در حال ویرایش ابوطالب
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| تصویر = قبرستان ابوطالب۲.jpg | | تصویر = قبرستان ابوطالب۲.jpg | ||
| توضیح تصویر = [[جنة المعلاة|قبرستان ابوطالب]] در [[مکه]] | | توضیح تصویر = [[جنة المعلاة|قبرستان ابوطالب]] در [[مکه]] | ||
| نام کامل = | | نام کامل = | ||
| کنیه = | | کنیه = | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| زادروز/زادگاه = | | زادروز/زادگاه = | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = | ||
| مهاجر/انصار = | | مهاجر/انصار = | ||
| نسب/قبیله = | | نسب/قبیله = | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس = | ||
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = | | تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = | ||
| نحوه درگذشت/شهادت = | | نحوه درگذشت/شهادت = | ||
| مدفن = | | مدفن = | ||
| زمان اسلام آوردن = | | زمان اسلام آوردن = | ||
| نحوه اسلام آوردن = | | نحوه اسلام آوردن = | ||
| حضور در جنگ‌ها = | | حضور در جنگ‌ها = | ||
| هجرت به = | | هجرت به = | ||
| دلیل شهرت = | | دلیل شهرت = | ||
| نقش‌های برجسته = | | نقش‌های برجسته = | ||
| دیگر فعالیت‌ها = | | دیگر فعالیت‌ها = | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
'''ابوطالب، عبدمناف بن عبدالمطلب'''، پدر [[امام علی(ع)]]، عمو و حامی [[ | '''ابوطالب، عبدمناف بن عبدالمطلب'''، پدر [[امام علی(ع)]]، عمو و حامی [[پیامبر(ص)]]. ابوطالب پس از پدرش که رئیس [[قریش]] و عهده‌دار [[سقایت]] کعبه بود، مقام سقایت را برعهده گرفت. وی از شاعران برجسته زمان خود بود و شاعران به اشعارش استناد می‌کردند. [[طالب بن ابی‌طالب|طالب]]، [[عقیل بن ابی‌طالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر]] و علی(ع) پسران ابوطالب‌اند. وی از هشت‌سالگی پیامبر(ص) سرپرستی او را برعهده گرفت، بسیار به او محبت کرد و بزرگ‌ترین حامی او در دعوت به اسلام و تقابل با سران قریش بود. ابوطالب در سال دهم [[بعثت]]، در ۸۶ سالگی یا ۹۰ سالگی درگذشت. پیامبر آن سال را «[[عام الحزن|عام الحُزن]]» (سال اندوه) نامید. پیکرش در قبرستان [[جنة المعلاة]] دفن شد. | ||
[[شیعه|شیعیان]] و برخی از علمای [[اهل سنت]] برپایه روایت‌های [[اهل بیت(ع)]] و برخی شواهد چون استغفار پیامبر برای ابوطالب، او را مؤمن می‌دانند؛ اما برخی از اهل سنت معتقدند که او ایمان نیاورد. شیعیان در زمینه ایمان ابوطالب کتاب‌های بسیار نوشته‌اند. | |||
==زندگی‌نامه== | |||
عبدمناف بن عبدالمطَّلب بن هاشم<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۱؛ الطبقات، خلیفه، ص۳۰؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۱.</ref> که با کنیه‌اش ابوطالب مشهور است.<ref>عمدة الطالب، ص۲۰؛ الاصابه، ج۷، ص۱۹۶.</ref> برخی مورخان ولادت او را بیش از ۸۰ سال قبل از [[هجرت]] دانسته‌اند.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۵؛ انساب الاشراف، ج۲، ص۲۸۹.</ref> | |||
پدرش [[عبدالمطلب]] بزرگ [[مکه]] و رئیس [[قریش]]<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۲.</ref> و مادرش فاطمه بنت عمرو بن عائذ بن عمران از قبیله [[بنی‌مخزوم]] بود.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۹۲؛ انساب الاشراف، ج۲، ص۲۸۸.</ref> | |||
=== همسر و فرزندان === | === همسر و فرزندان === | ||
مورخان برای ابوطالب از | مورخان برای ابوطالب از همسرش [[فاطمه بنت اسد]]<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۱-۱۲۲؛ ج۸، ص۴۸؛ انساب الاشراف، ج۲، ص۲۹۵؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۴.</ref> چهار پسر و سه دختر نام برده‌اند. پسران او [[طالب بن ابی‌طالب|طالب]]، [[عقیل بن ابی‌طالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر]] و [[امام علی(ع)]]<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۱-۱۲۲؛ ج۸، ص۵۱؛ مقاتل الطالبیین، ص۳.</ref> و دخترانش ام‌هانی،<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۲؛ ج۸، ص۱۵۱.</ref> جُمانه و رَیطه،<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۲؛ ج۸، ص۴۸.</ref> نام داشتند. برخی گفته‌اند که او از همسری دیگر بنام عَلّه نیز پسری به نام طُلَیق داشته است.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۲؛ ج۸، ص۴۸.</ref> | ||
=== سقایت === | === سقایت === | ||
میزبانی و پذیرایی از حاجیان ([[سقایت]] و [[رفادت]]) در [[مکه|شهر مکه]]، از عوامل مؤثر نفوذ اجتماعی و سیاسی قریش در حجاز شمرده می‌شد. این منصب را هاشم بن عبدمناف بر عهده داشت.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۶۴.</ref> پس از هاشم، فرزندش [[عبدالمطلب]] میزبانی حاجیان را بر عهده داشت.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۱۰۹؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۳.</ref> برای سه سال ابوطالب عهده‌دار رفادت و سقایت شد. به گفته مورخان وی توان اقتصادی ادامه این کار را نداشت، از این رو، آن را به برادرش عباس واگذار کرد.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۶۴.</ref> | |||
ابوطالب پس از | ابوطالب پس از آسیب دیدن [[کعبه]] توسط سیل، عهده‌دار تعمیر آن شد و دستور داد تا از مالی پاکیزه در بازسازی بنای کعبه استفاده کنند. [[پیامبر(ص)]] در این سال ۲۵ سال داشت و اختلاف بر سر نصب [[حجرالاسود]] در همین ماجرا رخ داد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۹.</ref> | ||
=== جایگاه اجتماعی === | === جایگاه اجتماعی === | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
=== خصوصیات === | === خصوصیات === | ||
ابوطالب به سخاوت شهرت داشت.<ref>انساب الاشراف، ج۲، ص۲۸۸.</ref> وی همچنین شاعری توانا و برجسته بود.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۲۱۹.</ref> اشعار او در سده‌های نخستین اسلامی مورد توجه و استناد شاعران و ادیبان معروف بوده است.<ref>الکتاب، ج۳، ص۲۶۰-۲۶۱؛ البیان و التبیین، ج۳، ص۳۰.</ref> وی در حمایت و پشتیبانی از پیامبر اسلام(ص) شعری سرود که به [[قصیده لامیه]] شهرت یافت.<ref>ایمان ابی طالب، مفید، ص۱۸.</ref> | ابوطالب به سخاوت شهرت داشت.<ref>انساب الاشراف، ج۲، ص۲۸۸.</ref> وی همچنین شاعری توانا و برجسته بود.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۲۱۹.</ref> اشعار او در سده‌های نخستین اسلامی مورد توجه و استناد شاعران و ادیبان معروف بوده است.<ref>الکتاب، ج۳، ص۲۶۰-۲۶۱؛ البیان و التبیین، ج۳، ص۳۰.</ref> وی در حمایت و پشتیبانی از پیامبر اسلام(ص) شعری سرود که به [[قصیده لامیه]] شهرت یافت.<ref>ایمان ابی طالب، مفید، ص۱۸.</ref> | ||
==سرپرستی پیامبر== | ==سرپرستی پیامبر== | ||
ابوطالب پس از مرگ پدرش [[عبدالمطلب|عبدالمطَّلِب]] به وصیت وی، سرپرستی [[پیامبر(ص)]] را که هشت سال بیشتر نداشت، عهده‌دار شد.<ref>تاریخ طبری، ج۲، ص۱۸؛ دلائل النبوه، ج۲، ص۲۲.</ref> گزارش شده که ابوطالب بیش از فرزندانش به او محبت می‌کرد، بهترین غذا را برایش فراهم می‌ساخت و بسترش را در کنار بستر خود قرار می‌داد و می‌کوشید همواره او را همراه خود داشته باشد.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۱۹.</ref> در سفرهای تجاری نیز او را با خود می‌برد. ملاقات [[ | ابوطالب پس از مرگ پدرش [[عبدالمطلب|عبدالمطَّلِب]] به وصیت وی، سرپرستی [[پیامبر(ص)]] را که هشت سال بیشتر نداشت، عهده‌دار شد.<ref>تاریخ طبری، ج۲، ص۱۸؛ دلائل النبوه، ج۲، ص۲۲.</ref> گزارش شده که ابوطالب بیش از فرزندانش به او محبت می‌کرد، بهترین غذا را برایش فراهم می‌ساخت و بسترش را در کنار بستر خود قرار می‌داد و می‌کوشید همواره او را همراه خود داشته باشد.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۱۹.</ref> در سفرهای تجاری نیز او را با خود می‌برد. ملاقات [[بحیرای راهب]] با پیامبر(ص) و توصیه راهب به ابوطالب درباره وی، در یکی از همین سفرها گزارش شده است.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۰-۱۲۱؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۶.</ref> | ||
ابوطالب همکاری تجاری با [[خدیجه]] را به محمد(ص) توصیه کرد<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۹؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۶.</ref> و سپس از سوی وی به خواستگاری خدیجه رفت.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۷؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۰.</ref> برخی گفته‌اند که خطبه عقد را نیز او خواند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۳۴۱؛ الروض الانف، ج۲، ص۲۳۸؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۷۰.</ref> | ابوطالب همکاری تجاری با [[خدیجه]] را به محمد(ص) توصیه کرد<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۹؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۶.</ref> و سپس از سوی وی به خواستگاری خدیجه رفت.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۷؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۰.</ref> برخی گفته‌اند که خطبه عقد را نیز او خواند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۳۴۱؛ الروض الانف، ج۲، ص۲۳۸؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۷۰.</ref> | ||
| خط ۶۳: | خط ۵۹: | ||
سروده‌هایی از ابوطالب در حمایت از پیامبر(ص) روایت شده است.<ref>نک: السیرة النبویه، ج۱، ص۱۷۳-۱۷۴.</ref> در سال هفتم وقتی از تصمیم قریش برای قتل پیامبر آگاه شد، شعری بدین مضمون سرود: به خدا سوگند! قریش نمی‌تواند به تو دست یابد، مگر این که من در خاک خفته باشم.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱.</ref> | سروده‌هایی از ابوطالب در حمایت از پیامبر(ص) روایت شده است.<ref>نک: السیرة النبویه، ج۱، ص۱۷۳-۱۷۴.</ref> در سال هفتم وقتی از تصمیم قریش برای قتل پیامبر آگاه شد، شعری بدین مضمون سرود: به خدا سوگند! قریش نمی‌تواند به تو دست یابد، مگر این که من در خاک خفته باشم.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱.</ref> | ||
== | ==سکونت در شعب ابوطالب== | ||
{{اصلی|شعب ابی‌طالب}} | {{اصلی|شعب ابی‌طالب}} | ||
سال هفتم [[بعثت]]، پس از تحریم اقتصادی [[مسلمانان]] توسط قریش، [[بنی‌هاشم]] و دیگر مسلمانان به اجبار در منطقه شِعْب ابی‌طالب ساکن شدند.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref> ابوطالب از کسانی بود که برای حمایت از مسلمانان دارایی‌های خود را انفاق کرد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۳۱.</ref> | سال هفتم [[بعثت]]، پس از تحریم اقتصادی [[مسلمانان]] توسط قریش، [[بنی‌هاشم]] و دیگر مسلمانان به اجبار در منطقه شِعْب ابی‌طالب ساکن شدند.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref> ابوطالب از کسانی بود که برای حمایت از مسلمانان دارایی‌های خود را انفاق کرد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۳۱.</ref> | ||
پس از آگاهی [[پیامبر(ص)]] از معدوم شدن عهدنامه [[قریش]] علیه مسلمانان، ابوطالب این خبر را به قریش رساند و وعده داد که اگر محمد(ص) راست نگفته باشد، او را به قریش تحویل دهد. با مشاهده صحت خبر، عهدنامه نقض شد و مسلمانان پس از سه سال از محاصره بیرون رفتند.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۲۰۹-۲۱۰؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱-۳۲.</ref> | |||
== ایمان ابوطالب == | == ایمان ابوطالب == | ||
{{اصلی|ایمان ابوطالب}} | {{اصلی|ایمان ابوطالب}} | ||
برخی عالمان مسلمان در ایمان ابوطالب اختلاف نظر دارند. علمای [[شیعه]] با توجه به روایات [[اهل بیت(ع)]]،<ref>برای نمونه نک الکافی، ج۱، ص۴۴۸-۴۴۹.</ref> بر این باورند که ابوطالب به دین اسلام ایمان آورده است. برخی از عالمان [[اهل سنت]] نیز با استناد به شواهدی چون [[غسل]] ابوطالب به فرمان پیامبر(ص)، [[استغفار]] پیامبر برای او، باقی‌ماندن همسر مسلمانش [[فاطمه بنت اسد]] در پیوند همسری او و مضمون برخی سروده‌هایش، بر ایمان وی باوردارند.<ref>نک: ایمان ابی طالب، مفید؛ ایمان ابی طالب، موسوی، ص۶۴-۱۴۳؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۶۸-۸۳.</ref> | برخی عالمان مسلمان در ایمان ابوطالب اختلاف نظر دارند. علمای [[شیعه]] با توجه به روایات [[اهل بیت(ع)]]،<ref>برای نمونه نک الکافی، ج۱، ص۴۴۸-۴۴۹.</ref> بر این باورند که ابوطالب به دین اسلام ایمان آورده است. برخی از عالمان [[اهل سنت]] نیز با استناد به شواهدی چون [[غسل]] ابوطالب به فرمان پیامبر(ص)، [[استغفار]] پیامبر برای او، باقی‌ماندن همسر مسلمانش [[فاطمه بنت اسد]] در پیوند همسری او و مضمون برخی سروده‌هایش، بر ایمان وی باوردارند.<ref>نک: ایمان ابی طالب، مفید؛ ایمان ابی طالب، موسوی، ص۶۴-۱۴۳؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۶۸-۸۳.</ref> <br /> | ||
برخی از اهل‌سنت نیز با استناد به ادله‌ای ایمان ابوطالب را انکار کرده‌اند؛ | |||
* ادا نکردن [[شهادتین]] | |||
* نزول آیه ۲۶ سوره انعام در شأن وی که از کفر او حکایت دارند؛<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۶۵-۶۶.</ref> (و آنان [مردم را] از آن باز مى‌دارند و [خود نيز] از آن دورى مى‌کنند؛ و[لى] جز خويشتن را به هلاکت نمى‌افکنند و نمى‌دانند)<ref>ترجمه فولادوند.</ref> ، درباره ابوطالب نازل شده است. | |||
در پاسخ گفته‌اند: سوره انعام یکجا بر پیامبر(ص) نازل شده و آیات آن شأن نزول جداگانه ندارند.<ref>تفسیر ثعلبی، ج۴، ص۱۳۱؛ زاد المسیر، ج۲، ص۷؛ تفسیر قرطبی، ج۶، ص۳۸۲.</ref> | |||
* به گفته برخی دیگر آیه ۱۱۳ سوره توبه پیامبر را از استغفار برای ابوطالب نهی کرده است؛ برای پیامبر و کسانی که ایمان آورده‌اند، سزاوار نیست که برای مشرکان، پس از آن که جهنمی‌بودن آنان روشن شد، آمرزش بخواهند؛ هرچند از خویشاوندان باشند.) | |||
اما با توجه به اینکه سوره توبه از آخرین سوره‌های نازل شده بر پیامبر(ص) در [[مدینه]] بوده است،<ref>زاد المسیر، ج۲، ص۳۰۴-۳۰۵؛ التفسیر الکبیر، ج۱۶، ص۱۵۷-۱۵۸؛ الدر المنثور، ج۳، ص۲۸۲-۲۸۳.</ref> و ابوطالب پیش از هجرت درگذشت، این تفسیر را درست ندانسته‌اند. | |||
==تألیفات درباره ابوطالب== | |||
دانشوران [[شیعه]] توجهی ویژه به موضوع ایمان ابوطالب داشته‌اند. نخستین گردآورندگان [[جوامع حدیثی]] شیعه مانند [[کلینی|کُلِینی]] در [[الکافی|کافی]]، با نقل گزارش‌هایی از خدمات ابوطالب به [[اسلام]]<ref>الکافی، ج۱، ص۴۴۸-۴۵۰.</ref> سخن گفته‌اند. نجاشی تا اواسط سده پنجم ق، حدود ده نگاشته را در میان دانشوران شیعه درباره ابوطالب ثبت کرده است.<ref>نک: رجال نجاشی، ص۵۸، ۸۷، ۹۵، ۱۷۷، ۱۸۶، ۲۶۵، ۳۹۹.</ref> مهم‌ترین مؤلفان در این زمینه از این قرارند: احمد بن محمد بن عمار کوفی (درگذشت ۳۴۶ق)، ابن طرخان جرجرائی، سهل بن احمد دیباجی (درگذشت ۳۸۰ق)، علی بن بلال مهلبی ازدی، حسین بن عبیدالله (ابوعبدالله غضائری) (درگذشت ۴۱۱ق) و [[شیخ مفید]] (درگذشت ۴۱۳ق). از نوشته‌های این شش تن، کتاب ایمان ابی‌طالب شیخ مفید در دسترس است.<br /> | |||
در سده‌های بعد نیز نگاشته‌هایی درباره ایمان ابوطالب سامان یافت؛ ازجمله: | |||
*مُنی الطالب فی ایمان ابی‌طالب، تألیف محمد بن احمد بن حسین خزاعی نیشابوری (درگذشت سده پنجم)،<ref>ایمان ابی طالب، مفید، ص۱۲؛ الفهرست، ص۱۰۲.</ref> | |||
*الحجة علی الذاهب الی تکفیر ابی‌طالب، نوشته فخار بن معد الموسوی (درگذشت ۶۰۳ق)<ref>نک: اعیان الشیعه، ج۸، ص۳۹۳.</ref> | |||
*کتاب ایمان ابی‌طالب، تألیف احمد بن موسی بن طاووس (درگذشت ۶۷۳ق).<ref>نک: شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۸۳؛ اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۹۰-۱۹۱.</ref> <br /> | |||
از سده دهم به بعد، نگاشته‌ها درباره ایمان ابوطالب در میان [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]] افزایش یافته است. برخی از آنها عبارت‌اند از: | |||
*أسنی المطالب فی نجاة ابی‌طالب، نوشته احمد بن زینی دحلان الشافعی | |||
*منیة الراغب فی ایمان ابی‌طالب، نوشته محمدرضا طبسی | |||
*ابوطالب مؤمن قریش، نوشته عبدالله الخنیزی.<ref>آینه پژوهش، ش۲۱، ص۸۹-۹۶، «کتابشناسی حضرت ابوطالب».</ref> | |||
==درگذشت== | |||
ابوطالب در ماه [[ذی قعده]] یا نیمه ماه [[شوال]] سال دهم [[بعثت]]، در ۸۶ سالگی و بر پایه گزارشی، ۹۰ سالگی وفات یافت<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۲۵؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۵.</ref> و مانند پدرش [[عبدالمطلب]]<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۱، ص۱۱۹.</ref> در منطقه [[حجون مکه|حَجون مکه]] به خاک سپرده شد.<ref>انساب الاشراف، ج۲، ص۲۸۹.</ref> [[پیامبر(ص)]] آن سال را که با وفات ابوطالب و همسرش [[خدیجه]] همراه بود، «[[عام الحزن]]» نامید.<ref>امتاع الاسماع، ج۱، ص۴۵.</ref> با وفات او فشارها بر مسلمانان افزایش یافت.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۲۸۴؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۶۸-۶۹؛ دلائل النبوه، ج۲، ص۳۴۹-۳۵۰.</ref> قبرستانی که وی را در آن به خاک سپرده‌اند، نزد ایرانیان به «[[قبرستان ابوطالب]]» مشهور است. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۲۶: | ||
*'''الدر المنثور''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۶۵ق. | *'''الدر المنثور''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۶۵ق. | ||
*'''دلائل النبوه''': البیهقی (م.۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق. | *'''دلائل النبوه''': البیهقی (م.۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق. | ||
*'''رجال النجاشی''': النجاشی (م.۴۵۰ق.)، به کوشش شبیری زنجانی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق. | *'''رجال النجاشی''': النجاشی (م.۴۵۰ق.)، به کوشش شبیری زنجانی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق. | ||
*'''روح البیان''': بروسوی (م.۱۱۳۷ق.)، بیروت، دار الفکر. | *'''روح البیان''': بروسوی (م.۱۱۳۷ق.)، بیروت، دار الفکر. | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۴۵: | ||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | |||
[[رده:بنی‌هاشم]] | [[رده:بنی‌هاشم]] | ||
[[رده:صحابه]] | [[رده:صحابه]] | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۵۳: | ||
[[رده:اشخاص صدر اسلام]] | [[رده:اشخاص صدر اسلام]] | ||
[[رده:مدفونان در مکه]] | [[رده:مدفونان در مکه]] | ||