ویکی حج

در حال ویرایش الحجاز فی صدر الاسلام (کتاب)

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر = الحجاز فی صدر الاسلام (کتاب).jpg
| تصویر = الحجاز فی صدر الاسلام (کتاب).jpg
|نسخه الکترونیکی=[https://archive.org/details/civ-588 الحجاز فی صدر الاسلام]|رده‌بندی کنگره=۳ ۱۳۶۸ ح ۸، ع / ۱/ ۳۸ DS|موضوع=تاریخ [[حجاز]]، اوضاع اقتصادی و سیاسی حجاز، تاریخ [[مکه]] و [[مدینه]]، جغرافیای حجاز.|نویسنده=صالح احمد العُلی|برگرداننده=عبدالمحمد آیتی|تاریخ نگارش=سده پانزدهم قمری|زبان=عربی|قطع=وزیری|ناشر=مؤسسة الرسالة|تعداد جلد=۱|صفحه=۶۹۶|محل انتشارات=بیروت|سایر مشخصات=دارای نقشه‌هایی از حدود جغرافیایی [[مکه]] و [[مدینه]] و راه‌های مواصلاتی میان آن دو.|تاریخ نشر=۱۴۱۰ق.|وبسایت ناشر=https://www.resalah.com}}
|نسخه الکترونیکی=[https://archive.org/details/civ-588 الحجاز فی صدر الاسلام]}}


'''الحجاز فی صدر الاسلام'''، کتابی است به زبان عربی، با موضوع تاریخ تحلیلی [[حجاز]]، نوشته صالح احمد العُلی (۱۹۱۸–۲۰۰۳م)، که با تمرکز بر [[مکه]] و [[مدینه]] تحلیلی از شرایط مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و نظام سیاسی و اداری [[مکه]] و [[مدینه]] در صدر [[اسلام]] ارائه داده است. این کتاب، فرهنگ‌گونه‌ای از جغرافیای مکه و مدینه نیز به شمار می‌آید که از مکان‌ها، چاه‌ها، چشمه‌ها، محله‌ها، مسجدها و وادی‌های اطراف مکه و مدینه سخن گفته است.
'''الحجاز فی صدر الاسلام'''، کتابی است به زبان عربی، با موضوع تاریخ تحلیلی [[حجاز]]، نوشته صالح احمد العُلی (۱۹۱۸–۲۰۰۳م)، که با تمرکز بر مکه و مدینه کوشیده شده احوال مذهبی، اجتماعی، اقتصادی، نظام سیاسی و اداری و حدود جغرافیایی [[مکه]] و [[مدینه]] را در صدر [[اسلام]] به دست دهد.
 
این کتاب، در سال ۱۴۱۰ق. در بیروت چاپ شده است. برگردان فارسی آن نیز، به قلم عبدالمحمد آیتی توسط نشر مشعر به چاپ رسیده است.  


==نویسنده==
==نویسنده==
صالح احمد عُلی (۱۹۱۸–۲۰۰۳م)، از مترجمان و نویسندگان [[عراق|عراقی]] و استاد دانشگاه [[بغداد]] بود که در شهر [[موصل]] به دنیا آمد. او پس از تحصیلات ابتدایی و متوسطه در زادگاه، برای ادامه تحصیل به بغداد، قاهره و [[انگلستان]] سفر کرد. وی دکترای خود را در رشته تاریخ از دانشگاه آکسفورد انگلستان گرفت.  
صالح احمد عُلی (۱۹۱۸–۲۰۰۳م)، از مترجمان و نویسندگان [[عراق|عراقی]] و استاد دانشگاه [[بغداد]] بوده که در شهر [[موصل]] به دنیا آمد. او پس از تحصیلات ابتدایی و متوسطه در زادگاه، برای ادامه تحصیل به بغداد، قاهره و [[انگلستان]] سفر کرد. او دکترای خود را در رشته تاریخ از دانشگاه آکسفورد انگلستان گرفت.  


از او تألیفات و ترجمه‌های پرشماری به چاپ رسیده که از آن میان تنها کتاب «الحجاز فی صدر الاسلام» مربوط به [[مکه]] و [[مدینه]] است. صالح احمد به سبب تألیف این کتاب، جایزه ادبی ملک فیصل در علوم اسلامی را از کشور [[عربستان]] سعودی دریافت کرده است.<ref>http://www.alowaisnet.org/ar/winnersbio/abijjffggihceibejj.aspx</ref>
از او تألیفات و ترجمه‌های پرشماری به چاپ رسیده که از آن میان تنها کتاب «الحجاز فی صدر الاسلام» مربوط به [[مکه]] و [[مدینه]] است. صالح احمد به سبب تألیف این کتاب، جایزه ادبی ملک فیصل در علوم اسلامی را از کشور [[عربستان]] سعودی دریافت کرده است.<ref>http://www.alowaisnet.org/ar/winnersbio/abijjffggihceibejj.aspx</ref>


==محتوا==
==محتوا==
کتاب الحجاز فی صدر الاسلام با نام کامل «الحجاز فی صدر الاسلام دراسات فی احواله العمرانیة و الاداریة»، با شیوه‌ای تحلیلی به بررسی احوال اجتماعی و اقتصادی [[حجاز]] پس از [[اسلام]] پرداخته و نگاهی نیز به دوره پیش از اسلام داشته است. این کتاب، به بررسی نظام اداری مالی حجاز و نظام سیاسی حکومت اسلام پرداخته است.  
صالح احمد در مقدمه کتاب هدف از تألیف این اثر را پرداختن به مباحثی می‌خواند که در باور او بررسی آنها ریشه‌های تغییرات و تحولات اجتماعی، سیاسی و فکری حجاز را نشان می‌دهد. به اعتقاد او فهم حوادث و تحولات حجاز بعد از صدر اسلام وابسته به شناخت موضوعاتی از قبیل نظام اداری و پولی، مالکیت‌های اراضی، نحوه دگرگونی این مالکیت‌ها، اوضاع جغرافیایی، نیازمندی‌های اقتصادی و روند فعالیت‌های کشاورزی حجاز است.


در این کتاب، گزارش‌های بسیاری از منابع کهن تاریخ [[مکه]] و [[مدینه]] گرد آورده شده و سپس به تحلیل داده‌ها پرداخته شده است.<ref name=":0">الحجاز فی صدر الاسلام، ص۳۴۰.</ref> از این رو، فرهنگ‌گونه‌ای از جغرافیای مکه و مدینه نیز به شمار می‌آید که آگاهی‌های زیادی از مکان‌ها، چاه‌ها، چشمه‌ها، مراتع، محله‌ها، مساجد و وادی‌های اطراف مکه و مدینه به دست می‌دهد. این کتاب دارای نقشه‌هایی از حدود جغرافیایی مکه و مدینه و راه‌های مواصلاتی این دو شهر و قبیله‌های ساکن در ناحیه حجاز نیز می‌باشد.
صالح احمد با شیوه‌ای تحلیلی به بررسی احوال اجتماعی و اقتصادی حجاز بعد از اسلام پرداخته و نگاهی نیز به دوره پیش از اسلام داشته است. او گزارش‌های تاریخی منابع کهن تاریخ مکه و مدینه و شرح حال‌نگاری و جز آن را گرد آورده و کوشیده است با تحلیل داده‌ها و محتوای گزارش‌ها ارتباط میان وقایع و عوامل تاریخی حوادث را کشف و معرفی کند. صالح احمد خود را تنها کسی می‌شمارد که درباره احوال اقتصادی و نظام اداری حجاز در صدر اسلام تحقیقی کامل ارائه کرده و تحقیقات محققان دیگر را ناقص یا غیر مرتبط با موضوع دانسته است.<ref name=":0">الحجاز فی صدر الاسلام، ص۳۴۰.</ref>


کتاب الحجاز فی صدر الاسلام، در شانزده فصل تنظیم شده که درونمایه آن به ترتیب فصل‌ها چنین است:‌
الحجاز فی صدر الاسلام را می‌توان فرهنگ گونه‌ای از جغرافیای مکه و مدینه به شمار آورد که اطلاعات مفصلی از اماکن، چاه‌ها و چشمه‌ها، مراتع، محله‌ها، مساجد، وادی‌های اطراف مکه و مدینه و نظام اداری اسلام در قرن‌های اول و دوم به دست می‌دهد. کتاب شامل نقشه‌هایی از حدود جغرافیایی مکه و مدینه و راه‌های مواصلاتی این دو شهر و قبایل ساکن در ناحیه حجاز است.


*'''فصل نخست'''
این کتاب در شانزده فصل تنظیم شده که درونمایه آن به ترتیب فصل‌ها اینچنین است:‌


:در این فصل، به اهمیت حجاز در صدر اسلام و مقام و منزلت مردم حجاز و تأثیر آنها بر دیگر شهرها پرداخته شده است. در این فصل، از مهاجرت اهل حجاز به دیگر شهرها در صدر اسلام سخن گفته شده و به این نکته اشاره شده که مهاجران حجازی خانه‌هایشان را در نزدیکی مسجد جامع یا دارالعماره که قلب شهر بود انتخاب می‌کردند تا بیشترین تأثیر را بر مردم و رویدادهای شهر بگذارند.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۹.</ref>
* '''فصل نخست'''


*'''فصل دوم'''
در فصل نخست، به اهمیت حجاز در صدر اسلام و مقام و منزلت مردم حجاز و تأثیر آنها بر دیگر شهرها پرداخته شده است. در این فصل، از مهاجرت اهل حجاز به دیگر شهرها در صدر اسلام سخن گفته شده و به این نکته اشاره شده که مهاجران حجازی خانه‌هایشان را در نزدیکی مسجد جامع یا دارالعماره که قلب شهر بود انتخاب می‌کردند تا بیشترین تأثیر را بر مردم و رویدادهای شهر بگذارند.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۹.</ref>


:در این فصل، به معرفی و تحلیل کتاب‌های عربی نوشته شده درباره مدینه و حجاز از صدر اسلام به بعد پرداخته شده است. نویسنده در این فصل پس از معرفی برخی کتاب‌های کهن سیره، به تحلیل روایات آنها پرداخته و معتقد است که روایات بسیاری در آنها داخل شده و علت آن فاصله میان نگارش آنها و درگذشت [[حضرت محمد(ص)]] بوده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۳۵.</ref>
* '''فصل دوم'''


*'''فصل سوم'''
در فصل دوم، به معرفی و تحلیل کتاب‌های عربی نوشته شده درباره مدینه و حجاز از صدر اسلام به بعد پرداخته شده است. نویسنده در این فصل پس از معرفی برخی کتاب‌های کهن سیره، به تحلیل روایات آنها پرداخته و معتقد است که روایات بسیاری در آنها داخل شده و علت آن فاصله میان نگارش آنها و درگذشت حضرت محمد(ص) بوده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۳۵.</ref>


:در این فصل، به حدود جغرافیایی ناحیه حجاز در منابع کهن پرداخته شده است. نویسنده برای بازشناسی حدود حجاز، قدیمی‌ترین تعریف‌های جغرافیایی حجاز را ذکر کرده و در آخر با نقد و جمع‌بندی آنها حدود حجاز را حد فاصل میان سرزمین‌های تهامه و نجد دانسته و راویان عرب را در این تعریف متفق شمرده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۶۷.</ref>
* '''فصل سوم'''


*'''فصل چهارم'''
در فصل سوم، به حدود جغرافیایی ناحیه حجاز در منابع کهن پرداخته شده است. نویسنده برای بازشناسی حدود حجاز، قدیم‌ترین تعریف‌های جغرافیایی حجاز را ذکر کرده و در آخر با نقد و جمع‌بندی آنها حدود حجاز را حد فاصل میان سرزمین‌های تهامه و نجد دانسته و راویان عرب را در این تعریف متفق شمرده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۶۷.</ref>


:در این فصل با عنوان «سرزمین حجاز» به معرفی کوه‌ها، قریه‌ها، چشمه‌ها، سواحل و لنگرگاه‌های حجاز با محوریت مدینه پرداخته شده است. نویسنده ضمن معرفی مناطق شمالی حجاز، توضیحاتی درباره [[فدک]] نیز آورده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۷۷ و ۸۱.</ref>
* '''فصل چهارم'''


*'''فصل پنجم و ششم'''
در فصل چهارم با عنوان «سرزمین حجاز» به معرفی کوه‌ها، قریه‌ها، چشمه‌ها، سواحل و لنگرگاه‌های حجاز با محوریت مدینه پرداخته شده است. نویسنده ضمن معرفی مناطق شمالی حجاز، توضیحاتی درباره [[فدک]] نیز آورده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۷۷ و ۸۱.</ref>


:این فصل‌ها درباره آب‌ها، چاه‌ها، چشمه‌های حجاز و تولیدات کشاورزی حجاز است. نویسنده سبب بایر بودن بخش بزرگی از شرق حجاز را با وجود منابع آبی، مناسب نبودن خاک منطقه دانسته است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۱۷ و ۱۴۱.</ref>
* '''فصل پنجم و ششم'''


*'''فصل هفتم'''
فصل‌های پنجم و ششم درباره آب‌ها، چاه‌ها، چشمه‌های حجاز و تولیدات کشاورزی حجاز است. نویسنده علت بایر بودن بخش بزرگی از شرق حجاز را با وجود منابع آبی، مناسب نبودن خاک منطقه دانسته است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۱۷ و ۱۴۱.</ref>


:این فصل با عنوان «اهل حجاز»، از چگونگی پراکندگی جمعیت حجاز سخن گفته و نام قبیله‌های ساکن در هر منطقه و عشایر حجاز را به تفصیل بیان کرده است.<ref>نک: الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۵۳–۱۶۲.</ref>
* '''فصل هفتم'''


*'''فصل هشتم'''
فصل هفتم با عنوان «اهل حجاز» از چگونگی پراکندگی جمعیت حجاز سخن گفته و نام قبیله‌های ساکن در هر منطقه و عشایر حجاز را به تفصیل بیان کرده است.<ref>نک: الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۵۳–۱۶۲.</ref>


:این فصل به بررسی راه‌های ارتباطی حجاز با دیگر منطقه‌های دنیا مانند [[مصر]] و شامات و تأثیر اسلام بر دگرگونی راه‌ها اختصاص دارد. نویسنده عواملی مانند حرکت لشکرها، نیازهای مادی، تجارت و برپایی مراسم [[حج]] را موجب دگرگونی وضعیت راه‌های حجاز دانسته است. او ارتباط نزدیک بازرگانان با حاکمان جامعه اسلامی را در تحریک آنها به راهسازی، نقش‌آفرین دانسته است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۶۵.</ref> در پایان، راه‌های ارتباطی مکه و مدینه در صدر اسلام و ریشه‌های تغییرات بعدی آنها تحلیل شده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۷۳–۱۸۰.</ref>
* '''فصل هشتم'''


*'''فصل نهم'''
فصل هشتم به بررسی راه‌های ارتباطی حجاز با دیگر منطقه‌های دنیا مانند [[مصر]] و شامات و تأثیر اسلام بر دگرگونی راه‌ها اختصاص دارد. نویسنده عواملی مانند حرکت لشکرها، نیازهای مادی، تجارت و برپایی مراسم [[حج]] را موجب دگرگونی وضعیت راه‌های حجاز دانسته است. او ارتباط نزدیک بازرگانان با حاکمان جامعه اسلامی را در تحریک آنها به راهسازی، نقش‌آفرین دانسته است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۶۵.</ref> در پایان، راه‌های ارتباطی مکه و مدینه در صدر اسلام و ریشه‌های تغییرات بعدی آنها تحلیل شده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۱۷۳–۱۸۰.</ref>


:این فصل درباره برخی [[رباط|منازل]] و مساجد مهم میان راه مدینه و مکه است. به گمان، از میان منازل پرشمار میان مکه و مدینه، آنهایی که [[حضرت محمد(ص)]] در آنها توقف داشته نام برده شده است.
* '''فصل نهم'''


*'''فصل دهم تا چهاردهم'''
فصل نهم درباره برخی [[رباط|منازل]] و مساجد مهم میان راه مدینه و مکه است. به گمان، از میان منازل پرشمار بین مکه و مدینه، آنهایی که [[حضرت محمد(ص)]] در آنها توقف داشته نام برده شده است.


:این فصل‌ها، نظام اداری و مالی حجاز و نحوه کسب درآمد مردمان این منطقه در صدر اسلام را بازنموده و از املاک شخصی برخی از [[صحابه]] یاد کرده است.<ref>نک: الحجاز فی صدر الاسلام، ص۲۲۹–۳۷۲.</ref> نویسنده تأکید دارد که نظام سیاسی اسلام در قالب یک دولت مرکزی با اجزای پرشمار ولی ساده، اوضاع اجتماعی و سیاسی پیشین را تغییر داد. به باور او، عوامل توسعه و پیچیده شدن حکومت اسلامی پس از درگذشت حضرت محمد(ص) چنین است:‌ پیوستن سرزمین‌های تازه با ثروت‌های بسیار و آداب گوناگون به اسلام؛ عدم توانایی حجاز برای اداره سرزمین پهناور اسلامی با تجربیات پیشین خود و کمک گرفتن از تجربه‌های حکومت‌های دیگر.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۲۲۹–۲۳۱.</ref>
* '''فصل دهم تا چهاردهم'''


:بر پایه فصل دهم، نظام سیاسی و اداری حجاز با سایر شهرهای بزرگ اسلامی مانند [[کوفه]] و [[بصره]] متفاوت بوده و در حجاز سنت دیوانی غیر عربی وجود نداشته است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۲۳۰–۲۳۲.</ref> نویسنده در ادامه منصب‌های موجود در نظام اداری آن زمان حجاز را مانند قضا، نگهبانی از مساجد، ریاست نگهبانان شهر، خزانه‌داری و سرپرستی املاک دولتی را بررسی کرده و برخی صاحب منصبان سده نخست قمری حجاز را نام برده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۲۴۰–۲۵۵.</ref>
فصل‌های دهم تا چهاردهم، نظام اداری و مالی حجاز و نحوه کسب درآمد مردمان این منطقه در صدر اسلام را بازنموده و از املاک شخصی برخی از [[صحابه]] یاد کرده است.<ref>نک: الحجاز فی صدر الاسلام، ص۲۲۹–۳۷۲.</ref> نویسنده تأکید دارد که نظام سیاسی اسلام در قالب یک دولت مرکزی با اجزای پرشمار ولی ساده، اوضاع اجتماعی و سیاسی پیشین را تغییر داد. به باور او، عوامل توسعه و پیچیده شدن حکومت اسلامی پس از درگذشت حضرت محمد(ص) چنین است:‌ پیوستن سرزمین‌های تازه با ثروت‌های بسیار و آداب گوناگون به اسلام؛ عدم توانایی حجاز برای اداره سرزمین پهناور اسلامی با تجربیات پیشین خود و کمک گرفتن از تجارب حکومت‌های دیگر.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۲۲۹–۲۳۱.</ref>


*'''فصل پانزدهم و شانزدهم'''
بر پایه فصل دهم، نظام سیاسی و اداری حجاز با سایر شهرهای بزرگ اسلامی مانند [[کوفه]] و [[بصره]] متفاوت بوده و در حجاز سنت دیوانی غیر عربی وجود نداشته است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۲۳۰–۲۳۲.</ref> نویسنده در ادامه منصب‌های موجود در نظام اداری آن زمان حجاز را مانند قضا، نگهبانی از مساجد، ریاست نگهبانان شهر، خزانه‌داری و سرپرستی املاک دولتی را بررسی کرده و برخی صاحب منصبان سده نخست قمری حجاز را نام برده است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۲۴۰–۲۵۵.</ref>


:این دو فصل، به معرفی مکان‌های مهم و محله‌های مدینه و مکه اختصاص دارد. نویسنده پس از بازشناسی حدود مدینه در صدر اسلام و معرفی اماکن مدینه، اشاره‌هایی به تحولات و تغییرات بعدی داشته و هدفش از این بحث را شناخت دقیق اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مدینه دانسته است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۳۷۳–۳۷۶.</ref> او در این فصل از مسجد امام زین‌العابدین(ع) در [[بقیع]] نیز سخن گفته و از وجود چاهی در کنار آن خبر داده که مردم از آن [[شفا]] می‌گرفته‌اند.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۳۹۶.</ref>
* '''فصل پانزدهم و شانزدهم'''


:در فصل شانزدهم افزون بر بحث از اماکن مکه، درباره کتاب‌های تاریخی که در زمینه تاریخ محلی مکه نوشته شده اطلاعاتی داده شده و در برخی از گزارش‌ها، روند عمرانی مکه شرح داده شده است.<ref>نک: الحجاز فی صدر الاسلام، ص۴۲۹–۵۰۰.</ref>
فصل پانزدهم و شانزدهم به معرفی مکان‌های مهم و محله‌های مدینه و مکه اختصاص دارد. نویسنده پس از بازشناسی حدود مدینه در صدر اسلام و معرفی اماکن مدینه، اشاراتی به تحولات و تغییرات بعدی داشته و هدفش از این بحث را شناخت دقیق اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مدینه دانسته است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۳۷۳–۳۷۶.</ref> او در این فصل از مسجد امام زین‌العابدین(ع) در [[بقیع]] نیز سخن گفته و از وجود چاهی در کنار آن خبر داده که مردم از آن [[شفا]] می‌گرفته‌اند.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۳۹۶.</ref>
 
در فصل شانزدهم افزون بر بحث از اماکن مکه درباره کتاب‌های تاریخی که در زمینه تاریخ محلی مکه نوشته شده اطلاعاتی داده شده و در برخی از گزارش‌ها، روند عمرانی مکه شرح داده شده است.<ref>نک: الحجاز فی صدر الاسلام، ص۴۲۹–۵۰۰.</ref>


==ویژگی‌ها==
==ویژگی‌ها==


*به باور نویسنده، او تنها کسی است که درباره احوال اقتصادی و نظام اداری [[حجاز]] در صدر اسلام پژوهشی کامل ارائه کرده و تحقیقات پژوهشگران دیگر را ناقص یا غیر مرتبط با موضوع دانسته است.<ref name=":0" />
*صالح احمد خود را تنها کسی می‌شمارد که درباره احوال اقتصادی و نظام اداری حجاز در صدر اسلام تحقیقی کامل ارائه کرده و تحقیقات محققان دیگر را ناقص یا غیر مرتبط با موضوع دانسته است.<ref name=":0" />
*نویسنده در برخی از موضوعات، افزون بر گزارش منابع تاریخی مشاهدات خود را نیز آورده است. برای نمونه، هنگامی از منازل بنی‌حدیله در نزدیکی [[مسجدالنبی(ص)]] سخن می‌گوید، از مسجد این خاندان نام برده و می‌نویسد که امروز ویران شده است،<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۴۰۰–۴۰۲.</ref> یا هنگامی که از منازل بنی نجّار می‌نویسد، نام آن محل را در زمان خودش ابومازن معرفی می‌کند<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۴۰۳.</ref> و هنگامی که از محله بنو زریق می‌نویسد، بیان می‌کند که این محله هنوز موجود است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۴۰۳.</ref>
*احمد العلی در برخی از موضوعات افزون بر گزارش منابع تاریخی مشاهدات خود را نیز آورده است. برای نمونه وقتی از منازل بنی‌حدیله در نزدیکی مسجدالنبی سخن می‌گوید، از مسجد این خاندان نام برده و می‌نویسد که امروز ویران شده است،<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۴۰۰–۴۰۲.</ref> چون از منازل بنی نجّار می‌نویسد محله آنها را در سمت قبله بئرالبصّه دانسته، نام آن محل را در زمان خودش ابومازن معرفی می‌کند<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۴۰۳.</ref> و هنگامی که از محله بنو زریق می‌نویسد، بیان می‌کند که این محله هنوز موجود است.<ref>الحجاز فی صدر الاسلام، ص۴۰۳.</ref>


==ترجمه==
==ترجمه==
برگردان فارسی این کتاب به قلم عبدالمحمد آیتی و با نام «حجاز در صدر اسلام، تحقیقی در اوضاع عمرانی و اداری» توسط نشر مشعر، در [[تهران]]، در سال ۱۳۷۵ش. چاپ شده است.<ref>[http://www.lib.ir/book/86632701/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%88%D8%B6%D8%A7%D8%B9-%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%A7/ کتاب‌شناسی حجاز در صدر اسلام]، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران. </ref>
ترجمه فارسی این اثر به قلم عبدالمحمد آیتی در نشر مشعر تهران در سال ۱۳۷۵ش. چاپ شده است.


==چاپ==
==چاپ==
از شمار چاپ‌های کتاب آگاهی دقیقی در دسترس نیست. در سال ۱۴۱۰ق. (۱۹۹۰م) «مؤسسة الرسالة» بیروت، کتاب را در ۶۹۶ صفحه وزیری چاپ کرده است.<ref>[http://www.worldcat.org/oclc/4770815580 کتاب‌شناسی الحجاز فی صدر الاسلام]،  worldcat.</ref>
از شمار چاپ‌های کتاب اطلاع دقیقی در دسترس نیست. در سال ۱۴۱۰ق. /۱۹۹۰م. «مؤسسة الرسالة» بیروت، کتاب را در ۶۹۶ صفحه وزیری چاپ کرده که مبنای مقاله حاضر است.  


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
خط ۸۹: خط ۸۹:
  | نویسنده = علی‌رضا جمالی شهر بابک، ابراهیم احمدیان  
  | نویسنده = علی‌رضا جمالی شهر بابک، ابراهیم احمدیان  
}}
}}
*'''الحجاز فی صدر الاسلام'''، صالح احمد عُلی، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۰ق. (۱۹۹۰م.)
 
{{پایان}}
{{پایان}}
{{کتاب‌شناسی مدینه}}
{{کتاب‌شناسی مکه}}


[[رده:کتاب‌های قرن پانزدهم قمری]]
*'''الحجاز فی صدر الاسلام'''، صالح احمد عُلی، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۰ق. (۱۹۹۰م.)
[[رده:کتاب‌های معاصر]]
[[رده:کتاب‌های جغرافیای حجاز]]
[[رده:کتاب‌های جغرافیای مکه]]
[[رده:کتاب‌های جغرافیای مدینه]]
[[رده:کتاب‌های تاریخ مدینه]]
[[رده:کتاب‌های تاریخ مکه]]
[[رده:کتاب‌های صالح احمد العلی]]
[[رده:کتاب‌های تاریخ حجاز]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)

الگوهای به‌کاررفته در این صفحه:

این صفحه عضوی از یک ردهٔ پنهان است:

برگرفته از «https://wikihaj.com/view/الحجاز_فی_صدر_الاسلام_(کتاب)»