در حال ویرایش اذاخر

'''اَذاخِر'''، منطقه‌ای در [[مکه]] در شمال [[مسجدالحرام]]. اذاخر در گذشته نزدیک مکه و میان این شهر و [[مدینه]] قرار داشت؛ اما امروزه در محدوده مکه قرار گرفته است. آن را ثنیه (دره) اذاخر، جبل (کوه) اذاخر و شِعْب اذاخر هم می‌نامند. [[هجرت]] [[پیامبر(ص)]] به مدینه و هچنین حرکت او برای [[فتح مکه]] از این منطقه صورت گرفت. برخی برخلاف دیدگاه مشهور بر این باورند که آرامگاه [[آمنه بنت وهب]]، مادر پیامبر(ص) نیز در اذاخر قرار دارد.

==موقعیت جغرافیایی==
اذاخر جمع اِذخِر،<ref>الصحاح، ج۲، ص۶۶۳، «ذخر»؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۲۸؛ معجم البلدان، ج۱، ص۱۲۷.</ref> نام مکانی است میان [[مکه]] و [[مدینه]] و نزدیک‌ به مکه که به ثنیه (دره) اذاخر،<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۸۹؛ تاریخ طبری، ج۷، ص۵۷۴؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۲۸.</ref> جبل (کوه) اذاخر<ref>نک: اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۹؛ تخریج الدلالات السمعیه، ص۳۷۰؛ میقات حج، ش۱۳، ص۱۵۴، «فرهنگ آثار تاریخی مکه».</ref> و شِعْب اذاخر<ref>البلدان، ص۱۵۳؛ خزانة الادب، ج۹، ص۲۳۸.</ref> شناخته می‌شود. به گزارش [[سمهودی|سَمهودی]]، در مدینه نیز جایی به این نام هست.<ref>وفاء الوفاء، ج۴، ص۱۱۲۳.</ref> این مکان میان شعب آل اَخْنس بن شُرَیق و فخّ<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۸۵.</ref> قرار دارد و از شمال به [[ابطح|اَبطح]]<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص۳۳.</ref> و از شرق به [[حجون|حَجون]] متصل است.<ref>میقات حج، ش۱۳، ص۱۵۰، «فرهنگ آثار تاریخی مکه».</ref> اذاخر بالای قریه مُعابده و اکنون در محدوده شهر جای گرفته است.<ref>شذرات الذهب، ج۱، ص۳۱۱.</ref> 

[[اذخر|اِذخِر]] نام گیاهی خوشبو است که رویشگاه آن معمولاً بیابان‌های مکه است و کندن آن در حال احرام مباح و جویدنش هنگام ورود به حرم سفارش شده است.<ref>الکافی، ج۴، ص۳۹۸؛ الجمل و العقود، ص۳۳۳.</ref> 

==رویدادهای اذاخر==
بر خلاف مشهور که آرامگاه [[آمنه بنت وهب]]، مادر [[پیامبر(ص)]] را در [[ابواء|اَبواء]] میان [[مدینه]] و [[مکه]] دانسته‌اند،<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۰؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۳.</ref> برپایه گزارشی، مدفن وی در مسیر کوهستانی اَذاخر مکه است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۴، ص۵۴؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰۴؛ خزانة الادب، ج۹، ص۲۳۸.</ref> برخی در‌گزارش [[بیعت عقبه دوم]] به سال سیزدهم [[بعثت]]، از دستگیری دو تن از بیعتکنندگان [[مدینه|یثربی]]، [[سعد بن عباده]] و [[منذر بن عمرو]]، به دست [[قریش]] در این مکان یاد کرده‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۹.</ref> 

پیامبر(ص) در مسیر [[هجرت]] به مدینه، از اذاخر گذشت.<ref>الطبقات، ج۱، ص۱۸۰؛ المعالم الاثیره، ص۲۴.</ref> همچنین ایشان در [[فتح مکه]] به سال هشتم قمری پیش از ورود به مکه فرمان داد تا نیروهایش به فرماندهی [[زبیر بن عوام]]، [[خالد بن ولید]]، و [[قیس بن سعد بن عباده]]، از دروازه‌های کداء و لیط، وارد شهر شوند و خود نیز با همراهانش از ناحیه اذاخر به شهر پای نهاد<ref>المغازی، ص۶۳۲؛ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۸۸-۲۸۹؛ الاصابه، ج۲، ص۱۸۸.</ref> و خیمه خود را در اذاخر بر پا کرد<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۸۸-۲۸۹؛ معجم البلدان، ج۱، ص۱۲۷.</ref> و سپاه مسلمانان را از نبرد با قریش بازداشت. به گزارشی، پیامبر(ص) هنگام عبور از فراز گردنه اذاخر، برق شمشیرها را دید و چون درباره آن‌ها پرسید و فرمان منع نبرد را یادآور شد، به ایشان گفتند که نیروهای فرمانبر خالد بن ولید با قریش درگیر شده‌اند.<ref>المغازی، ج۲، ص۸۲۵؛ الطبقات، ج۲، ص۱۳۵-۱۳۶؛ سبل الهدی، ج۵، ص۲۲۹.</ref> در منابع به علت این جای‌گیری در اذاخر اشاره نشده است. شاید مشرف بودن این مکان به مکه، موجب آن بوده است.

اذاخر مکان نبرد محمد بن حسن، نماینده [[نفس زکیه]] در [[مکه]]، با کارگزار [[منصور عباسی]]، سَرِی بن عبدالله، در سال ۱۴۵ق بود.<ref>الکامل، ج۵، ص۵۴۲؛ نهایة الارب، ج۲۵، ص۳۸؛ تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۱۹۱.</ref> در همین جا به سال ۷۸۹ق درگیری سختی میان [[شریف علی]] پسر عجلان با فرزندان [[شریف رمیثه|شریف رُمیثه]] از حاکمان مکه که فرمانروایی پسر عجلان را نپذیرفته بودند، رخ داد. در این درگیری، خون‌های بسیار ریخته شد و کبیش، فرمانده شورشیان، به قتل رسید.<ref>‌شفاء الغرام، ج۲، ص۳۵۲-۳۵۳؛ تاریخ مکه، ص۳۵۲.</ref> همچنین در همین جا به سال ۱۱۱۶ق میان [[شریف سعد]] و [[شریف عبدالکریم]] نبردی سخت درگرفت که بر پایه‌گزارشی اغراق‌آمیز، سبب شد خون از [[خرمانیه]] تا [[ریع اذاخر]] روی زمین جاری شود.<ref>تاریخ مکه، ص۴۸۲.</ref> اکنون در مکه خیابانی به نام ریع اذاخر وجود دارد.

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9199
| عنوان = اَذاخِر
| نویسنده = منصور رمضان‌خانی
}}

* '''آثار اسلامی مکه و مدینه''': رسول جعفریان، قم، مشعر، ۱۳۸۶ش.
* '''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
* '''اخبار مکه''': الفاکهی (درگذشت ۲۷۹ق)، به کوشش ابن دهیش، بیروت،‌دار خضر، ۱۴۱۴ق.
* '''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت ۸۵۲ق)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
* '''انساب الاشراف''': البلاذری (درگذشت ۲۷۹ق)، به کوشش محمودی، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۴ق.
* '''البلدان''': احمد بن یعقوب (درگذشت ۲۹۲ق)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق.
* '''تاریخ ابن خلدون''': ابن خلدون (درگذشت ۸۰۸ق)، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۱ق.
* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (درگذشت ۳۱۰ق)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی
* '''تاریخ مکه از آغاز تا پایان دولت شرفای مکه''': احمد السباعی (درگذشت ۱۴۰۴ق)، ترجمه: جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۸۵ش.
* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (درگذشت ۲۹۲ق)، بیروت،‌دار صادر، ۱۴۱۵ق.
* '''تخریج الدلالات السمعیه''': علی بن محمد الخزاعی (درگذشت ۷۸۹ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت،‌دار الغرب الاسلامی، ۱۹۸۵م.
* '''الجمل و العقود فی العبادات''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش واعظزاده، دانشگاه مشهد، ۱۳۴۷ش.
* '''خزانة الادب''': عبدالقادر البغدادی (درگذشت ۱۰۹۳ق)، به کوشش طریفی و الیعقوبی، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۸م.
* '''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت ۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
* '''السیرة النبویه''': ابن هشام (درگذشت ۲۱۳/۲۱۸ق)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه.
* '''شذرات الذهب''': عبدالحی بن العماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
* '''شفاء الغرام''': محمد الفأسی (درگذشت ۸۳۲ق)، به کوشش مصطفی محمد، النهضة الحدیثه، مکه، ۱۹۹۹م.
* '''الصحاح''': الجوهری (درگذشت ۳۹۳ق)، به کوشش العطار، بیروت،‌دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (درگذشت ۲۳۰ق)، بیروت،‌ دار صادر.
* '''فرهنگ اعلام جغرافیایی تاریخی در حدیث و سیره نبوی''': محمد محمد حسن شراب، ترجمه: شیخی، به کوشش نعمتی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
* '''الکافی''': الکلینی (درگذشت ۳۲۹ق)، به کوشش غفاری، تهران،‌دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
* '''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر علی بن محمد الجزری (درگذشت ۶۳۰ق)، به کوشش القاضی، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.
* '''مراصد الاطلاع''': صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (درگذشت ۷۳۹ق)، بیروت،‌دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
* '''المعالم الاثیره''': محمد محمد حسن شراب، بیروت،‌دار القلم، ۱۴۱۱ق.
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت،‌دار صادر، ۱۹۹۵م.
* '''معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (درگذشت ۴۸۷ق)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ق.
* '''المغازی''': الواقدی (درگذشت ۲۰۷ق)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
* '''میقات حج (فصلنامه)''': تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
* '''نهایة الارب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (درگذشت ۷۳۳ق)، قاهره، وزارة الثقافة و الارشاد القومی، ۱۴۱۲ق.
* '''النهایه''': ابن اثیر مبارک بن محمد الجزری (درگذشت ۶۰۶ق)، به کوشش الزاوی و الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۷ش.
* '''وفاء الوفاء''': السمهودی (درگذشت ۹۱۱ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
{{پایان}}
{{اماکن مکه}}
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[رده:مکان‌‌های تاریخی مکه]]
[[رده:شعب‌های مکه]]
[[رده:کوه‌های مکه]]
[[رده:دره‌‌های مکه]]