در حال ویرایش آیه ۱۲۶ سوره بقره

| متن = وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَنْ کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِیلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَی عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ

واژه «بلد» به بخش محدودی از زمین گفته می‌شود، خواه آباد باشد یا نباشد.<ref>المصباح المنیر، ذیل واژه بلد؛ التحقیق فی کلمات القرآن، ذیل واژه بلد.</ref> این واژه در دیگر آیات [[قرآن]] نیز، به همین معنا به کار رفته است، گاه به معنای زمین مرده و غیر آباد<ref>سوره فاطر، آیه ۱۰.</ref> و گاه به معنای زمین آباد.<ref>سوره اعراف، آیه ۵٨.</ref>

کلمه «رزق» یعنی انعام مخصوص و مستمری که به مقتضای حال و مطابق نیاز انجام می‌شود، تا به وسیله آن زندگی تداوم یابد؛<ref>التحقیق فی کلمات القرآن، ذیل واژه رزق.</ref> که هم در مادیات کاربرد دارد<ref group="یادداشت">مانند {{آیه|کُلُوا مِنْ طَیِّبٰاتِ مٰا رَزَقْنٰاکُمْ}}(سوره بقره، آیه ۵٧)</ref> و هم در معنویات.<ref group="یادداشت">مانند {{آیه|وَ الَّذِینَ هٰاجَرُوا فِی سَبِیلِ اللّٰهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ مٰاتُوا لَیَرْزُقَنَّهُمُ اللّٰهُ رِزْقاً حَسَناً}}(حج: 59)</ref>

«ثمرات» جمع ثَمَره، و به معنای بَرْ و باری است که از درخت به دست می‌آید، خواه خوراکی باشد یا نباشد.<ref>المصباح المنیر ذیل واژه ثمر؛ لسان العرب، ذیل واژه ثمر.</ref>

«متاع» یعنی هر آن چیزی که انسان به وسیله آن منتفع می‌گردد، مثل طعام، پارچه و لوازم منزل.<ref>صحاح‌اللغه، ذیل واژه متع؛ المصباح المنیر ذیل واژه متع؛ لسان العرب، ذیل واژه متع.</ref> به گفته برخی از لغت‌شناسان، متاع چیز منفعت‌داری است که موجب لذت بردن باشد.<ref>التحقیق فی کلمات القرآن، ذیل واژه متع.</ref>

در آیه ۱۲۶ سوره بقره، دو خواسته [[حضرت ابراهیم (ع)]] از خدا بیان شده و به استجابت آن اشاره شده است.

در این آیه، حضرت ابراهیم (ع) از خدا خواسته محل قرار گرفتن [[کعبه]] را شهری امن قرار دهد. بر اساس آیه {{آیه|أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنّٰا جَعَلْنٰا حَرَماً آمِناً}}<ref>سوره عنکبوت، آیه ۶۷.</ref> خدا این دعای ابراهیم را اجابت کرده است.

مقصود از [[امنیت حرم|امنیت]] در خانه خدا را، دستوراتی درباره حفظ امنیت واردشدگان به خانه خدا و [[حرم مکی|حرم]] دانسته‌اند.<ref>کنزالعرفان، ج١، ص ٢۶٢. تفسیر المیزان، ج٢، ص٣۵٣.</ref> در روایات، حفظ امنیت مردم و حیواناتی که به حرم پناهنده می‌شوند لازم شمرده شده است.<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹۹.</ref> به همین جهت، فقیهان فتوا داده‌اند چنانچه کسی بیرون از حرم مرتکب کاری شود که موجب حدّ یا تعزیر یا قصاص شده باشد و به حرم پناه آورد، نمی‌توان متعرّض او شد؛ بلکه باید از نظر آب و غذا در تنگنا قرار گیرد تا از حرم بیرون رود.<ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۶–۴۷.</ref>

دومین خواسته حضرت ابراهیم (ع) از خدا، که در آیه ۱۲۶ سوره بقره به آن اشاره شده، این است که خدا مردم شهر مکه را از ثمرات روزی دهد. بر اساس آیه ۵۷ سوره قصص، این خواسته حضرت ابراهیم (ع) مستجاب شده است.

به باور برخی، «رزق» در مادیات و معنویات به کار رفته و رزقِ حقیقی تنها به صورت حلال محقّق می‌شود.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۶۷.</ref>

واژه ثمرات در قرآن به معنای گسترده آن، که شامل مولّدات هر نوع گیاهی می‌شود، به کار رفته است.<ref group="یادداشت">برای نمونه آیه {{آیه|فَأَخْرَجْنٰا بِهِ مِنْ کُلِّ الثَّمَرٰات}} (سوره اعراف، آیه ۵۹.)</ref> گاهی نیز به معنای محدودتری که تنها خوردنی‌هایِ انسانی را دربرمی‌گیرد به‌کار رفته است.<ref group="یادداشت">مانند آیه {{آیه|أَنْزَلَ مِنَ السَّمٰاءِ مٰاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرٰاتِ رِزْقاً لَکُم}} (سوره ابراهیم، آیه ۳۲.)</ref> به باور برخی، ثمرات در آیه ۱۲۶ سوره بقره، شامل همه نعمت‌های مادی و معنوی است.<ref>تفسیر نمونه، ج١، ص۵۴٢.</ref>

سرزمین مکه اگر چه مزروعی نیست،<ref name=":0">سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref> ولی با روی آوردن نیروی انسانی به این شهر<ref name=":0"/> و رونق تجاری و اقتصادی آن،<ref>سوره قصص، آیه ۵۷.</ref> انواع محصولات به آن وارد شد.

حضرت ابراهیم (ع) رزق و ثمرات را تنها برای مؤمنان به خدا و روز قیامت درخواست کرد؛ ولی خدا بیشتر از آن را اجابت کرده و با عبارت {{آیه|مَنْ کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِیلا}} غیر مؤمنان را نیز از ثمرات بهره‌مند ساخت.<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۶.</ref> بر پایه آیه ۲۰ سوره اسراء، بهرمندسازی مؤمنان و کافران از ثمرات مادی، یکی از سنت‌های الهی است؛ با این تفاوت که بهره کافران اندک و همراه با عذاب آخرت است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۶۸ و ۶۹.</ref>

== پانویس ==

== منابع ==

* '''البرهان فی تفسیر القرآن'''، سید هاشم بحرانی، انتشارات دار التفسیر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.

* '''التحقیق فی کلمات القرآن'''، حسن مصطفوی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.

* '''تفسیر نمونه'''، ناصر مکارم شیرازی و دیگران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۹ش.

* '''جواهر الکلام'''، محمد حسن نجفی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۶۷ش.

* '''الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة'''، اسماعیل بن حماد جوهری، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین، چهارم، ۱۴۰۷ق.

* '''کنز العرفان'''، مقداد بن عبدالله سیوری، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، المکتبة الرضویة لاحیاء الآثار الجعفریه.

* '''المصباح المنیر'''، احمد بن محمد فیومی، قم، دارالهجرة، دوم، ۱۴۱۴ق.

* '''المیزان فی تفسیر القرآن'''، سید محمدحسین طباطبایی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.