در حال ویرایش آستان مقدس امامین عسکریین(ع)
این ویرایش را میتوان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
===دوره حکومت احمدخان دنبلی=== | ===دوره حکومت احمدخان دنبلی=== | ||
حدود سال 1200 ه. ق، [[احمدخان دنبلی]]، حاکم آذربایجان، میرزا محمد رفیع بن میرزا محمد شفیع مستوفی الممالک را مامور بازسازی آستان مقدس کرد و دستور داد تا سرداب، حرم مطهر، رواقها، ایوانها و صحن شریف، مشابه [[حرم امیرمؤمنان(ع)]] در [[نجف]]، بازسازی و توسعه یابد.<ref>همان، ص386 و 387. (به نقل از تحفة العالم، ص142)</ref> در کتیبه باقیمانده از این تعمیرات، نام میرزا محمد رفیع، دیده میشود. این تعمیرات، به سبب کشته شدن احمدخان دنبلی، ناتمام ماند و فرزندش، حسینقلیخان دنبلی، 25 سال بعد، آن را دنبال کرد. او کاشیهای گنبد را بازسازی نمود و برای زائران، حمام، کاروانسرا و مسجد ساخت. حسینقلیخان بر مزار نرگس خاتون و حکیمه خاتون نیز ضریحی قرار داد.<ref>عتبات عالیات عراق، اصغر قائدان، ص202 (به نقل از تاریخچه شهر سامرا، مصلحالدین مهدوی، ص38 و 40).</ref> | حدود سال 1200 ه. ق، [[احمدخان دنبلی]]، حاکم آذربایجان، میرزا محمد رفیع بن میرزا محمد شفیع مستوفی الممالک را مامور بازسازی آستان مقدس کرد و دستور داد تا سرداب، حرم مطهر، رواقها، ایوانها و صحن شریف، مشابه [[حرم امیرمؤمنان(ع)]] در [[نجف]]، بازسازی و توسعه یابد.<ref>همان، ص386 و 387. (به نقل از تحفة العالم، ص142)</ref> در کتیبه باقیمانده از این تعمیرات، نام میرزا محمد رفیع، دیده میشود. این تعمیرات، به سبب کشته شدن احمدخان دنبلی، ناتمام ماند و فرزندش، حسینقلیخان دنبلی، 25 سال بعد، آن را دنبال کرد. او کاشیهای گنبد را بازسازی نمود و برای زائران، حمام، کاروانسرا و مسجد ساخت. حسینقلیخان بر مزار نرگس خاتون و حکیمه خاتون نیز ضریحی قرار داد.<ref>عتبات عالیات عراق، اصغر قائدان، ص202 (به نقل از تاریخچه شهر سامرا، مصلحالدین مهدوی، ص38 و 40).</ref> | ||
[[پرونده:بازسازیهای حرم عسکریین.jpg|بندانگشتی|بازسازی حرم عسکریین]] | |||
===دوره قاجار=== | ===دوره قاجار=== | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۵: | ||
===سایر بازسازیها=== | ===سایر بازسازیها=== | ||
در دوره حضور [[میرزای شیرازی]] (متوفای 1312 ه. ق) در [[سامرا]]، در اوایل قرن چهاردهم هجری، حرم و رواقها، آینهکاری و سنگهای کف صحن شریف، ترمیم شد و ساعت بزرگی بر درِ قبله، نصب گردید.<ref>دائرةالمعارف تشیع، ج1، ص94.</ref> در سال 1355 ه. ق، عدهای شبانه به آستان مقدس حملهور شدند و مقداری از طلاهای گنبد را سرقت کردند. در [[ماه صفر]] سال 1356 ه. ق، نیز قفل درِ آستانه را شکستند و شمعدانهای حرم را که از نقره خالص بود و هریک، هشتاد کیلو وزن داشت، ربودند. | در دوره حضور [[میرزای شیرازی]] (متوفای 1312 ه. ق) در [[سامرا]]، در اوایل قرن چهاردهم هجری، حرم و رواقها، آینهکاری و سنگهای کف صحن شریف، ترمیم شد و ساعت بزرگی بر درِ قبله، نصب گردید.<ref>دائرةالمعارف تشیع، ج1، ص94.</ref> در سال 1355 ه. ق، عدهای شبانه به آستان مقدس حملهور شدند و مقداری از طلاهای گنبد را سرقت کردند. در [[ماه صفر]] سال 1356 ه. ق، نیز قفل درِ آستانه را شکستند و شمعدانهای حرم را که از نقره خالص بود و هریک، هشتاد کیلو وزن داشت، ربودند. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۳: | ||
حضرت امام هادی(ع) پس از وفات، در خانه خود به خاک سپرده شد. سپس امام حسن عسکری(ع) را نیز پس از درگذشت، کنار قبر شریف ایشان، به خاک سپردند. افزونبر این دو امام، شخصیتهای دیگری از خاندان ایشان، از جمله [[حکیمه خاتون|حکیمه]]، دختر [[امام محمد جواد(ع)]]، [[نرجس خاتون|نرجس]]، همسر امام حسن عسکری(ع) و مادر [[امام زمان(عج)]]، [[جعفر کذاب]]، فرزند امام هادی(ع) نیز در همین خانه، به خاک سپرده شدند. | حضرت امام هادی(ع) پس از وفات، در خانه خود به خاک سپرده شد. سپس امام حسن عسکری(ع) را نیز پس از درگذشت، کنار قبر شریف ایشان، به خاک سپردند. افزونبر این دو امام، شخصیتهای دیگری از خاندان ایشان، از جمله [[حکیمه خاتون|حکیمه]]، دختر [[امام محمد جواد(ع)]]، [[نرجس خاتون|نرجس]]، همسر امام حسن عسکری(ع) و مادر [[امام زمان(عج)]]، [[جعفر کذاب]]، فرزند امام هادی(ع) نیز در همین خانه، به خاک سپرده شدند. | ||
[[پرونده:تخریب حرم عسکریین.jpg|بندانگشتی|تخریب حرم عسکریین بر اثر انفجارهای تروریستی]] | |||
==تخریب حرم توسط سلفیها== | ==تخریب حرم توسط سلفیها== | ||
با آغاز درگیریهای فرقهای در [[عراق]] که مدتی پس از سقوط رژیم بعثی این کشور آغاز شد، در ساعت 45: 6 یا 7 صبح روز چهارشنبه، 23 [[محرم]] 1427 ه. ق، (مصادف با 22 فوریه 2006 م و 3/ 12/ 1384 ه. ش)، عدهای از نیروهای سلفی وابسته به سازمان تروریستی القاعده، با پوشیدن لباس پلیس عراق، وارد حرم مطهر امامین عسکریین(ع) شدند و اسلحه نگهبانان را گرفتند و حرم شریف را با مواد منفجره به وزن حدود 200 کیلوگرم، بمبگذاری کردند.<ref>تقویم شیعه، عبدالحسین نیشابوری، ص40.</ref> در نتیجه انفجار هولناک ناشی از این بمبگذاری، گنبد و بخشهایی از ساختمان حرم مطهر ویران گردید. | با آغاز درگیریهای فرقهای در [[عراق]] که مدتی پس از سقوط رژیم بعثی این کشور آغاز شد، در ساعت 45: 6 یا 7 صبح روز چهارشنبه، 23 [[محرم]] 1427 ه. ق، (مصادف با 22 فوریه 2006 م و 3/ 12/ 1384 ه. ش)، عدهای از نیروهای سلفی وابسته به سازمان تروریستی القاعده، با پوشیدن لباس پلیس عراق، وارد حرم مطهر امامین عسکریین(ع) شدند و اسلحه نگهبانان را گرفتند و حرم شریف را با مواد منفجره به وزن حدود 200 کیلوگرم، بمبگذاری کردند.<ref>تقویم شیعه، عبدالحسین نیشابوری، ص40.</ref> در نتیجه انفجار هولناک ناشی از این بمبگذاری، گنبد و بخشهایی از ساختمان حرم مطهر ویران گردید. | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۷: | ||
گنبدی که بر فراز حرم مطهر قرار دارد، از گنبد سایر عتبات عالیات، بزرگتر و محکمتر است. گنبد کنونی ساخته دست میرزا احمدخان دنبلی و فرزند اوست که با آجر ساخته شد و با کاشیهای خاکستری، تزیین گشت. سپس در دوره ناصرالدینشاه، با نظارت شیخ عبدالحسین تهرانی و از ثلث ثروت امیرکبیر، طلاکاری گردید. محیط گنبد، 68 متر است و 72 هزار کاشی طلا در آن، بهکار رفته است. داخل گنبد، آینهکاری و مزین به آیههای قرآنی و اسامی ائمه اطهار با کاشیهای هفترنگ است. | گنبدی که بر فراز حرم مطهر قرار دارد، از گنبد سایر عتبات عالیات، بزرگتر و محکمتر است. گنبد کنونی ساخته دست میرزا احمدخان دنبلی و فرزند اوست که با آجر ساخته شد و با کاشیهای خاکستری، تزیین گشت. سپس در دوره ناصرالدینشاه، با نظارت شیخ عبدالحسین تهرانی و از ثلث ثروت امیرکبیر، طلاکاری گردید. محیط گنبد، 68 متر است و 72 هزار کاشی طلا در آن، بهکار رفته است. داخل گنبد، آینهکاری و مزین به آیههای قرآنی و اسامی ائمه اطهار با کاشیهای هفترنگ است. | ||
[[پرونده:سرداب غیبت.jpg|بندانگشتی|تصویری از سرداب غیبت]] | |||
==سرداب غیبت== | ==سرداب غیبت== | ||
بسیاری از | در ضلع غربی صحن مطهر آستان سامرا، حجرهای واقع در زیرزمین وجود دارد که امروزه نزد شیعیان، به [[سرداب غیبت امام زمان(عج)]] شهرت دارد. | ||
===دیدگاه اهلسنت=== | |||
بسیاری از مورخان و نویسندگان اهلسنت در کتب خود، اقوالی را درباره این سرداب نقل کردهاند که بر مبنای آن، شیعیان معتقدند که غیبت [[حضرت مهدی(عج)]] از این نقطه آغاز شده است یا اینکه آنها معتقدند که امام(عج) از سرداب، ظهور میکند؛ چنانکه [[یاقوت حموی]] در کتاب خود، ذیل نام سامرا میگوید: ... و بها السرداب المعروف فی جامعها الذی تزعم الشیعه ان مهدیهم یخرج منه.<ref>معجم البلدان، ج3، ص173.</ref> در سامرا، سرداب معروفی در مسجد آن شهر، وجود دارد که شیعه میپندارند مهدی آنان، از این سرداب ظهور خواهد کرد. | |||
از دیگر بزرگان اهلسنت که این قبیل باورها را به شیعه نسبت دادهاند، میتوان از [[ابن خلکان|ابن خلّکان]]، قزوینی، [[ابن تیمیه]]، [[ابنقیم جوزیه]]، [[ابن کثیر]]، [[ذهبی]] و... یاد کرد. بیتردید، شیعیان اینگونه ادعاها را نمیپذیرند. ازاینرو برخی از علمای شیعه نیز درصدد پاسخگویی به آنها برآمدهاند.<ref>ر. ک: سفینه، پژوهشی درباره مساله سرداب، سید محمد مهدی خرسان، ترجمه: ماندنی مواساتیان، ص89 و 102.</ref> | |||
===دیدگاه شیعه=== | |||
براساس اعتقاد شیعیان، غیبت کبرای امام زمان(عج)، با وفات آخرین نایب خاص آن حضرت، آغاز شد؛ نه با غیبت ایشان در زیرزمین و محل ظهور آن حضرت نیز [[مکه]] و [[مسجدالحرام]] خواهد بود. | |||
[[شیخ عباس قمی]] میگوید: برای اشتهار این مکان، به سرداب غیبت بر سر زبانها و نیز در نوشتههای متاخران، دلیلی یافت نشده و سبب نامیدن آنها به این اسم، معلوم نگشته است و تمام آنچه اهلسنت در اینباره به شیعیان نسبت میدهند، افترا میباشد و در کتب شیعه، اثری از چنین ادعاهایی نیست.<ref>هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، شیخ عباس قمی، ص83.</ref> | |||
[[شیخ ذبیحالله محلاتی]]، درباره وجه تسمیه سرداب غیبت، مینویسد که شهرت یافتن این سرداب به سرداب غیبت، به علت آن نیست که حضرت حجت(عج) در آن، غایب شده است؛ چنانکه ناآشنایان به تاریخ، پنداشتهاند. بلکه به این دلیل است که این مکان، محل زندگی و عبادت سه امام معصوم(ع) بوده است و جمعی از اولیا نیز در همین مکان، به دیدار آن حضرت(عج) موفق شدهاند. ازاینرو در زمره بقاع متبرک، بهشمار میآید.<ref>مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء، ج1، ص350.</ref> | |||
مرحوم [[سیدمحسن امین]] نیز در اینباره نوشته است: | |||
«و ما یتوهّم من انهم یقولون بوجود المهدی فی سرداب سامراء فهو توهم فاسد، و انما یتبرکون بهذا السرداب و یتعبدون فیه من باب التبرک بآثار الصالحین، لانه قد سکنه ثلاثة من ائمة اهل البیت(ع)، و کان سرداب دارهم التی فی سامراء».<ref>اعیان الشیعة، ج1، ص107.</ref> | |||
آنچه میپندارند که شیعیان، به وجود حضرت مهدی(عج) در سرداب سامرا قائل میباشند، توهمی فاسد است. بلکه شیعیان برای تبرک جستن به آثار صالحان در این مکان، به [[عبادت]] میپردازند؛ زیرا در اینجا، سه تن از ائمه اهلبیت(ع) زندگی کردهاند و اینجا، سرداب خانه آنها در سامرا بوده است. | |||
===چاه غیبت=== | ===چاه غیبت=== | ||
در گذشته، نزد مردم عوام، باورهایی وجود داشت که حضرت مهدی(عج) پس از ورود به چاهِ داخل سرداب، ناپدید شده است. براساس این باور، زائران شیعه، داخل سرداب، از حوضی که محل وضوی [[امام هادی]] و [[امام حسن عسکری(ع)|عسکری(ع)]] بود، برای [[تبرک]] | در گذشته، نزد مردم عوام، باورهایی وجود داشت که حضرت مهدی(عج) پس از ورود به چاهِ داخل سرداب، ناپدید شده است. براساس این باور، زائران شیعه، داخل سرداب، از حوضی که محل وضوی [[امام هادی]] و [[امام حسن عسکری(ع)|عسکری(ع)]] بود، برای [[تبرک]] خاک برمیداشتند و کمکم این مکان، به چاه غیبت معروف شد. | ||
مرحوم [[محدث نوری]] در اینباره مینویسد: | |||
و آنچه از مشایخ، دست به دست رسیده، این است که این صفه، محل حوضی برای وضو گرفتن آن بزرگواران در آن سرداب بوده است. پس از آنکه خانه آن بزرگواران، مزار و محل عبادت مردم شد، این صفه شریف، معین شده بود برای گذاشتن و انداختن عرایض و رقاع حاجات که شیعیان، به حضرت صاحب الزمان(عج) مینوشتند و در آنجا میگذاشتند و هر وقت صلاح بود، جواب عریضه از آنجا یا از خارج، به صاحبش میرسید؛ چنانکه سید جلیل، [[علی بن طاووس]]، در اواخر کتاب «فرج المهموم» بعضی از حکایات آن را نقل کرده است.<ref>هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، ص 84 و 85.</ref> | |||
اما با جدا شدن صحن و راه سرداب مقدس، از صحن مطهر، برخی با دیدن احترام زوار به این مکان، آنجا را دکانی قرار دادند و با دادن ریگ و سنگ به زوار و بردن عوام به آنجا، به اسم تبرک، بازار کسب خود را رونقی دادند و به اقسام حیل از زوار، فایده میبردند، و کمکم به منزله چاهی شد و اسم آن را چاه صاحبالزمان گذاشتند. تمام این حرکات بیاصل و بیپایه و خلاف ادب و احترام، بلکه در بعضی از مواضع، شبهه حرمت دارد.... | |||
همانگونه که بیان شد، در هیچیک از منابع معتبر شیعه، از این مکان، به چاه غیبت یا محل غیبت حضرت مهدی(عج)، یاد نشده است و اینگونه باورهای نادرست مورد تایید علمای شیعه نبوده و خوشبختانه این باورها، امروزه منسوخ و فراموش شده است. | |||
===معماری سرداب=== | |||
سرداب غیبت، حجره کوچکی است به طول و عرض 2* 5/ 1 متر که در زیرزمین واقع است و از طریق پلکانی با بیست پله، به همکف بنا، متصل میشود. سقف و دیوارهای حجره با کاشیهای هفترنگ از دوره ناصرالدینشاه قاجار، تزیین شده است و نوشتهای روی این کاشیها، از تشرف ناصرالدینشاه به این مکان، در سال 1287 ه. ق، حکایت دارد. | |||
این حجره، دارای درِ چوبی بسیار نفیس، با کتیبههایی به خط نسخ است که از ارزش تاریخی بالایی برخوردار است. در بهصورت مشبک و دارای دو لنگه است و براساس کتیبههای آن، در سال 606 ه. ق، به فرمان خلیفه عباسی، [[الناصرلدین الله]] که [[مذهب تشیع]] داشته و به سرپرستی ابوتمیم معدّ بن حسین بن سعد موسوی (متوفای 617 ه. ق)، ساخته شده است.<ref>ر. ک: وقف میراث جاویدان، باب غیبت در سامرا، ترجمه: مسلم صاحبی، ش 5، بهار 1373 ه. ش، ص86.</ref> گرداگرد حجره نیز یک کتیبه نواری، به خط کوفی، حاوی صلوات بر چهارده معصوم، وجود دارد. | |||
... متاسفانه این اثر تاریخی نفیس و ارزشمند، در جریان یکی از انفجارهای تروریستی که در آستان مقدس سامرا اتفاق افتاد، آسیب جدی دید و بخش اصلی آن، از بین رفت و امروزه تنها حاشیه آن، باقی مانده است. | |||
===بازسازیها=== | |||
در گذشته، راه رسیدن به سرداب، از طریق راهروی طولانی و تاریکی بود که ورودی آن، پشت قبر نرجس خاتون، داخل حرم مطهر قرار داشت. اما احمدخان دنبلی برای سرداب غیبت صحنی مستقل و دهلیز و راهپلهای جداگانه ایجاد کرد و راهپله و دالان قبلی را مسدود نمود.<ref>مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء، ج1، ص354 و 355؛ هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، شیخ عباس قمی، ص74.</ref> | |||
روی سرداب غیبت، مسجدی وجود دارد که به مسجد صاحب، مشهور است و به دست حسینقلیخان دنبلی ساخته شده است. بر فراز آن نیز گنبد مرتفعی با کاشیهای هفترنگ وجود دارد که به دست محمدعلی میرزا، حاکم کرمانشاهان، کاشیکاری شده است.<ref>عتبات عالیات عراق، ص212.</ref> | |||
پس از سقوط رژیم بعثی، فضای مجاور سرداب غیبت در زیرزمین را گسترش داده و شبستان وسیعی در مجاورت آن ساختهاند که نمازهای جماعت، در آن برگزار میگردد. | |||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/173276/حرم-عسکریین-ع-در-بستر-تاریخ حسینی، سیدجواد، مجله مبلغان، حرم عسکریین (ع) در بستر تاریخ، فروردین و اردیبهشت 1385 - شماره 77 (9 صفحه - از 11 تا 19).] | |||
[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1170745/ماده-تاریخ-دو-تعمیر-حرم-عسکریین-در-سال-1109-ه-ق-و-در-حدود-سال-1200-ه-ق واثقی، حسین، مجله میراث شهاب، ماده تاریخ دو تعمیر حرم عسکریین در سال 1109 ه ق و در حدود سال 1200 ه ق، پاییز و زمستان 1394 - شماره 81 و 82 (8 صفحه - از 187 تا 194).] | |||
[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/270019/مظلومان-همیشه-تاریخ-تکرار-تاریخ-با-انفجار-و-تخریب-حرمین-عسکریین-ع مرندی، ف، مجله درسهایی از مکتب اسلام، مظلومان همیشه تاریخ (تکرار تاریخ با انفجار و تخریب حرمین عسکریین (ع)، مرداد 1386، سال چهل و هفتم - شماره 5 (2 صفحه - از 50 تا 51).] | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||