[غزوه احد]]) هنگامی که برخی از مسلمانان مدینه با هدف تبلیغ اسلام میان [[بنی‌عامر بن صعصعه]] به دعوت ابوبراء عامر بن مالک، بزرگ [[بنی‌کلاب]] از تیره‌های [[بنی‌عامر]]، به نزدیکی چاه معونه، از آب‌های مشترک میان بنی‌عامر و بنی‌سلیم در منطقه نجد و در چند منزلی مدینه<ref>السیرة النبویه، ج3، ص677-678؛ معجم ما استعجم، ج4، ص1245-1246؛ معجم البلدان، ج1، ص78.</ref> رسیدند، افرادی از بنی‌سلیم به تحریک [[عامر بن طفیل عامری]] و بدون توجه به آن که این مسلمانان در حمایت ابوبراء عامری هستند، به کشتار آن‌ها پرداختند.

پیامبر پس از این رویداد تا 30<ref>دلائل النبوه، ج3، ص350؛ السنن الکبری، ج2، ص199.</ref> یا 40<ref>مسند احمد، ج3، ص210؛ الاستیعاب، ج2، ص797.</ref> روز در قنوت نماز خود، قاتلان شهدای معونه، از جمله تیره‌های بنی‌سلیم، را نفرین می‌کرد. برخی از مفسّران نزول آیه 128 [[آل‌عمران]]/3 را در این زمینه می‌دانند: <ref>زاد المسیر، ج1، ص324.</ref> {{قلم رنگ|سبز|لَیْسَ لَکَ مِنَ الْاَمْرِ شَیْءٌ اَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ اَوْ یُعَذِّبَهُمْ فَاِنَّهُمْ ظالِمُونَ}}؛ «امر[عذاب یا پذیرفتن توبه آنان] در اختیار تو نیست. [خداوند] یا از آن‌ها درمی‌گذرد و یا عذابشان می‌کند؛ زیرا آن‌ها ظالم هستند.»   

آن‌ها پس از جلب نظر قریش، در بازگشت از مکه با حضور نزد بزرگان بنی‌سلیم آن‌ها را نیز به نبرد ترغیب کردند. پس از این ماجرا که بیانگر جایگاه سیاسی و نظامی بنی‌سلیم است، سُلمی‌ها با 700 تن از مردان جنگی خود به فرماندهی [[سفیان بن عبد شمس]]، هم‌پیمان [[حرب بن امیه|حَرْب بن امیه]]، در [[مرالظهران|مَرّ الظَهْران]] به سپاه احزاب پیوستند و در نبرد خندق شرکت کردند.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج2، ص66؛ المنتظم، ج3، ص228.</ref> به رغم کارشکنی‌های بسیار [[منافقان]] [[اوس]] و [[خزرج]] و خیانت [[بنی‌قریظه|بنی‌قُرَیظه]] ([[سوره احزاب]]، آیه 10-27؛ [[سوره بقره]]، آیه 214؛ سوره آل‌عمران، آیه 26) با دعای [[پیامبر(ص)]] و امداد خداوند<ref>المغازی، ج2، ص488؛ تاریخ المدینه، ج1، ص59.</ref> (سوره احزاب، آیه 9) بنی‌سلیم کنار دیگر مشرکان پس از مدت‌ها محاصره مدینه، بدون نتیجه به سرزمین‌های خود بازگشتند.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص725؛ زاد المسیر، ج3، ص450.</ref>

منابع همچنین از اعزام‌های دیگر که بیانگر دشمنی سخت آن‌ها بود، یاد کرده‌اند؛ از جمله: [[سریه زید بن حارثه]] به منطقه «[[جموم|جَموم]]» بنی‌سلیم در [[ربیع الآخر]] سال ششم ق.، <ref>الطبقات، ابن سعد، ج2، ص86؛ المنتظم، ج3، ص256؛ البدایة و النهایه، ج5، ص236.</ref> [[سریه ابن‌ابی‌العوجاء|سریه ابن ابی‌العَوْجاء]] همراه 50 تن از مسلمانان در [[ذی‌حجه]] سال هفتم ق.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج2، ص123؛ البدایة و النهایه، ج4، ص268.</ref> که همه یاران او در برخورد با بنی‌سلیم به شهادت رسیدند، [[سریه غزاة السلسله]] که در آن پیامبر در پی آگاهی از توطئه بنی‌سلیم برای حمله به مدینه، به ترتیب [[ابوبکر]]، [[عمر]] و [[عمرو بن عاص]] را همراه مسلمانان برای درهم کوبیدن دشمنان اعزام کرد؛ ولی این سه تن پس از شکست خوردن از سُلمی‌ها و دادن تلفات سنگین بازگشتند.

برخی مفسران از برخوردی دیگر میان بنی‌سلیم و مسلمانان گزارش داده‌اند.<ref>جامع البیان، ج6، ص282؛ تفسیر ابن کثیر، ج3، ص89؛ الدر المنثور، ج2، ص278.</ref> بر پایه این گزارش، دسته‌ای از بنی‌سلیم با حضور در مدینه نزد پیامبر(ص) به دروغ مسلمان شدند و چون پیامبر(ص) ماده شتر خود را در اختیار آن‌ها گذارد تا از شیر آن بدوشند، پس از خوردن شیر شتر، آن را کشتند و گریختند.

پیامبر فرمان تعقیب آن‌ها را داد و پس از به اسارت درآوردن آن‌ها، به دستور خداوند حکم محارب را بر آن‌ها جاری ساخت. مفسران نزول آیات 33-34 مائده/5 را در این زمینه می‌دانند: <ref>جامع البیان، ج6، ص133؛ تفسیر ابن کثیر، ج3، ص85-87؛ الدر المنثور، ج2، ص278.</ref> {{قلم رنگ|سبز|﴿اِنَّما جَزاءُ الَّذینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْاَرْضِ فَساداً اَنْ یُقَتَّلُوا اَوْ یُصَلَّبُوا اَوْ تُقَطَّعَ اَیْدیهِمْ وَ اَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ اَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْاَرْضِ ذلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیا وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظیمٌ* اِلاَّ الَّذینَ تابُوا مِنْ قَبْلِ اَنْ تَقْدِرُوا عَلَیْهِمْ فَاعْلَمُوا اَنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحیمٌ﴾}}؛ «جز این نیست که سزای کسانی که با خدا و فرستاده او می‌جنگند و در زمین به تباهی می‌کوشند ـ در جامعه ایجاد ناامنی می‌کنند یا به راهزنی و قتل و غارت می‌پردازند ـ این است که آن‌ها را بکشند یا بر دار کنند یا دست‌ها و پاهایشان را بر خلاف یکدیگر ـ قسمتی از دست راست و پای چپ ـ ببرند و یا از آن سرزمین بیرونشان کنند. این است خواری و رسوایی برای آن‌ها در این جهان؛ و در آن جهان عذابی بزرگ دارند.»   

ولی خود تا پیش از پیوستن به پیامبر درگذشت.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج1، ص308؛ اسد الغابه، ج4، ص200.</ref> بنی‌سلیم به استعداد 700، <ref>البدایة و النهایه، ج5، ص354؛ اسد الغابه، ج4، ص200.</ref>  900<ref>الطبقات، ابن سعد، ج1، ص308؛ اسد الغابه، ج4، ص200.</ref> یا 1000 تن<ref>السیرة النبویه، ج4، ص877؛ البدایة و النهایه، ج4، ص354.</ref> برای شرکت در فتح مکه در قدید یا مر الظهران به پیامبر پیوستند.

آن‌ها در دیدار با پیامبر درخواست کردند تا پیشاپیش سپاه با پرچم سرخ حرکت کنند. پیامبر نیز پذیرفت و آن‌ها کنار [[بنی‌غفار]] و [[بنی‌اسلم]] و به فرماندهی [[خالد بن ولید مخزومی]]، از بخش پایین [[مکه]] وارد شهر شدند.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص333؛ الطبقات، ابن سعد، ج1، ص307؛ البدایة و النهایه، ج5، ص107.</ref>

جز بنی‌سلیم، هیچ یک از انصار و مهاجران اسیران خود را نکشتند و آن‌ها را نزد رسول خدا بردند. در منابع از این نبرد با عنوان «[[یوم غمیصاء]]» یاد شده است.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج2، ص147-148؛ المنتظم، ج3، ص331.</ref>

با حرکت پیامبر به سوی [[حنین]] برای رویارویی با [[هوازن]] و [[ثقیف]]، بنی‌سلیم نیز پیامبر را همراهی کردند. مسلمانان که در این روز از فراوانی جمعیت دچار غرور شده بودند، پس از حمله هوازنی‌ها، گریختند. در این میان، بنی‌سلیم که به فرماندهی خالد بن ولید پیشاپیش سپاه حرکت می‌کردند، نخستین فراریان نبرد بودند.<ref>الطبقات، ج2، ص149-151؛ السیرة الحلبیه، ج3، ص77؛ سبل الهدی، ج5، ص317-319، 325.</ref> (سوره توبه، آیه25) اما با نصرت خداوند و پایداری گروهی‌ اندک از مسلمانان، سپاه اسلام بر هوازن چیره شدند (سوره توبه، آیه26) و از آن‌ها غنیمت‌های فراوان به دست آوردند. هوازنی‌ها که با این شکست چاره‌ای جز قبول اسلام نداشتند، نزد پیامبر آمده، اسلام آوردند و خواهان آزادی اسیران خود شدند.

در معرفی شخصیت‌های برجسته بنی‌سلیم در دوران پیامبر(ص) باید به این افراد اشاره کرد: [[ورد بن خالد بن حذیفه]] از تیره بنی‌مالک بن ثعلبه که از دوستان پیامبر در روزگار جاهلیت و از نخستین مسلمانان بود، <ref>جمهرة انساب العرب، ص264.</ref> [[خفاف بن ندبه|خُفاف بن نُدْبَه]] از ثابت‌قدمان بر اسلام در جریان ارتداد، <ref>اسد الغابه، ج2، ص118.</ref> [[حجاج بن علاط|حجاج بن عِلاط]] از تیره بنی‌بَهْز و از ثروتمندان بنی‌سلیم و صاحب معدن طلا، <ref>جمهرة انساب العرب، ص262.</ref>  [[عروة بن اسماء|عُروَة بن اَسماء]] از مبلّغان و شهیدان [[بئر معونه|بِئرمعونه]]،<ref>الطبقات، ابن سعد، ج4، ص377؛ جمهرة انساب العرب، ص262؛ اسد الغابه، ج3، ص402.</ref>  قیس بن نُشْبَه/نُسَیبه که پیامبر(ص) او را بهترینِ فرد بنی‌سلیم خواند، <ref>المنمق، ص144-145؛ الطبقات، ابن سعد، ج1، ص307.</ref>  غاوی بن عبدالعزی که مامور نگهداری [[بت سواع|بت سُواع]] از بت‌های بنی‌سلیم بود و پیامبر نام او را به [[راشد بن عبد ربه]] تغییر داد، <ref>الطبقات، ابن سعد، ج1، ص307-308؛ اسد الغابه، ج1، ص149.</ref>  [[عباس بن مرداس|عباس بنِ مرْداس]] از بزرگان بنی‌سلیم و از [[مؤلفة القلوب]]، <ref>الطبقات، ابن سعد، ج4، ص271-272.</ref> اسماء دختر صَلْت از تیره بنی‌حرام که با پیامبر ازدواج کرد.<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص319.</ref> برخی منابع تفسیری از خوله دختر حکیم به عنوان همسر پیامبر یاد کرده‌اند که بدون مهر به ازدواج پیامبر(ص) درآمد و [[خداوند]] چنین ازدواجی را به پیامبر(ص) منحصر دانست (سوره احزاب، آیه50). <ref>روض الجنان، ج16، ص7.</ref>

* '''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (م. 463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.

* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی.

* '''الامامة و السیاسه''': ابن قتیبه (م. 276ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، الرضی، 1413ق.

* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م. 774ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق.

* '''تاریخ مدینة دمشق''': ابن عساکر (م. 571ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق.

* '''تاریخ المدینة المنوره''': ابن شبّه (م. 262ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، 1410ق.

* '''تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)''':  ابن کثیر (م. 774ق.)، به کوشش شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.

* '''تقریب التهذیب''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، به کوشش مصطفی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.

* '''تهذیب التهذیب''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، بیروت، دار الفکر، 1404ق.

* '''جمهرة انساب العرب''': ابن حزم (م. 456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

* '''زاد المسیر''': ابن جوزی (م. 597ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار الکتاب العربی، 1422ق.

* '''السیرة النبویه''': ابن هشام (م. 213/218ق.)، به کوشش محمد محیی الدین، مصر، مکتبة محمد علی صبیح، 1383ق.

* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. 230ق.)، بیروت، دار صادر.

* '''عیون الاثر''': ابن سید الناس (م. 734ق.)، بیروت، مؤسسة عزالدین، 1406ق.

* '''الفتوح''': ابن اعثم الکوفی (م. 314ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الاضواء، 1411ق.

* '''الفهرست''': ابن الندیم (م. 438ق.)، به کوشش تجدد.

* '''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق.

* '''المحبّر''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.

* '''المنتظم''': ابن جوزی (م. 597ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق.

* '''المنمق''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، 1405ق.

* '''النهایه''': مبارک ابن اثیر (م. 606ق.)، به کوشش الزاوی و الطناحی، قم، اسماعیلیان، 1367ش.

* '''وقعة صفین''': ابن مزاحم المنقری (م. 212ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، مکتبة النجفی، 1404ق.