در حال ویرایش آیه ۱۹۷ سوره بقره

| متن = الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِی الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَی وَاتَّقُونِ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ

| ترجمه = حج در ماه‌های معّینی است، پس هر کس در این [ماه]ها حج را [بر خود] واجب گرداند، [بداند که] در اثنای حج همبستری و گناه و جدال [روا] نیست، و هر کار نیکی انجام می‌دهید خدا آن را می‌داند، و برای خود توشه برگیرید که در حقیقت بهترین توشه پرهیزگاری است و ای خردمندان از من پروا کنید!

«[[رفث]]» در لغت به معنای فحش و ناسزا گفتن است.<ref>المصباح المنیر، ذیل واژه رفث؛ لسان العرب، ذیل وازه رفث.</ref> برخی از لغت‌شناسان افزوده‌اند این واژه کنایه از [[جماع]] است و در مطلق رفتار و گفتار و روابط جنسی بین زن و مرد به کار می‌رود.<ref>صحاح اللغه، ذیل واژه رفث.</ref>

به گفته برخی از لغت‌شناسان، واژه «فسق» به معنای خروج از اطاعت خدا و بیرون رفتن از طریق حق است.<ref>لسان العرب، ذیل واژه فسق.</ref> این واژه در [[قرآن]] به معنای خارج شدن از طاعت به‌کار رفته است.<ref group="یادداشت">{{آیه|فَسَجَدُوا إِلاّٰ إِبْلِیسَ کٰانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ}}(سوره اسراء، آیه۵٠)</ref>

واژه «[[جدال]]» در اصل به معنای پیچیدن و محکم کردن طناب است؛ و در مناظرات به معنای گفتگو کردن دو نفر برای پیروزی بر یکدیگر است، گویا هر کدام می‌خواهد حرف خود را محکم کند.<ref>لسان العرب، ذیل واژه جدل؛ مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه جدل.</ref>

بر اساس عبارت {{آیه|اَلْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومٰات}}، [[حج]] را نمی‌توان در همه ماه‌های سال انجام داد، بلکه باید زمانی خاص و تنها در چند ماه انجام شود.<ref>تفسیر کشاف، ج١، ص٢۴٢؛ تفسیر کبیر، ج۵، ص١٧٧؛ تفسیر قرطبی، ج٢، ص۴٠۶.</ref> مفسران این ماه‌ها را [[شوال]]، [[ذوالقعده]] و [[ذوالحجه]] دانسته‌اند.<ref>مجمع البیان، ج١، ص٢٩٣؛ تفسیر کشاف، ج١، ص٢۴٢؛ تفسیرکبیر، ج۵، ص١٧۶؛ تفسیر قرطبی، ج٢، ص۴٠۵؛ تفسیر المنار، ج٢، ص٢٢۶؛ تفسیر المیزان، ج٢، ص٧٨؛ تفسیر نمونه، ج٢، ص٢٧.</ref> آیه را بیانگر این دانسته‌اند که زمان حج در میان عرب [[جاهلیت|جاهلی]] معروف و مشهور بوده و باید در همان زمان معین که از دوران [[حضرت ابراهیم(ع)]] باقی مانده انجام شود، و کسی حقّ تغییر آن را ندارد؛ چراکه سابقه تبدیل زمان آن در عرب جاهلی وجود داشته است.<ref>مجمع البیان، ج١، ص٢٩٣؛ تفسیرکبیر، ج۵، ص١٧۶؛ تفسیر المنار، ج٢، ص٢٢۶.</ref>

در عبارت {{آیه|فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجّ}} واجب شدن حج، به شخص انسان نسبت داده شده است؛ ولی این تعبیر بدین معنا نیست که این تکلیف به دلخواه انسان است؛ بلکه به این معنا دانسته شده که پس از حاصل شدن شرایط وجوب حج، مانند [[استطاعت]]، حضور در [[میقات]] و [[احرام]]، عملیات حج شروع شده<ref>مجمع البیان، ج١، ص٢٩۴؛ تفسیر کشاف، ج١، ص٢۴٣؛ تفسیر کبیر، ج۵، ص١٧٨؛ تفسیر قرطبی، ج٢، ص۴٠۶؛ تفسیر المنار، ج٢، ص٢٢٧؛ تفسیر المیزان، ج٢، ص٧٩؛ تفسیر نمونه، ج٢، ص٢٩.</ref> و دو وظیفهٔ «اتمام حج» و «رعایت [[احکام حج]]» بر شخص واجب می‌شود.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۳۹.</ref>

در جمله {{آیه|فَلاٰ رَفَثَ وَ لاٰ فُسُوقَ وَ لاٰ جِدٰالَ فِی الْحَجّ}} برخی از موارد [[محرمات احرام]] بیان شده، که حاجی پس از [[احرام]] باید از آنها دوری کند:

* '''آمیزش''': واژه «رفث» کنایه از [[آمیزش]] است.<ref>تفسیر کبیر، ج۵، ص١٨٠.</ref> در برخی روایات نیز رفث [[جماع]] دانسته شده است.<ref>وسائل الشیعه، ج٩، ص١٠٨، باب٣٢ از ابواب تروک احرام، ح١.</ref> البته برخی از مفسران، رفث را تمتعات جنسی دانسته‌اند که شامل مقدمات آمیزش و دیگر [[التذاذ جنسی|التذاذات جنسی]] نیز می‌شود.<ref>تفسیر نمونه، ج٢، ص٢٩.</ref> زمخشری، مفسر اهل سنت، واژه رفث را به معنای فحش نیز دانسته است.<ref>تفسیر کشاف، ج١، ص٢۴٣.</ref>

* '''فسق''': فسق به معنای خروج از طاعت است؛ ولی احتمال داده شده که مراد آن در آیه، همه گناهان<ref>تفسیر کبیر، ج۵، ص١٨٠؛ تفسیر کشاف، ج١، ص٢۴٣؛ تفسیر قرطبی، ج٢، ص۴٠۶؛ تفسیر المنار، ج٢، ص٢٢٧؛ تفسیر المیزان، ج٢، ص٧٩؛ تفسیر نمونه، ج٢، ص٢٩.</ref> یا به‌کار بردن القاب زشت و بدگویی<ref>تفسیر کشاف، ج١، ص٢۴٣؛ تفسیر قرطبی، ج٢، ص۴٠۶.</ref> یا دروغ باشد.<ref>مجمع البیان، ج٢، ص١۵١؛ همچنین نگاه کنید به وسائل الشیعه، ج٩، ص١٠٨.</ref>

* '''جدال''': واژه [[جدال]] به معنای بگومگو و درگیری لفظی است؛ البته در این آیه احتمال داده شده به معنای مراء با دوستان، خادمان و همراهان<ref>تفسیر کشاف، ج١، ص٢۴٣.</ref> یا تفاخر و تنازع<ref>تفسیر المنار، ج٢، ص٢٢٧.</ref> یا اختلاف در رؤیت هلال<ref>تفسیر کبیر، ج۵، ص١٨١.</ref> یا قسم خوردن باشد.<ref>مجمع البیان، ج٢، ص١۵١؛ تفسیر المیزان، ج٢، ص ٧٩؛ همچنین نگاه کنید به وسائل الشیع، ج٩، ص١٠٨.</ref>

در عبارت {{آیه|وَ تَزَوَّدُوا}}، پس از بیان برخی از [[احکام حج]]، سفارش به فراهم کردن زاد و توشه شده است. به گفته مفسران، در زمان نزول آیه، برخی از مردم عرب با دست خالی به زیارت [[خانه خدا]] می‌رفتند، و منطقشان این بود که ما عازم حج و زائر خدا هستیم، و ممکن نیست که خدا غذای ما را فراهم نکند.<ref>تفسیر کشاف، ج١، ص٢۴۴؛ کشف الاسرار و عدة الابرار، ج١، ص۵٣٢؛ تفسیر قرطبی، ج٢، ص۴١١؛ تفسیر نمونه، ج٢، ص٣١.</ref> این عبارت را در رد این منطق دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۵۰.</ref>

== پانویس ==

== منابع ==

}}

* '''الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة'''، اسماعیل بن حماد جوهری، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین، چهارم، ۱۴۰۷ق.

* '''الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل'''، محمود بن عمر زمخشری، ادب الحوزه.

* '''المصباح المنیر'''، احمد بن محمد فیومی، قم، دارالهجرة، دوم، ۱۴۱۴ق.