در حال ویرایش ابوقتاده انصاری

حارث بن رِبعی بن بلدمه انصاری، معروف به ابوقتاده، از بنی سلمة بن سعد خزرجی و در شمار بزرگان [[انصار]] بود.<ref>الطبقات، ج۶، ص۹۴؛ الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۹؛ اسد الغابه، ج۱، ص۳۹۱.</ref> وی به فارِس (سوار کار) [[رسول خدا(ص)]] شهرت داشت.<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۳۱؛ اسد الغابه، ج۱، ص۳۹۱؛ الاصابه، ج۷، ص۲۷۲.</ref> از اخبار مربوط به او در جنگ‌ها برمی‌آید که وی سوارکاری شجاع و مطیع پیامبر(ص) بوده است.<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۳۱؛ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۴۵۰.</ref>  

او در همه [[غزوه|غزوه‌ها]] تلاشمندانه شرکت داشت و افزون بر حضور در برخی [[سریه|سریه‌ها]]، فرماندهی شماری از آن‌ها را عهده‌دار شد.<ref>الطبقات، ج۲، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref> به رغم تصریح خود وی به حضورش در [[جنگ بدر]] در سخنانش خطاب به [[معاویه]]<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۴۵۳.</ref> ، برخی نام او را در شمار بدریون نیاورده‌اند.<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۳۲؛ اسد الغابه، ج۵، ص۲۵۰؛ الاصابه، ج۷، ص۲۷۲.</ref> در گزارشی، فرزندان او نیز از مسئولیتش در پاسداری از پیامبر(ص) در بدر خبر داده‌اند.<ref>مجمع الزوائد، ج۹، ص۳۲۲؛ سبل الهدی، ج۱۱، ص۳۹۷.</ref> شعبی بر بدری بودن او تأکید دارد.<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۳۲؛ اسد الغابه، ج۵، ص۲۵۰.</ref>  

ابوقتاده پس از [[جنگ احد|نبرد اُحد]] در سال سوم ق. آن‌گاه که‌ اندوه شدید رسول خدا(ص) را در پی مثله شدن عمویش [[حمزه بن عبدالمطلب|حمزه]] دید، تصمیم به انتقام از [[قریش]] گرفت. رسول خدا(ص) سه بار او را به آرامش دعوت کرد؛ اما وی نمی‌توانست غم و اندوه پیامبر را فراموش کند. به هر روی، رسول خدا(ص) او را از انتقام گرفتن بر حذر داشت و وی را فردی راستگو و قریش را قومی بد برای پیامبرشان نامید.<ref>المغازی، ج۱، ص۲۹۰-۲۹۱.</ref>  

در [[غزوه بنی مصطلق]] (مُرَیسِع) به سال پنجم ق. آن‌گونه که از خود ابوقتاده نقل شده، او پرچمدار [[مشرک|مشرکان]] را کشت و بدین سان [[مسلمان|مسلمانان]] پیروز شدند.<ref>المغازی، ج۱، ص۴۰۷.</ref> در [[غزوه ذی قرد]] (غابه) در سال ششم ق. هنگامی که ابوقتاده دلیرانه یکی از قاتلان مسلمانان به نام مسعده را کشت، خود نیز زخمی شد. رسول خدا(ص) دعایش کرد و آب دهان مبارکش را بر زخم‌های او کشید.<ref>المغازی، ج۲، ص۵۴۴-۵۴۵.</ref>  

ابوقتاده از پنج نفری بود که [[سلام بن ابی حقیق|سلام بن ابی‌حُقَیق یهودی]]، از بانیان [[جنگ احزاب]]<ref>المغازی، ج۱، ص۳۹۱-۳۹۴.</ref> ، را به دستور رسول خدا(ص) در [[خیبر]] کشتند.<ref>السیرة النبویه، ج۳، ص۷۴۶-۷۴۷.</ref> در [[فتح مکه]] بر پایه روشن نظامی پیامبر برای غافلگیری دشمن، وی به فرماندهی هشت نفر از مسلمانان انتخاب و در یکم [[رمضان المبارک|رمضان]] سال هشتم ق. به وادی اِضَم نزدیک [[مدینه النبی|مدینه]] فرستاده شد تا وانمود کنند که مسلمانان قصد آن سرزمین را دارند. از این ماجرا به سریه ابی‌قتاده یاد شده است.<ref>الطبقات، ج۲، ص۱۳۳؛ ج۴، ص۲۸۲؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۴۷.</ref> آنان در [[ذوخشب]] از حرکت پیامبر و سپاه ایشان از مدینه آگاه شدند و در [[سقیا]]، مکانی در مدینه، به آنان پیوستند.<ref>الطبقات، ج۲، ص۱۰۰؛ عیون الاثر، ج۲، ص۲۰۷؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۴۷.</ref>  

ابوقتاده در روزگار خلافت [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] در [[جنگ رده|نبرد ردّه]] در سپاه [[خالد بن ولید]] حضور داشت. پس از آن که خالد، [[مالک بن نویره|مالک بن نُوَیره تمیمی]] را به رغم اظهار اسلام، کشت و به همسرش تجاوز کرد، ابوقتاده نزد ابوبکر رفت و سوگند یاد کرد که دیگر زیر پرچم خالد به نبرد نرود.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۳۱-۱۳۲.</ref> وی در فتوحات شرکت داشت و بر پایه گزارشی، از سوی [[عمر بن خطاب|عمر]] مأمور کشتن [[یزدگرد سوم]] [[ساسانیان|ساسانی]] شد و کمربند او را به غنیمت گرفت و عمر آن را به خود وی بخشید.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۴۵۲.</ref> البته بر پایه سخن مشهور، قتل یزدگرد سوم به دست آسیابانی به سال ۳۰ یا ۳۱ق. در مرغاب [[مرو]] رخ داد.<ref>فتوح البلدان، ص۳۰۸؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۲۹۴؛ المنتظم، ج۵، ص۱۳.</ref>  

با آغاز خلافت امیرمؤمنان [[علی(ع)]] و پس از عزل عامل [[عثمان]] در [[مکه]]، [[خالد بن سعید مخزومی]]، ابوقتاده از سوی امام به حکمرانی مکه منصوب شد. اما پس از مدتی امام به جای او [[قثم بن عباس]] را نصب کرد.<ref>تاریخ خلیفه، ص۱۵۲؛ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۴۵۲.</ref> در منابع به عزل ابوقتاده اشاره نشده است. وی در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]]، [[جنگ صفین|صفین]] و [[جنگ نهروان|نهروان]] کنار امام بود<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۳۱.</ref> و در نهروان فرماندهی پیاده نظام را بر عهده داشت.<ref>انساب الاشراف، ج۳، ص۱۴۶؛ الاخبار الطوال، ص۲۱۰.</ref>  

در تاریخ وفات وی اختلاف است. برخی درگذشت او را در زمان خلافت امام علی(ع) در [[کوفه]] دانسته و از [[نماز میت|نماز]] ایشان بر جنازه‌اش خبر داده‌اند.<ref>تهذیب التهذیب، ج۱۲، ص۱۸۴.</ref> بسیاری مرگ او را پس از سال ۵۰ق. دانسته‌اند<ref>تاریخ خلیفه، ص۱۶۹؛ تهذیب التهذیب، ج۱۲، ص۱۸۴.</ref> و ابن حجر در این زمینه ادعای اجماع کرده است. وی از راویان [[حدیث|احادیث]] پیامبر بود و [[روایت شهادت عمار]] به دست فئه باغیه از شنیده‌های وی از پیامبر است.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۹۱.</ref>  

* [http://www.ghadeer.org/Book/974/144281 سیمای کارگزاران علیّ بن ابی طالب امیرالمؤمنین(ع) جلد اول، علی اکبر ذاکری، شرح حال ابوقتاده انصاری]