در حال ویرایش اراک (مکان)

'''اَراک'''، مکانی نزدیک [[نمره|نَمِرَه]] در مرز [[عرفات|عَرَفات]]. از آن رو که در این محل، [[اراک (درخت)|درخت اراک]] می‌روید، به آن اراک می‌گویند. این سرزمین محل [[وقوف]] مشرکان [[قریش]] در روزگار [[جاهلیت]] بوده است. [[پیامبر اسلام(ص)]] و سپاه [[اسلام]]، در فتح [[آمد|آمِد]]، در این مکان مستقر شدند و ده هزار شعله آتش روشن کردند. بنابر [[حدیث|روایات]]، وقوف باید در عرفات صورت گیرد و وقوف در سرزمین اراک جایز نیست.

== موقعیت جغرافیایی ==
اَراک مکانی در سرزمین [[عرفات|عَرَفات]] به طرف [[شام]] و نزدیک [[نمره|نَمِرَه]] است.<ref>‌المصباح، ج۱، ص۱۷؛ القاموس المحیط، ج۳، ص۲۹۲؛ تاج العروس، ج۱۳، ص۵۰۴، «ارک».</ref> گفته‌اند اراک منزلگاهی در عرفات از ناحیه شام است، چنان‌که نمره منزلگاهی از ناحیه [[یمن]] است.<ref>معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۳۴.</ref> برخی نیز گفته‌اند که بخشی از اراک در جهت شام و بخش دیگر آن در جهت یمن است.<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۱۳۵؛ تاج العروس، ج۱۳، ص۵۰۴.</ref> سرزمین اراک از مکان‌هایی است که در آن [[اراک (درخت)|درخت اراک]] می‌روید<ref>شرح الازهار، ج۲، ص۱۱۴؛ حجاز در صدر اسلام، ص۱۴۴.</ref> و از این رو، به آن وادی اراک گفته‌اند.<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۱۳۵؛ حجاز در صدر اسلام، ص۱۳۴.</ref>

== رویدادها ==
برپایه گزارش‌های تاریخی، مشرکان [[قریش]] در روزگار [[جاهلیت]] به رغم اینکه [[وقوف در عرفات|وقوف]] در [[عرفات|عَرَفات]] از [[مناسک حج]] [[ابراهیم(ع)]] به شمار می‌آمد،<ref>اتحاف الوری، ج۱، ص۶۳.</ref> برخلاف دیگر [[حاجی|حج‌گزاران]] وقوف را در سرزمین اراک به جا می‌آوردند.

بر پایه‌گزارش‌های تاریخی، سپاه اسلام در سال هشتم قمری برای فتح «[[آمد|آمِد]]» در سرزمین اراک استقرار یافتند. در همین مکان، به دستور [[پیامبر(ص)]] هر یک از مسلمانان آتشی برافروخت و بدین سان ده هزار شعله آتش برافروخته شد. [[ابوسفیان]] و [[حکیم بن حزام]] که برای گفت‌وگو با پیامبر(ص) آمده بودند، در سرزمین اراک سپاهی بزرگ و آتشی گسترده را نگریستند که تا آن شب چنان سپاه و آتشی ندیده بودند.<ref>المغازی، ج۲، ص۸۱۴–۸۱۶؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۵۲.</ref>

== حکم شرعی وقوف در اراک ==
بر پایه [[حدیث|روایات]]<ref>سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۰۱؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۶۵؛ التهذیب، ج۵، ص۱۸۰.</ref> و طبق [[فتوا|فتوای]] فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>التهذیب، ج۵، ص۱۸۰؛ تحریر الاحکام، ج۱، ص۶۰۷؛ تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۷۴.</ref> و ا[[هل سنت]]،<ref>المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۷–۴۲۸؛ الحاوی الکبیر، ج۱۴، ص۱۸۴؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۲۵.</ref> همه سرزمین [[عرفات|عَرَفات]]، [[موقف|مَوقِف]] محسوب می‌شود و [[وقوف در عرفات|وقوف]] در آن‌جایز است؛ اما وقوف در بیرون از عرفات روا نیست.<ref>المبسوط، ج۱، ص۳۶۶؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۸؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۲۲۱.</ref> بر پایه روایتی از [[پیامبر(ص)]] و نیز [[امام صادق(ع)]] کسانی که در سرزمین اراک وقوف کنند، [[حج|حجی]] برایشان نیست.<ref>الکافی، ج۴، ص۴۶۳؛ التهذیب، ج۵، ص۱۸۱؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۵۳۳.</ref>

بر پایه روایتی دیگر، پیامبر(ص) به کسانی که در مکانی دورتر از موقف عرفات وقوف کرده بودند، فرمان داد که در [[مشاعر|مَشاعِر]] مخصوص، عرفات و [[مُزدَلَفه|مزدلفه]]، وقوف کنند.<ref>سنن ابی داود، ج۱، ص۴۲۸؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۰۱.</ref> بر پایه روایتی از امام صادق(ع) اگر حج‌گزار پیش از ظهر در اراک منزل کند و پس از ظهر در عرفات وقوف نماید، اشکالی ندارد.<ref>التهذیب، ج۵، ص۱۸۱؛ السرائر، ج۱، ص۵۸۷.</ref> سرزمین اراک همچون [[نمره|نَمِرَه]]، [[عرنه|عُرَنَه]]، [[ثویه|ثَویّه]] و [[ذی المجاز|ذِی الْمَجاز]] از مرزهای عرفات دانسته شده<ref>النهایه، ص۲۵۰؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۸؛ مسالک الافهام، ج۲، ص۲۷۳.</ref> و [[فقیها|فقیهان]] شیعه به عدم جواز و بطلان وقوف در سرزمین اراک [[فتوا]] داده و بر آن ادعای [[اجماع]] کرده‌اند.<ref>النهایه، ص۲۵۰؛ السرائر، ج۱، ص۵۸۷؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۸.</ref>

فقیهان [[اهل سنت]] نیز وقوف در وادی عُرَنَه را جایز نمی‌دانند<ref>المحلی، ج۷، ص۱۸۸؛ المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۳۶.</ref> و بر عدم جواز آن ادعای اجماع کرده‌اند؛ اما از [[مالک بن انس]] نقل شده که حج وقوف‌کننده در وادی عُرنه صحیح است.<ref>المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۸.</ref>

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9181
| عنوان = اراک
| نویسنده = لطف‌الله خراسانی
}}
* '''اتحاف الوری''': عمر بن محمد فهد (درگذشت ۸۸۵ق)، به کوشش شلتوت، ام القری.
* ''' بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (درگذشت ۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
* ''' تاج العروس''': الزبیدی (درگذشت ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
* ''' تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (درگذشت ۳۱۰ق)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* ''' تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق.
* ''' تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۴ق.
* ''' تهذیب الاحکام''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
* ''' جامع المقاصد''': الکرکی (درگذشت ۹۴۰ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۱ق.
* ''' جواهر الکلام''': النجفی (درگذشت ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* ''' الحاوی الکبیر''': الماوردی (درگذشت ۴۵۰ق)، بیروت، دار الفکر.
* ''' حجاز در صدر اسلام''': صالح احمد العلی، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش.
* ''' السرائر''': ابن ادریس (درگذشت ۵۹۸ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
* ''' سنن ابن ماجه''': ابن ماجه (درگذشت ۲۷۵ق)، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۵ق.
* ''' سنن ابی‌داود''': السجستانی (درگذشت ۲۷۵ق)، به کوشش سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
* ''' شرائع الاسلام''': المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
* ''' شرح الازهار''': احمد المرتضی (درگذشت ۸۴۰ق)، صنعا، مکتبة غمضان، ۱۴۰۰ق.
* ''' القاموس المحیط''': محمد الفیروزآبادی (درگذشت ۸۱۷ق)، بیروت، دار العلم.
* ''' الکافی''': الکلینی (درگذشت ۳۲۹ق)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
* ''' المبسوط فی فقه الامامیه''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه.
* ''' المحلی بالآثار''': ابن حزم الاندلسی (درگذشت ۴۵۶ق)، به کوشش احمد شاکر، بیروت، دار الفکر.
* ''' مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام''': الشهید الثانی (درگذشت ۹۶۵ق)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
* ''' المصباح المنیر''': الفیومی (درگذشت ۷۷۰ق)، قم، دار الهجره، ۱۴۰۵ق.
* ''' معجم البلدان''': یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
* ''' معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (درگذشت ۴۸۷ق)، به کوشش مصطفی السقاء، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ق.
* ''' المغازی''': الواقدی (درگذشت ۲۰۷ق)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
* ''' المغنی و الشرح الکبیر''': عبدالله بن قدامه (درگذشت ۶۲۰ق) و عبدالرحمن بن قدامه (درگذشت ۶۸۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
* ''' من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
* ''' النهایه''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش آقا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
* ''' وسائل الشیعه''': الحر العاملی (درگذشت ۱۱۰۴ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۲ق.

[[رده:حجاز]]