در حال ویرایش اخبار المدینه (علوی)

'''اخبار المدینه علوی''' از منابع گمشده در تاریخ محلی [[مدینه]]، اثر [[یحیی بن حسن حسینی عقیقی علوی|یحیی بن حسن حسینی علوی]] (۲۱۴ـ۲۷۷ق) است. موضوع این کتاب، تاریخ [[مسجدهای مدینه|مساجد مدینه]] و ‌گزارش‌هایی درباره توسعه‌ها و تحولات [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] در روزگار خلفا و حاکمان [[بنی‌امیه|اموی]] است.   

ابوالحسین یحیی بن حسن بن جعفر بن عبیدالله حسنی علوی، معروف به یحیی نسابه عقیقی که نسبش به [[امام سجاد(ع)]] می‌رسد، از نسب‌شناسان و تاریخ‌نگاران مدینه است. در سال ۲۱۴ق. در [[مدینه]] زاده شد و به سال ۲۷۷ق. در [[مکه]] درگذشت.<ref>سر السلسلة العلویه، ص۱۰-۱۱؛ الجوهر الشفاف، ج۱، ص۵۲۷؛ الذریعه، ج۱، ص۳۴۹؛ الاعلام، ج۸، ص۱۴۰-۱۴۱.</ref> دانشوران رجالی او را توثیق و تصدیق کرده‌اند.<ref>قاموس الرجال، ج۱۱، ص۳۶-۳۷.</ref> در برخی کتاب‌ها به اشتباه نام او یحیی بن جعفر عبیدی ثبت شده است.<ref>کشف الظنون، ج۱، ص۲۹.</ref> گفته‌اند او از نیاکان امیران و شریفان مدینه است که بر مدینه حکومت می‌کرده‌اند.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۲۴.</ref>در منابع شیعی از ‌گزارش‌های یحیی علوی استفاده شده است؛ از جمله شیخ طوسی از طرق گوناگون از او روایت کرده است.<ref>الفهرست، ص۲۶۴.</ref> ابن بِطریق نیز رویداد ولادت امام علی(ع) در کعبه را از وی روایت کرده است.<ref>عمدة عیون صحاح الاخبار، ص۲۷-۲۸.</ref>یحیی علوی نسب‌شناسی خبره است و نسب‌شناسان شیعی به او استناد و ارجاع می‌دهند.<ref>الذریعه، ج۱، ص۳۴۹.</ref> از جمله کتاب مهم او انساب الطالبیین مورد استناد نویسندگان قرار گرفته است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۵۰-۵۱.</ref>

علوی کتابی در تاریخ مسجدالنبی و دیگر اماکن مدینه نوشته بود که [[سمهودی]] نام آن اخبار المدینه ثبت کرده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۲۴.</ref> از کتاب‌شناسان متأخر نیز افرادی چون حاجی خلیفه،<ref>کشف الظنون، ج۲، ص۸۸.</ref> و آقا بزرگ طهرانی<ref>الذریعه، ج۱، ص۳۴۹.</ref> نیز نام آن را اخبار المدینه آورده‌اند و منابع معاصر نیز این عنوان را برای کتاب مذکور ثبت کرده‌اند.<ref>معجم ما کتب عن الحج، ص۱۹.</ref>  

المناسک منسوب به ابواسحاق حربی (م.۲۸۵ق.) کهن‌ترین مرجعی است که در آن می‌توان اثر اخبار المدینه علوی را پی گرفت. نحوه ‌گزارش حربی نشان می‌دهد که یا کتاب یحیی را در دست داشته و بی‌واسطه از آن گزارش کرده یا آن را به شکل شفاهی از یحیی دریافت کرده است.<ref>المناسک، ص۳۸۹، ۳۹۷، ۴۰۳-۴۰۴، ۴۲۵.</ref> همچنین [[ابن نجار]] (م.۶۴۳ق.) برخی از ‌گزارش‌های اخبار المدینه علوی را روایت کرده است.<ref>الدرة الثمینه، ص۱۱۷، ۳۸۳.</ref> دیگر تاریخ‌نگار مدینه در سده هشتم و نهم ق. [[زین الدین ابوبکر مراغی]] (م.۸۱۶ق.) از کتاب علوی سود جسته و بدون یادکرد نام کتاب، قطعاتی از آن را آورده است.<ref>تحقیق النصره، ص۳۶، ۳۸-۳۹-۴۸.</ref>

اصل کتاب امروزه در دست نیست و آنچه از محتوای کتاب گزارش می‌شود بر اساس ارجاعات سمهودی در وفاء الوفا به این کتاب است. روایت‌های این کتاب از رویداد بیعت عقبه و هجرت و ورود پیامبر اکرم(ص) به مدینه آغاز می‌شده و با ‌گزارش‌هایی درباره پیوند برادری مهاجران و انصار و گزارشی کوتاه از حجة الوداع و کفن و دفن پیامبر اکرم(ص) ادامه یافته است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴-۱۵۵، ۳۶۶-۳۶۷-۳۷۷، ۴۱۴، ۴۲۴-۴۳۳، ۴۴۷، ۴۵۶، ۵۲۶، ۵۲۸.</ref> ظاهرا بیشتر گزارش‌های علوی به مسجدالنبی اختصاص داشته و به تفصیل از تاریخ شکل‌گیری این مسجد و تاریخ توسعه آن و شرح اماکن و بخش‌های مسجدالنبی و خانه‌های اطراف آن سخن گفته است. سمهودی در جلد دوم اثرش ‌گزارش‌هایی فراوان از یحیی علوی درباره مسجدالنبی و تحولات آن آورده است.<ref>وفا ءالوفاء، ج۲، ص۲۷، ۳۳-۴۵، ۵۴-۶۹، ۱۰۱-۱۲۳، ۱۸۳.</ref> ‌

همچنین کتاب علوی شامل گزارش‌هایی درباره دیگر مصلاها و مساجد مدینه و نام و ویژگی‌های آن‌ها و نیز آطام (برج‌های) مدینه، منازل، و قبایل انصار یاد کرده است. بخشی دیگر از این ‌گزارش‌ها درباره فضیلت کوه اُحد و آرامگاه‌ شهدای اُحد است.